Η περιοχή που διεθνώς αποκαλείται «Δυτική Όχθη», αλλά οι Ισραηλινοί προτιμούν να ονομάζουν με τη βιβλική της ταυτότητα «Ιουδαία και Σαμάρεια», δεν είναι απλώς μια γεωγραφική έκταση. Είναι ο πυρήνας της εβραϊκής ιστορικής πατρίδας, το σημείο όπου γεννήθηκε η ταυτότητα του εβραϊκού λαού και θεμελιώθηκε ο πολιτισμός του.
Όπως είπε πρόσφατα Αμερικανός αξιωματούχος, «το 80% της Βίβλου διαδραματίζεται στην Ιουδαία και τη Σαμάρεια». Η σημασία αυτής της περιοχής για το Ισραήλ είναι ιστορική, θρησκευτική, πολιτική, στρατηγική και υπαρξιακή.
Η Ιουδαία και η Σαμάρεια υπήρξαν ο πυρήνας των αρχαίων βασιλείων του Ιούδα και γενικά της αρχαίας Γης του Ισραήλ. Στην Ιουδαία με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ βασίλεψε ο Δαβίδ, ενώ στη Σαμάρεια άνθισε το βόρειο βασίλειο.
Εκεί βρισκόταν η Σηλώ, όπου φυλασσόταν η Κιβωτός της Διαθήκης, και στη Χεβρώνα ο Τάφος των Πατριαρχών, τόπος ταφής του Αβραάμ, της Σάρας και των απογόνων τους. Οι περιοχές αυτές είναι το σκηνικό της Βίβλου, η κοιτίδα της εβραϊκής ιστορίας.
Η εβραϊκή παρουσία στην περιοχή είναι καταγεγραμμένη για πάνω από τρεις χιλιετίες, πολύ πριν από κάθε αραβική εγκατάσταση. Από την εποχή των Πατριαρχών μέχρι τη ρωμαϊκή εξορία, οι Εβραίοι υπήρξαν ο αυτόχθονος λαός της Γης του Ισραήλ.
Η ιστορική αυτή συνέχεια αποτελεί τον πυρήνα της σύγχρονης ισραηλινής πεποίθησης ότι η Ιουδαία και η Σαμάρεια δεν είναι «κατεχόμενη» γη αλλά «πατρογονική».
Η Ιουδαία και Σαμάρεια είναι η πνευματική καρδιά του Ιουδαϊσμού. Εκεί έζησαν οι προφήτες, εκεί γράφτηκε η ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης. Η Ιερουσαλήμ και η Χεβρώνα είναι οι ιερότεροι τόποι του εβραϊκού λαού, ενώ πόλεις όπως η Βηθλεέμ, η Σιχέμ και η Ιεριχώ αποτελούν το σκηνικό βιβλικών γεγονότων.
Για τους θρησκευόμενους Εβραίους και τους Σιωνιστές, η Ιουδαία και Σαμάρεια δεν είναι γεωγραφία αλλά ιερή αποστολή. Οι επιστροφές, οι προσκυνηματικές κοινότητες και οι οικισμοί θεωρούνται συνέχεια μιας αδιάλειπτης πνευματικής σχέσης με τη Γη της Επαγγελίας.
Η ισραηλινή θέση στηρίζεται και σε νομικά επιχειρήματα. Η Εντολή της Κοινωνίας των Εθνών (1922) προέβλεπε τη δημιουργία εβραϊκής εθνικής εστίας στην Παλαιστίνη, που περιελάμβανε και τη Δυτική Όχθη.
Όταν το Ισραήλ ανακηρύχθηκε ανεξάρτητο το 1948, ήταν το μόνο διεθνώς αναγνωρισμένο διάδοχο κράτος της Εντολής.
Η Ιορδανία προσάρτησε παράνομα τη Δυτική Όχθη το 1950, αναγνωρισμένη μόνο από δύο χώρες. Οι Εβραίοι εκδιώχθηκαν από τις ιστορικές τους πόλεις. Το 1967, στον αμυντικό Πόλεμο των Έξι Ημερών, το Ισραήλ κατέλαβε ξανά την περιοχή, την οποία θεωρεί «απελευθερωμένη» γη των προγόνων του.
