Σε στιγμές κρίσιμες που απαιτείται περισσότερο από ποτέ η ενωμένη Ευρώπη, το φάντασμα του λαϊκισμού που ενσαρκώνεται στο πρόσωπο του Αντρέι Μπάμπις δείχνει να επιστρέφει με την προδιαγραφόμενη επικράτηση του δισεκατομμυριούχου πρώην πρωθυπουργού στις κάλπες των εθνικών εκλογών της Τσεχίας - εξέλιξη που θα έλθει να «εμπλουτίσει» το μπλοκ των φιλορώσων ευρωσκεπτικιστών που συγκροτούν ο Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας και η Σλοβακία υπό τον Ρόμπερτ Φίτσο.
Το αποτέλεσμα της ετυμηγορίας των Τσέχων αναμένεται σήμερα το απόγευμα, όμως βάσει όλων των δημοσκοπήσεων -που παραδοσιακά θεωρούνται αξιόπιστες- ο 71χρονος Αντρέι Μπάμπις προβάλλει ως ο νικητής της διήμερης εκλογικής αναμέτρησης, αν και δεν είναι βέβαιο ότι θα εξασφαλίσει αυτοδυναμία. Πιθανότερη θεωρείται η συνεργασία με δυνάμεις στα άκρα του πολιτικού φάσματος, γεγονός που θα καταστήσει ακόμη πιο βαριά και ανησυχητική τη στροφή που ετοιμάζεται να κάνει η Πράγα.
Ύστερα από τέσσερα χρόνια στην αντιπολίτευση, ο Αντρέι Μπάμπις, ο έβδομος πλουσιότερος άνθρωπος της Τσεχίας με περιουσία που το Forbes εκτιμά στα 3,9 δισ. δολάρια, οδεύει προς μια θριαμβευτική επιστροφή, με το κόμμα του να προηγείται κατά δέκα μονάδες στις δημοσκοπήσεις και την εκλογική του επιρροή να ξεπερνά το 30%. Αναμένεται να αντικαταστήσει την απερχόμενη φιλοδυτική, τασσόμενη υπέρ της Ουκρανίας, κεντροδεξιά κυβερνητική συμμαχία, η οποία κράτησε τα ηνία την τελευταία τετραετία.
Ο Μπάμπιτς έχει δεσμευθεί να σταματήσει τη στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία -περιλαμβανομένης της καίριας πρωτοβουλίας για αποστολή πυρομαχικών- και να επικεντρωθεί αποκλειστικά στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Παράλληλα, το κόμμα του, ANO (Δράση Δυσαρεστημένων Πολιτών), έχει επικρίνει τη δέσμευση του ΝΑΤΟ για αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ, ζητώντας προτεραιότητα στις κοινωνικές δαπάνες.
Περίπου 8,4 εκατομμύρια πολίτες κλήθηκαν χθες και σήμερα στις κάλπες για να επιλέξουν τη νέα κυβέρνηση. Ο Αντρέι Μπάμπις, αποκαλούμενος και ως ο «Τσέχος Τραμπ», κυβέρνησε ήδη τη χώρα μεταξύ 2017 και 2021. Στο παρελθόν εμφανίστηκε με πιο φιλελεύθερες θέσεις και συχνά συγκρίθηκε με τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι, καθώς εισήλθε στην πολιτική για να υπερασπιστεί τα συμφέροντα των επιχειρήσεών του. Προοδευτικά, ο προσανατολισμός του άλλαξε αισθητά, με το κόμμα του ΑΝΟ να εκφράζει θέσεις με σαφώς εθνικιστικό πρόσημο, που ερμηνεύονται ως ευνοϊκές προς τη Μόσχα. Ο ίδιος τάσσεται ανοιχτά κατά της συνέχισης της στρατιωτικής στήριξης στην Ουκρανία, φτάνοντας μέχρι το σημείο να δηλώνει ότι δεν θέλει να δεχθεί πρόσφυγες από την εμπόλεμη χώρα.
