Σε «επιχείρηση» ενίσχυσης γεωπολιτικής επιρροής, που «περνά» μέσα από την αναμόρφωση της παγκόσμιας εικόνας του μετά την αποτρόπαια δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι το 2018 στην Κωνσταντινούπολη, επιδίδεται το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας. Έπειτα από μια δεκαετία και πλέον συγκρουσιακής και παρεμβατικής εξωτερικής πολιτικής, το Ριάντ κάνει στρατηγική στροφή προς την οδό της διπλωματίας· συμφιλιώνεται με παλιούς εχθρούς και επιχειρεί να εκμεταλλευθεί στο έπακρο το γεγονός ότι όλο και περισσότερο βρίσκεται στη «συμβολή» ανταγωνιστικών παγκόσμιων συμφερόντων.
Έως και ρόλο ειρηνοποιού διεκδικεί σήμερα ο πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, έχοντας φιλοξενήσει πρόσφατα στην Τζέντα τις διεθνείς συνομιλίες για την ειρήνευση στο πολεμικό μέτωπο της Ουκρανίας -παρουσία τόσο του συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ, Τζέικ Σάλιβαν, όσο -και κυρίως- του ειδικού απεσταλμένου της Κίνας για τις Ευρασιατικές Υποθέσεις Λι Χούι. Παρόλο που οι συνομιλίες ολοκληρώθηκαν με τίποτε περισσότερο από μία υπόσχεση να επαναληφθούν, η παρουσία της Κίνας μετρά ως «νίκη» για τη σαουδαραβική διπλωματία, η οποία έχει εμβαθύνει σταθερά τους δεσμούς της με το Πεκίνο.
Η Κίνα είχε αποφύγει να δώσει το «παρών» στην προγενέστερη διάσκεψη της Κοπεγχάγης, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας που πηγάζει από την κυβέρνηση Ζελένσκι με ζητούμενο την προσέλκυση «ουδέτερων» χωρών του επονομαζόμενου Παγκόσμιου Νότου στο πλευρό του Κιέβου. Περισσότερες από 40 χώρες, περιλαμβανομένων της Κίνας και όλων των κρατών-μελών της ομάδας BRICS, εκπροσωπήθηκαν στην Τζέντα. Στις φωτογραφίες που έδωσε το βασίλειο στη δημοσιότητα εικονίζεται ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας της Σαουδικής Αραβίας, Μοσαέντ μπιν Μοχάμεντ Αλ-Αϊμπά έχοντας από τη μία πλευρά δίπλα του τον Αμερικανό ομόλογό του Τζέικ Σάλιβαν και από την άλλη τον Κινέζο απεσταλμένο Λι Χούι. Ο συμβολισμός δεν είναι μικρός.
Πεκίνο και Ριάντ έχουν διανύσει πολύ δρόμο προς την εμβάθυνση των σχέσεών τους σε πολιτικό και ενεργειακό επίπεδο τα τελευταία έτη, ενόσω παράλληλα ενισχύεται η ενεργή διπλωματίας της Κίνας στη Μέση Ανατολή με κορύφωση τη μεσολάβηση για την εξομάλυνση στις σχέσεις μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν, μέσω μίας αναπάντεχης συμφωνίας-ορόσημο, με αντίκτυπο σε πολλαπλές ζώνες συγκρούσεων, που αδιαμφισβήτητα ήλθε να αιφνιδιάσει τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και το Ισραήλ.
Ως προς τις συνομιλίες στη Τζέντα, το λιμάνι της Ερυθράς Θάλασσας που «βράζει» από τη ζέστη του θερμότερου καλοκαιριού που έχει καταγραφεί στα χρονικά, δεν θα ήταν η προφανής επιλογή για τη φιλοξενία μίας συνόδου για το μέλλον της Ουκρανίας. Και όχι λόγω ζέστης. Όμως, ο πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν θεώρησε ότι μπορεί να βοηθήσει και να… βοηθηθεί.
Και έτσι μία χώρα-συνώνυμο της βάναυσης καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και ένας πρίγκιπας διάδοχος που φέρεται να «υπέγραψε» τη θανατική καταδίκη του Τζαμάλ Κασόγκι, βρέθηκαν -λόγω γεωπολιτικών συγκυριών και μίας ρεαλπολιτίκ που αναγνωρίζει ότι ανεξαρτήτως εάν θα το πράξει, ο Μπιν Σαλμάν δύναται να επηρεάσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν- να φιλοξενούν συνομιλίες για την έξοδο από έναν επιθετικό πόλεμο. Η Ρωσία δεν προσκλήθηκε στη διάσκεψη, αλλά ο ίδιος ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν επρόκειτο να ενημερώσει τον Πούτιν περί της έκβασης.