Το Ισραήλ δεν δέχεται τον όρο «κατεχόμενα» αλλά «διαφιλονικούμενα» εδάφη. Υποστηρίζει ότι δεν υπήρχε νόμιμος κυρίαρχος πριν το 1967, ότι η κατοχή προέκυψε σε αμυντικό πόλεμο, και ότι οι εβραϊκοί οικισμοί είναι εθελοντικές εγκαταστάσεις σε πατρογονική γη, όχι εποικισμός. Οι επικριτές διαφωνούν, ωστόσο για το Ισραήλ η παρουσία του εκεί είναι ζήτημα ιστορικού δικαίου και αυτοάμυνας.
Η γεωγραφία της Ιουδαίας και Σαμάρειας κάνει τον έλεγχό της κρίσιμο για την ασφάλεια του Ισραήλ. Η περιοχή είναι μια ορεινή ραχοκοκαλιά που δεσπόζει πάνω στην παράκτια πεδιάδα.
Από τα υψώματα της Σαμάρειας μπορεί κανείς να δει το Τελ Αβίβ. Αν το Ισραήλ επέστρεφε στα προ του ’67 σύνορα, το πλάτος του κράτους θα ήταν μόλις 15 χιλιόμετρα, στρατηγικά αδύνατο να αμυνθεί.
Η κοιλάδα του Ιορδάνη λειτουργεί ως φυσικό φράγμα από ανατολή. Ο έλεγχός της θεωρείται αδιαπραγμάτευτος για το ισραηλινό επιτελείο. Από τον Ράμπιν έως σήμερα, η θέση του Ισραήλ είναι σταθερή: «τα σύνορα ασφαλείας του Ισραήλ βρίσκονται στην Ιορδανία».
Η εμπειρία του παρελθόντος, ιδίως πριν το 1967, ενίσχυσε την πεποίθηση ότι η απώλεια της Δυτικής Όχθης θα εξέθετε τη χώρα σε υπαρξιακό κίνδυνο. Η φράση «ποτέ ξανά χωρίς τα Υψώματα» συνοψίζει αυτή τη συλλογική μνήμη. Η παρουσία οικισμών και στρατιωτικών σημείων θεωρείται απαραίτητη για την αποτροπή τρομοκρατίας και επιθέσεων, όπως έδειξε και η Δεύτερη Ιντιφάντα.
Η Ιουδαία και Σαμάρεια είναι επίσης πολιτιστικό και εθνικό σύμβολο. Εκεί ζούσαν εβραϊκές κοινότητες για αιώνες, στη Χεβρώνα, στη Σηλώ, στην Ιερουσαλήμ, έως ότου σφαγιαστούν ή εκδιωχθούν οι Εβραίοι, όπως το 1929 στη Χεβρώνα. Μετά το 1967, πολλοί επέστρεψαν, αναστήνοντας ιστορικές κοινότητες.
Ο πρώτος οικισμός, το Κφαρ Ετσιών, ιδρύθηκε ξανά από απογόνους οικογενειών που είχαν εκδιωχθεί το 1948. Η πράξη αυτή είχε συμβολικό χαρακτήρα «επιστροφής». Παρόμοια, στη Χεβρώνα αναβίωσε η παλιά συναγωγή και τάφος του Πατριάρχη Αβραάμ. Οι Εβραίοι βλέπουν τους εαυτούς τους όχι ως εποίκους, αλλά ως συνεχιστές της ιστορίας τους.
Σήμερα, πάνω από μισό εκατομμύριο Εβραίοι ζουν στην Ιουδαία και Σαμάρεια. Οι περισσότεροι θεωρούν την παρουσία τους αποστολή: να αναζωογονήσουν τη βιβλική γη.
Ακόμη και οι μη θρησκευόμενοι Εβραίοι αισθάνονται ότι όταν πατούν εκεί, αγγίζουν τις ρίζες τους. Ο Μεναχέμ Μπέγκιν χαρακτήρισε την Ιουδαία και Σαμάρεια «τον καρδιακό μυ του εβραϊκού λαού».
Η Δυτική Όχθη είναι φυσικά σημαντική και για τους Παλαιστινίους, που τη θεωρούν πατρίδα τους. Μετά τις Συμφωνίες του Όσλο (1993), η περιοχή χωρίστηκε σε τομείς Α, Β και C· οι Παλαιστίνιοι ανέλαβαν τις πόλεις στους αντίστοιχους τομείς, το Ισραήλ διατήρησε τον έλεγχο των οικισμών και της ασφάλειας. Όμως τρεις δεκαετίες αργότερα, οριστική ειρήνη δεν έχει επιτευχθεί.