Ο πρόεδρος της Τσεχικής Δημοκρατίας, Πετρ Πάβελ, πρώην στρατηγός με θητεία στο ΝΑΤΟ, έχει απευθύνει επανειλημμένες εκκλήσεις υπέρ της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας, η οποία ωστόσο φαίνεται να έχει περιορισμένη απήχηση στην κοινωνία. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο απερχόμενος κυβερνητικός συνασπισμός, με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Πετρ Φιάλα, υπολείπεται σημαντικά. Λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές, ο Φιάλα προειδοποίησε ότι η ψηφοφορία θα μπορούσε να καθορίσει εάν η Τσεχία θα παραμείνει σταθερά προσανατολισμένη στη Δύση ή θα παρασυρθεί προς την Ανατολή.
Η αναμέτρηση στην Πράγα έχει κομβική σημασία για τους συσχετισμούς δυνάμεων στην κεντρική Ευρώπη αλλά και συνολικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αναλυτές επισημαίνουν ότι ενώ από τη μία πλευρά ζητείται μια πιο ενωμένη Ευρώπη ικανή να ανταποκριθεί στις γεωπολιτικές προκλήσεις, από την άλλη το εκλογικό σώμα σε πολλές χώρες δείχνει να κινείται σε διαφορετική κατεύθυνση. Εάν ο Μπάμπις επικρατήσει, η Τσεχία θα προστεθεί δίπλα στη Σλοβακία και την Ουγγαρία στη γραμμή των ευρωσκεπτικιστών χωρών που εμφανίζονται πιο κοντά στη Μόσχα παρά στις Βρυξέλλες. Αυτό συνεπάγεται σκληρότερη εσωτερική αντιπαράθεση με την Ευρωπαϊκή Ένωση και ενίσχυση των φιλορωσικών τάσεων στην κεντρική Ευρώπη.
Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δίνουν σταθερά στο ANO την πρώτη θέση με 31-32%, περίπου 12 μονάδες μπροστά από την τρικομματική συμμαχία του πρωθυπουργού Φιάλα. Ωστόσο, η συγκρότηση μιας σταθερής και λειτουργικής κυβέρνησης αναμένεται να αποτελέσει δύσκολο έργο. Ένα σχήμα υπό την ηγεσία του ANO θα υιοθετούσε πιο κριτική στάση απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤΟ και την Ουκρανία, αν και, κατά τους αναλυτές, σε πιο πραγματιστικό τόνο σε σύγκριση με τις κυβερνήσεις στη Βουδαπέστη και τη Μπρατισλάβα.
Το ακροδεξιό, ευρωσκεπτικιστικό και φιλορωσικό κόμμα SPD (Ελευθερία και Άμεση Δημοκρατία) καταλαμβάνει την τρίτη θέση με ποσοστά γύρω στο 12%, μπροστά από το κεντρώο-φιλελεύθερο κόμμα Δημάρχων και Ανεξάρτητων (STAN) με 11%. Το κοινό ψηφοδέλτιο του φιλελεύθερου Τσεχικού Κόμματος Πειρατών και των Πρασίνων συγκεντρώνει περίπου 8%, ενώ η ακροαριστερή και επίσης φιλορωσική συμμαχία Stacilo! μαζί με τους Σοσιαλδημοκράτες (SOCDEM) εμφανίζουν ποσοστό 7% αντίστοιχα. Οι «Αυτοκινητιστές για τον Εαυτό τους» (AUTO), ένα δεξιό λαϊκιστικό κόμμα, φαίνεται να ξεπερνούν οριακά το εκλογικό όριο του 5%.
Συνολικά, οι ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις συγκεντρώνουν περί το 55% της πρόθεσης ψήφου, ενώ τα πιο μετριοπαθή φιλοευρωπαϊκά κόμματα περιορίζονται γύρω στο 40%. Η εικόνα αυτή καταδεικνύει το βάθος της πόλωσης στην τσεχική κοινωνία.
Μετά την ανακοίνωση των επίσημων αποτελεσμάτων, το Σύνταγμα δίνει στον πρόεδρο Πετρ Πάβελ το δικαίωμα να διορίσει πρωθυπουργό της επιλογής του. Αν και συνήθως ορίζεται ο ηγέτης του πρώτου κόμματος, οι δικαστικές εκκρεμότητες που αφορούν τον Μπάμπις, σχετικά με την κατάχρηση ευρωπαϊκών κονδυλίων και την πιθανή σύγκρουση συμφερόντων λόγω της ιδιοκτησίας του στον όμιλο Agrofert, θα μπορούσαν να οδηγήσουν τον πρόεδρο να επιλέξει άλλο στέλεχος του ANO, πιθανώς τον Κάρελ Χάβλιτσεκ. Θα είναι ο Αντρέι Μπάμπιτς που θα κινεί στην πραγματικότητα τα νήματα.
