Για πρώτη φορά μετά από 34 χρόνια, η Σομαλιλάνδη έλαβε διεθνή αναγνώριση – και οι γεωπολιτικές προεκτάσεις εκτείνονται πολύ πέρα από το Κέρας της Αφρικής
Στις 26 Δεκεμβρίου 2025, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπενιαμίν Νετανιάχου, ανακοίνωσε την επίσημη αναγνώριση της Σομαλιλάνδης ως ανεξάρτητου κράτους, καθιστώντας το Ισραήλ την πρώτη χώρα-μέλος του ΟΗΕ που προβαίνει σε αυτό το ιστορικό βήμα. Η κίνηση αυτή δεν είναι απλώς συμβολική – αποτελεί στρατηγική τομή με εκτεταμένες επιπτώσεις για την Ερυθρά Θάλασσα, τον ανταγωνισμό μεγάλων δυνάμεων και τις ισορροπίες στη Μέση Ανατολή.
Η Σομαλιλάνδη, μια αυτοδιοικούμενη περιοχή στη βορειοδυτική Σομαλία, κήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία της το 1991, μετά την κατάρρευση του κεντρικού σομαλικού κράτους. Με έκταση περίπου 137.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό σύμφωνα με πηγές 4-5 εκατομμύρια περίπου, διαθέτει δικό της σύνταγμα, δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση και σχετική σταθερότητα, κάτι σπάνιο στο Κέρας της Αφρικής. Ωστόσο, μέχρι σήμερα καμία χώρα δεν την αναγνώριζε επισήμως, κυρίως λόγω της πάγιας θέσης της Αφρικανικής Ένωσης υπέρ του απαραβίαστου των μετα-αποικιακών συνόρων.
Στρατηγικό προγεφύρωμα στον Κόλπο του Άντεν
Η γεωγραφία της Σομαλιλάνδης χαρίζει στο Ισραήλ πρόσβαση σε μία από τις πιο κρίσιμες θαλάσσιες περιοχές του κόσμου. Η χώρα εκτείνεται κατά μήκος του Κόλπου του Άντεν, ακριβώς απέναντι από την Υεμένη, σε απόσταση μόλις 300 χιλιομέτρων από τα εδάφη που ελέγχουν οι φιλοϊρανικοί Χούθι. Ελέγχει ουσιαστικά τη νότια είσοδο του στενού Bab el-Mandeb, απ' όπου διέρχεται σημαντικό μέρος του εμπορίου Ασίας-Ευρώπης προς τη Διώρυγα του Σουέζ.
Την τελευταία διετία, οι Χούθι εξαπέλυσαν πολλαπλές επιθέσεις σε εμπορικά πλοία, αναγκάζοντας ναυτιλιακές εταιρείες να παρακάμπτουν το Κέρας της Αφρικής μέσω του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας με τεράστιο κόστος. Η παρουσία του Ισραήλ στη Σομαλιλάνδη ανοίγει τον δρόμο για ναυτική συνεργασία και πιθανή δημιουργία προκεχωρημένης βάσης στο λιμάνι του Μπερμπέρα, από την οποία θα εποπτεύονται οι θαλάσσιοι δίαυλοι.
Ήδη ο ηγέτης των Χούθι, Αμπντέλ Μαλίκ αλ-Χούθι, διεμήνυσε ότι «κάθε ισραηλινή παρουσία στη Σομαλιλάνδη αποτελεί νόμιμο στρατιωτικό στόχο». Η απειλή αυτή επιβεβαιώνει την αξία που αποδίδει το Ιράν στη στρατηγική θέση της περιοχής και καθιστά σαφές ότι η αναγνώριση εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αντιπαράθεσης.
Το διπλωματικό παρασκήνιο
Η απόφαση του Ισραήλ δεν ήταν αιφνιδιαστική. Τον Οκτώβριο 2025, ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος της Σομαλιλάνδης, Αμπντιραχμάν Μ. Αμπντουλλάχι (γνωστός ως Cirro), πραγματοποίησε μυστική επίσκεψη στο Ισραήλ όπου συναντήθηκε με τον Νετανιάχου, τον επικεφαλής της Μοσάντ και τον Υπουργό Άμυνας. Κατά τις συνομιλίες, αξιολογήθηκαν οι γεωστρατηγικές δυνατότητες και διαμορφώθηκε ένα πλαίσιο αμοιβαίου οφέλους.
Παράλληλα, η αλλαγή του πολιτικού κλίματος στις ΗΠΑ με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο δημιούργησε προσδοκίες για μεγαλύτερη δυτική υποστήριξη. Το Project 2025, ο στρατηγικός οδικός χάρτης της νέας κυβέρνησης, προέβλεπε ρητά την αναγνώριση της Σομαλιλάνδης ως μέσο ανάσχεσης της Κίνας στο Κέρας της Αφρικής. Ο γερουσιαστής Τεντ Κρουζ, σε επιστολή του προς τον πρόεδρο Τραμπ τον Αύγουστο 2025, χαρακτήρισε τη Σομαλιλάνδη «κρίσιμο εταίρο ασφαλείας και διπλωματίας».