Το Ισραήλ υποστηρίζει ότι έχει ήδη κάνει μεγάλες υποχωρήσεις και ότι η ρίζα της σύγκρουσης δεν είναι οι οικισμοί, αλλά η άρνηση των Παλαιστινίων να αποδεχθούν την ύπαρξη του εβραϊκού κράτους. Οι αποσύρσεις από το Σινά (1982) και τη Γάζα (2005) απέδειξαν, λένε οι Ισραηλινοί, ότι η αποχώρηση δεν φέρνει ειρήνη. Στη Γάζα ακολούθησε η άνοδος της Χαμάς και οι ρουκέτες, και επίσης οι βίαιες και θανατηφόρες τρομοκρατικές επιθέσεις της 7η Οκτωβρίου.
Γι’ αυτό, κατά την υπέρ-ισραηλινή οπτική, η Δυτική Όχθη δεν μπορεί να παραδοθεί χωρίς αυστηρές εγγυήσεις ασφάλειας. Μια ανεξέλεγκτη παλαιστινιακή οντότητα εκεί θα μπορούσε να μετατραπεί σε νέα Γάζα, απειλώντας την καρδιά του Ισραήλ.
Σήμερα η Ιουδαία και Σαμάρεια είναι ένα περίπλοκο μωσαϊκό κοινοτήτων, οικισμών και πόλεων. Σε ορισμένες περιοχές Εβραίοι και Παλαιστίνιοι συνεργάζονται καθημερινά σε επιχειρήσεις και εμπορικά κέντρα, σε άλλες συγκρούονται. Παρά τις εντάσεις, η περιοχή έχει ενσωματωθεί βαθιά στον ισραηλινό κοινωνικό και οικονομικό ιστό.
Η συζήτηση περί κυριαρχίας δεν είναι θεωρητική. Για εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίους, η Ιουδαία και Σαμάρεια είναι το σπίτι τους. Και για εκατομμύρια άλλους, τόπος ιερής μνήμης και εθνικής ταυτότητας.
Από μια υπέρ-ισραηλινή σκοπιά, η Ιουδαία και Σαμάρεια δεν είναι «κατεχόμενο έδαφος», αλλά αναπόσπαστο τμήμα της εβραϊκής πατρίδας που επανήλθε στον νόμιμο δικαιούχο της. Η ιστορική μνήμη, η θρησκευτική πίστη, το διεθνές δίκαιο και η ασφάλεια συνδέονται αξεδιάλυτα.
Η Δυτική Όχθη είναι η βιβλική καρδιά του Ισραήλ, τα βουνά όπου περπάτησαν οι προφήτες, τα εδάφη όπου βασίλεψαν ο Δαβίδ και ο Σολομώντας, η γη όπου αναγεννήθηκε το εβραϊκό κράτος. Όπως λένε πολλοί Ισραηλινοί: «Δεν θα ζητήσουμε συγγνώμη που υπάρχουμε στην πατρίδα μας».
Η ειρήνη μπορεί να έρθει μόνο μέσα από την αμοιβαία αναγνώριση αυτής της ιστορικής πραγματικότητας. Η Ιουδαία και η Σαμάρεια δεν είναι απλώς σύνορα, είναι η ψυχή του εβραϊκού λαού και η καρδιά του Ισραήλ.
*Ο Γιαακώβ Χαλιώτης είναι Ελληνοκύπριος Εβραίος, με καταγωγή επίσης από την Κεφαλονιά, μέλος του Διπλωματικού Σώματος του Παγκόσμιου Εβραϊκού Συνεδρίου (WJC) και διαμένει σήμερα στο Λονδίνο. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κύπρο. Ειδικεύεται στην αντιμετώπιση του αντισημιτισμού και της αντισιωνιστικής ρητορικής, με ενεργή παρουσία στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελλάδα, την Κύπρο, καθώς και σε διεθνή διπλωματικά fora.
Διαθέτει μακρά εμπειρία στον τομέα της στρατηγικής επικοινωνίας και της δημόσιας διπλωματίας, εκπροσωπώντας τις φωνές της εβραϊκής διασποράς και προωθώντας τον διαθρησκευτικό διάλογο και την κοινωνική συνοχή. Έχει εργαστεί σε διάφορους οργανισμούς, μεταξύ των οποίων το Υπουργείο Παιδείας του Ηνωμένου Βασιλείου ως Chief Social Media Officer και στη Shell ως Global Brand Analytics Lead. Πρόσφατα ίδρυσε στο Λονδίνο τον οργανισμό Group of Verified Intelligence.