Ζητούμενο για τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν είναι μία σταθερή αγορά πετρελαίου και ισχυρότερες εμπορικές σχέσεις σε όλο τον Κόλπο. Το μακροπρόθεσμο σχέδιο είναι να μετασχηματιστεί η Σαουδική Αραβία από ένας παραδοσιακός παραγωγός πετρελαίου σε μια ανταγωνιστική οικονομία με έμφαση σε νέες τεχνολογίες και στην πράσινη μετάβαση. Δίνει προτεραιότητα στην οικονομική ανάπτυξη στο εσωτερικό της, η οποία απαιτεί περιφερειακή σταθερότητα εάν θέλει ο πρίγκιπας διάδοχος να γίνει πραγματικότητα το φιλόδοξο όραμά του να καταστεί η χώρα παγκόσμιος οικονομικός «παίκτης» και περιφερειακός κόμβος τουρισμού και επιχειρήσεων.
Ο πόλεμος ανάμεσα στην πλούσια σε πετρέλαιο και πυρηνική δύναμη Ρωσία και την Ουκρανία μπορεί να αποβεί μοιραίος για το κατά γενική ομολογία ιδιαίτερα φιλόδοξο και αδιανόητα ακριβό όραμά του για τη μελλοντική Σαουδική Αραβία, ενώ σαφώς μοιράζεται με την Κίνα την ανησυχία για τον κίνδυνο που διατρέχει η οικονομία τους από ένα πόλεμο που μαίνεται στην Ευρώπη, μία από τις μεγαλύτερες αγορές τους.
Η Κίνα στήριξε τη Σαουδική Αραβία και «εξήρε» τις συνομιλίες που έλαβαν χώρα στην Τζέντα, αλλά ταυτόχρονα επανέλαβε τα περί «ουδετερότητας» στον πόλεμο, δήλωση που μεταφράζεται στο ότι ουδείς πρέπει να αναμένει κάποια κοσμογονική αλλαγή στάσης έναντι του Βλαντιμίρ Πούτιν παρόλο που το Πεκίνο επιμένει να προσπαθεί να προβληθεί ως «ειρηνευτικός» παράγοντας. Περίπου το ίδιο πράττει και η Σαουδική Αραβία. Βαδίζει σε λεπτές ισορροπίες κατόπιν της έναρξης του πολέμου, παραμένοντας σε ανοιχτή γραμμή με τη Ρωσία (άλλωστε αμφότερες οι χώρες είναι μέλη του ΟΠΕΚ+), ενώ ενδεικτικά την ίδια στιγμή έχει επιχειρήσει να μεσολαβήσει προς μία συμφωνία για τον επαναπατρισμό παιδιών της Ουκρανίας που μεταφέρθηκαν παράνομα στη Ρωσία.
Άλλη μία διπλωματική κίνηση ήταν η μεσολάβηση, σε συντονισμό με τις Ηνωμένες Πολιτείες, για πρόσκαιρη εκεχειρία στον εμφύλιο που μαστίζει το Σουδάν και η απομάκρυνση εκ μέρους των σαουδαραβικών δυνάμεων χιλιάδων πολιτών από το Πορτ Σουδάν προς την Τζέντα. Ανάμεσα στους 5.000 πολίτες 100 εθνικοτήτων που απομακρύνθηκαν ήταν και Ιρανοί υπήκοοι. Όταν πλέον εκείνοι έφυγαν αεροπορικώς από τη Σαουδική Αραβία, στρατιωτικός αξιωματούχος επιβιβάστηκε στο αεροσκάφος για να τους αποχαιρετήσει. «Εάν χρειάζεστε κάτι στη Σαουδική Αραβία, είστε ευπρόσδεκτοι. Ιράν και Σαουδική Αραβία είναι αδέλφια» είπε. Στο λιμάνι της Τζέντα νωρίτερα τους είχαν υποδεχθεί πλήθη με λουλούδια και σαουδαραβικές σημαίες που τους είχαν δώσει να κυματίζουν κρατικοί αξιωματούχοι. Τέτοιες δηλώσεις και εικόνες -που προβλήθηκαν ευρέως από τα σαουδαραβικά μέσα ενημέρωσης- θα ήταν αδιανόητες μόλις λίγους μήνες νωρίτερα.