Επέκταση των Συμφωνιών του Αβραάμ
Η κοινή διακήρυξη Ισραήλ-Σομαλιλάνδης αναφέρει ρητά ότι η αναγνώριση γίνεται «στο πνεύμα των Συμφωνιών του Αβραάμ». Ο Πρόεδρος Cirro δήλωσε ότι η χώρα του θα προσχωρήσει σε αυτές τις συμφωνίες, καθιστώντας τη Σομαλιλάνδη το πρώτο μη αραβικό, αλλά μουσουλμανικό κράτος που εντάσσεται στο δίκτυο «Αβραάμ».
Η κίνηση αυτή ενδυναμώνει το αφήγημα ότι οι Συμφωνίες του Αβραάμ μπορούν να αποτελέσουν πλατφόρμα περιφερειακής συνεργασίας με ευρύτερη απήχηση. Η Σομαλιλάνδη είναι μια συντριπτικά μουσουλμανική κοινωνία (99% σουνίτες) που έχει επιδείξει μετριοπαθή, κοσμική διακυβέρνηση, κάτι που αποδυναμώνει το αφήγημα των αντιπάλων ότι το Ισραήλ «συνεργάζεται μόνο με μη μουσουλμάνους ή απολυταρχικά καθεστώτα».
Τα οφέλη για τις ΗΠΑ
Παρότι οι ΗΠΑ δεν συμμετείχαν άμεσα, ο πρόεδρος Τραμπ δήλωσε ότι «δεν θα βιαστεί» να ακολουθήσει, βρίσκονται στον πυρήνα των κερδισμένων. Ουσιαστικά, το Ισραήλ ενήργησε ως «προπομπός» υλοποιώντας μια κίνηση που αμερικανικοί κύκλοι είχαν εισηγηθεί.
Με το Ισραήλ εγκατεστημένο στη Σομαλιλάνδη, οι ΗΠΑ αποκτούν έναν επιπλέον σύμμαχο-«φρουρό» της Ερυθράς Θάλασσας χωρίς να διαθέσουν δικές τους δυνάμεις. Η εξέλιξη αυτή εμποδίζει επίσης τη Ρωσία και την Κίνα: η τελευταία διατηρεί τη μοναδική της υπερπόντια ναυτική βάση στο γειτονικό Τζιμπουτί, ενώ η Σομαλιλάνδη έχει ταχθεί ανοιχτά υπέρ της Ταϊβάν, κάτι που εξόργισε το Πεκίνο.
Οι χαμένοι: Τουρκία, Ιράν, Χεζμπολάχ, Χαμάς
Τουρκία: Η Άγκυρα είχε καταστεί ο πιο ενεργός εξωτερικός παίκτης στη Σομαλία μετά το 2011, με μεγάλη στρατιωτική βάση εκπαίδευσης και τουρκικές εταιρείες να διαχειρίζονται λιμάνι και αεροδρόμιο. Η κίνηση του Ισραήλ υπονομεύει άμεσα αυτόν τον ρόλο, δημιουργώντας ανταγωνιστικό πόλο εξουσίας στη βόρεια Σομαλία.
Ιράν: Η Τεχεράνη χάνει ένα ασφαλές πεδίο για τις επιχειρήσεις των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα. Η ισραηλινή παρουσία απέναντι από την Υεμένη σημαίνει ότι οποιαδήποτε προσπάθεια ανεφοδιασμού των ιρανικών πληρεξούσιων θα τελεί υπό στενότερη παρακολούθηση.
Χαμάς και Χεζμπολάχ: Η Χαμάς και η Χεζμπολαχ καταδίκασαν φυσικά την αναγνώριση. Η εικόνα μιας φιλοϊσραηλινής μουσουλμανικής κοινωνίας, με πολίτες να πανηγυρίζουν κρατώντας ισραηλινές σημαίες στους δρόμους της Χαργκέισα, αντιστρατεύεται τη συνήθη προπαγάνδα περί «μουσουλμανικής ενότητας κατά του Ισραήλ».
Οι αντιδράσεις
Η αναγνώριση προκάλεσε καταιγισμό αντιδράσεων. Η Σομαλία αντέδρασε οργισμένα: ο πρόεδρος Χασάν Σέιχ Μοχάμουντ αποκάλεσε την κίνηση «γυμνή εισβολή» στη σομαλική κυριαρχία και την κήρυξε «άκυρη και ανυπόστατη». Η Αφρικανική Ένωση επανέλαβε την «ακλόνητη δέσμευσή» της στην ενότητα της Σομαλίας, προειδοποιώντας για «επικίνδυνο προηγούμενο».