Οι πιθανότητες επίτευξης αυτοδυναμίας από το ANO θεωρούνται ελάχιστες. Στο 200μελές Κοινοβούλιο, το ΑΝΟ θα χρειαστεί τουλάχιστον δύο μικρότερα κόμματα για να μπορέσει να κυβερνήσει. Το πιο πιθανό σενάριο είναι η σύμπραξη με ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις όπως το SPD, το Enough! ή το AUTO, ενώ λιγότερο πιθανή φαίνεται η συμπόρευση με μετριοπαθείς κυβερνητικούς εταίρους. Όποιος κι αν είναι ο συνδυασμός, η διασφάλιση μιας σταθερής κυβέρνησης αναμένεται να είναι δύσκολη - και σίγουρα η χειρότερη έκβαση είναι αυτή της συνεργασίας με την Άκρα Δεξιά.
Η αλλαγή πλεύσης του ANO είναι εμφανής και από το γεγονός ότι επί προηγούμενης κυβερνητικής θητείας του, το κόμμα ανήκε στην ομάδα των Φιλελευθέρων στο Ευρωκοινοβούλιο, ενώ σήμερα είναι ενταγμένο στην ευρωομάδα Πατριώτες για την Ευρώπη, «πατρότητας» Όρμπαν. Πρόκειται για το νέο μπλοκ των πλέον ακροδεξιών και λαϊκιστικών δυνάμεων της ΕΕ, στο οποίο συμμετέχουν το κόμμα της Μαρίν Λεπέν, η Λέγκα του Ματέο Σαλβίνι και το κόμμα του Γκεερτ Βίλντερς. Ο Μπάμπις εντάσσεται πλέον σε αυτό το περιβάλλον, υποσχόμενος να πολεμήσει το Σύμφωνο Μετανάστευσης της ΕΕ και την Πράσινη Συμφωνία, παρότι είχε στηρίξει την τελευταία το 2019.
Η φιλική του σχέση με τον Ντόναλντ Τραμπ προσθέτει μια ακόμη διάσταση στο προφίλ του. Τα τελευταία χρόνια, η Τσεχία είχε ακολουθήσει μια πορεία απόλυτης αφοσίωσης προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤΟ και την υπεράσπιση της Ουκρανίας. Αν οι δημοσκοπήσεις επαληθευθούν, αυτή η πορεία τίθεται πλέον υπό σοβαρή αμφισβήτηση.
Ο Τσέχος πρόεδρος Πετρ Πάβελ έχει εκφράσει δημόσια την ανησυχία του για την κατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα. Σε τηλεοπτικό διάγγελμα λίγες ημέρες πριν ανοίξουν οι κάλπες, τόνισε ότι η χώρα χρειάζεται μια κυβέρνηση ικανή να προστατεύσει την κυριαρχία της μέσα στην κοινότητα των δημοκρατικών εθνών και να μην παραδοθεί στις πιέσεις της Ρωσίας, η οποία επιδιώκει να αποκαταστήσει τη σφαίρα επιρροής της στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη.
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια η Τσεχία κυβερνήθηκε από τη φιλελεύθερη-συντηρητική συμμαχία υπό τον Φιάλα, η οποία διαχειρίστηκε τις συνέπειες της πανδημίας και τον αντίκτυπο του πολέμου στην Ουκρανία, χωρίς να απολαύσει ιδιαίτερη δημοτικότητα. Η κοινωνία δείχνει πλέον να στρέφεται προς τον δεξιό λαϊκισμό, με όλα όσα αυτό συνεπάγεται: ευρωσκεπτικισμό, φιλορωσικές και αντι-ουκρανικές θέσεις, αντιδράσεις απέναντι στους πρόσφυγες, την κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ+ και τις «πράσινες» πολιτικές.