Το βασίλειο, εν τω μεταξύ, είχε δηλώσει ότι συνέβαλε και στη συμφωνία Ρωσίας-Ηνωμένων Πολιτειών το Δεκέμβριο του 2022 όταν η σταρ του μπάσκετ Μπρίτνι Γκράινερ «ανταλλάχθηκε» με τον διαβόητο έμπορο όπλων Βίκτορ Μπουτ, αφότου είχε κρατηθεί επί δέκα μήνες και καταδικαστεί για κατοχή μικροποσότητας ελαίου κάνναβης.
Η Σαουδική Αραβία βρίσκεται όλο και περισσότερο στη «συμβολή» παγκόσμιων ανταγωνιστικών συμφερόντων, γεγονός που αντικατοπτρίζεται τόσο στην επίσκεψη που πραγματοποίησε πέρυσι ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, στο Ριάντ (παρότι οι ΗΠΑ είχαν κατονομάσει εν τω μεταξύ δημόσια τον Μπιν Σαλμάν ως το πρόσωπο του ενέκρινε, και πιθανότατα διέταξε, την επιχείρηση στην Κωνσταντινούπολη για τη δολοφονία Κασόγκι) για να ακολουθήσει λίγους μήνες αργότερα ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ.
Ο Μπάιντεν κρίθηκε και επικρίθηκε για την επίσκεψη κατόπιν της οποίας ο Μπιν Σαλμάν έκανε σε συντονισμό με τη Ρωσία ακριβώς το αντίθετο από αυτό που του ζητήθηκε για να μην ανέβουν και άλλο οι τιμές των καυσίμων και του πετρελαίου διεθνώς -μείωσε, ξαναμείωσε και ξαναμείωσε την παραγωγή πετρελαίου στο πλαίσιο του ΟΠΕΚ+. Όμως είναι σαφές όχι μόνο για τις ΗΠΑ, αλλά και για τον ίδιο τον Πούτιν, ότι εάν ο Μπιν Σαλμάν μπορεί να αυξήσει τις τιμές, έτσι αν ήθελε (όχι και ότι θα το πράξει), μπορεί να τις μειώσει.
Στο διπλωματικό μέτωπο και τα «ανοίγματα» της Σαουδικής Αραβίας εντάσσεται και ένα από τα πλέον ακανθώδη ζητήματα στη Μέση Ανατολή. Αυτό της προσέγγισης με το Ισραήλ. Σχετικές συνομιλίες μεταξύ Ουάσινγκτον και Ριάντ βρίσκονται σε εξέλιξη, και κατά πληροφορίες του CNN περιλαμβάνουν εγχώριους πυρηνικούς σταθμούς, μαχητικά F-35 και εγγυήσεις ασφαλείας για το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες επιζητούν συμβιβασμούς από τους Σαουδάραβες και το αντίστροφο. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπενιαμίν Νετανιάχου, από πλευράς του εκφράζει τη βεβαιότητα ότι οι δύο χώρες θα εμβαθύνουν τις οικονομικές και επιχειρηματικές τους σχέσεις ακόμη και αν δεν αναγνωρίσουν επίσημα η μία την άλλη.
«Εδώ υπάρχει ξεκάθαρα μία αλλαγή εξωτερικής πολιτικής» αναφέρει σχετικά με τη συνολική σαουδαραβική στάση η Άννα Τζέικομπς, ανώτερη αναλύτρια για τον Κόλπο στην εδρεύουσα στις Βρυξέλλες δεξαμενή σκέψης International Crisis Group. «Η Σαουδική Αραβία επιδιώκει να επιβληθεί όλο και πιο πολύ στη διεθνή σκηνή μέσω κινήσεων διαμεσολάβησης και ενίσχυσης του διπλωματικού της προφίλ. Η εξωτερική πολιτική του Ριάντ είναι πιο ανεξάρτητη και δίνει προτεραιότητα στα συμφέροντα της Σαουδικής Αραβίας» αναφέρει. Το εγχείρημα πάντως δεν προδιαγράφεται πάντως και τόσο εύκολο δεδομένου του ιστορικού της.