Ενδιαφέρουσα είναι η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία ενώ επανέλαβε τη θέση της υπέρ της εδαφικής ακεραιότητας της Σομαλίας, απέφυγε ρητή καταδίκη και κάλεσε τις δύο πλευρές σε «ουσιαστικό διάλογο». Αυτό υποδηλώνει ότι η ευρω-δυτική διπλωματία αναγνωρίζει μεν τους κινδύνους, αλλά ενδεχομένως διακρίνει ευκαιρία για διαπραγματεύσεις που ήταν αδιανόητες πριν.
Τι αλλάζει πρακτικά
Στους επόμενους 6-18 μήνες αναμένονται: η σύσταση πρεσβειών, επισκέψεις υψηλού επιπέδου (ο Νετανιάχου έχει προσκαλέσει επισήμως τον Πρόεδρο Cirro στο Ισραήλ), συμφωνίες συνεργασίας σε γεωργία, υγεία και τεχνολογία, καθώς και ενδεχόμενη στρατιωτική παρουσία στο λιμάνι του Μπερμπέρα.
Η μεγάλη ερώτηση είναι αν θα ακολουθήσουν άλλες χώρες. Πιθανότερος υποψήφιος είναι το Νότιο Σουδάν, ενώ η Αιθιοπία, που είχε υπογράψει Μνημόνιο Κατανόησης με τη Σομαλιλάνδη για πρόσβαση στο Μπερμπέρα, παρακολουθεί προσεκτικά. Αν περισσότερες χώρες αναγνωρίσουν τη Σομαλιλάνδη, θα δημιουργηθεί ένα «φαινόμενο ντόμινο» με απρόβλεπτες συνέπειες για τα μετα-αποικιακά σύνορα της Αφρικής.
Γιατί έχει σημασία
Η αναγνώριση της Σομαλιλάνδης από το Ισραήλ δεν είναι απλώς μια ασυνήθιστη διπλωματική χειρονομία. Είναι συνδετικός κρίκος σε έναν ευρύτερο γεωστρατηγικό μετασχηματισμό: από την περικύκλωση του Ιράν και την ανάσχεση της Κίνας, έως τον έλεγχο κρίσιμων θαλάσσιων οδών και την επέκταση του πλαισίου «Αβραάμ».
Για τους Έλληνες και την Ελλάδα, η εξέλιξη αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία: η πολύ πιθανή σταθερότητα της Ερυθράς Θάλασσας και της Διώρυγας του Σουέζ επηρεάζει άμεσα τη ναυτιλία και το εμπόριο της Ελλάδας. Επιπλέον, οι ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, όπου η Ελλάδα έχει ενισχύσει δραματικά τη συνεργασία της με το Ισραήλ, διαμορφώνονται εν μέρει από τέτοιες κινήσεις στην «περιφέρεια».
Όπως συμβαίνει συχνά στη γεωπολιτική, τα πιο σημαντικά γεγονότα δεν είναι πάντα εκείνα που κάνουν τους μεγαλύτερους τίτλους. Η αναγνώριση ενός μικρού κρατιδίου στο Κέρας της Αφρικής μπορεί τελικά να αποδειχθεί πιο καθοριστική για τις παγκόσμιες ισορροπίες από πολλά θορυβώδη γεγονότα που μονοπωλούν την καθημερινή επικαιρότητα.
*Ο Γιαακώβ Χαλιώτης είναι Ελληνοκύπριος Εβραίος, με καταγωγή επίσης από την Κεφαλονιά, μέλος του Διπλωματικού Σώματος του Παγκόσμιου Εβραϊκού Συνεδρίου (WJC) και διαμένει σήμερα στο Λονδίνο. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κύπρο. Ειδικεύεται στην αντιμετώπιση του αντισημιτισμού και της αντισιωνιστικής ρητορικής, με ενεργή παρουσία στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελλάδα, την Κύπρο, καθώς και σε διεθνή διπλωματικά fora.
Διαθέτει μακρά εμπειρία στον τομέα της στρατηγικής επικοινωνίας και της δημόσιας διπλωματίας, εκπροσωπώντας τις φωνές της εβραϊκής διασποράς και προωθώντας τον διαθρησκευτικό διάλογο και την κοινωνική συνοχή. Έχει εργαστεί σε διάφορους οργανισμούς, μεταξύ των οποίων το Υπουργείο Παιδείας του Ηνωμένου Βασιλείου ως Chief Social Media Officer και στη Shell ως Global Brand Analytics Lead. Πρόσφατα ίδρυσε στο Λονδίνο τον οργανισμό Group of Verified Intelligence.
