Λύση προκειμένου να αποτραπεί η οικονομική ασφυξία της Ουκρανίας στις αρχές του 2026, ψάχνει η Ευρωπαϊκή Ένωση αφού το σχέδιο για τη χρησιμοποίηση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων ως «δάνειο αποζημιώσεων» ύψους 140 δισ. ευρώ σκοντάφτει στις ενστάσεις του Βελγίου και στον φόβο ρωσικών αντιποίνων.
Συγκεκριμένα, οι ευρωπαϊκές χώρες καταρτίζουν ένα «plan Β» έκτακτης ανάγκης για να αποτρέψουν την οικονομική κατάρρευση της Ουκρανίας στις αρχές του επόμενου έτους, σε περίπτωση που δεν καταφέρουν να συμφωνήσουν στη δέσμευση των ρωσικών παγωμένων περιουσιακών στοιχείων για τη χρηματοδότηση της πολεμικής προσπάθειας του Κιέβου.
Στη σύνοδο κορυφής πριν από έναν μήνα, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήλπιζαν να εγκρίνουν μια πρόταση για τη χρήση των δεσμευμένων ρωσικών αποθεμάτων, ώστε να χορηγηθεί στην Ουκρανία ένα «δάνειο αποζημιώσεων» ύψους 140 δισ. ευρώ. Όμως το σχέδιο συνάντησε τη σφοδρή αντίδραση του πρωθυπουργού του Βελγίου, Μπαρτ Ντε Βέβερ, στη χώρα του οποίου βρίσκονται τα περισσότερα από τα εν λόγω κεφάλαια.
Τώρα, με τις ειρηνευτικές συνομιλίες να εντείνονται και τα οικονομικά περιθώρια του Κιέβου να στενεύουν, το ζήτημα της αξιοποίησης των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων αποκτά νέα επείγουσα διάσταση. «Αν δεν κινηθούμε, θα κινηθούν άλλοι πριν από εμάς», δήλωσε Ευρωπαίος αξιωματούχος, αλλά και άλλοι που επικαλείται το ρεπορτάζ του Politico.
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εκτιμούν ότι η νέα «ειρηνευτική πρωτοβουλία» του Ντόναλντ Τραμπ θα μπορούσε να ενισχύσει τη στήριξη στο σχέδιο για αξιοποίηση των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων με τη μορφή δανείου αποζημιώσεων. Σύμφωνα με το σχέδιο, τα χρήματα θα καταστούν αποπληρωτέα προς τη Μόσχα μόνο στο απίθανο ενδεχόμενο να συμφωνήσει η Ρωσία στο μέλλον να καταβάλει πολεμικές αποζημιώσεις.
Οι διπλωμάτες των Βρυξελλών αναμένουν η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, να δώσει εντολή στους υπηρεσιακούς παράγοντες να παρουσιάσουν ένα νομικό προσχέδιο για το δάνειο αποζημιώσεων μέσα στις επόμενες ημέρες, καθώς αυξάνεται η δυναμική υπέρ της λύσης. «Το επόμενο βήμα είναι πλέον η ετοιμότητα της Επιτροπής να παρουσιάσει νομικό κείμενο», δήλωσε η φον ντερ Λάιεν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο την Τετάρτη, χωρίς να διευκρινίσει πότε θα δημοσιοποιηθεί.
Ωστόσο, παρά τις εντατικές διαβουλεύσεις τις τελευταίες εβδομάδες μεταξύ Βελγίου και Κομισιόν, ο Βέλγος πρωθυπουργός Μπαρτ Ντε Βέβερ εξακολουθεί να εκφράζει ανησυχίες για πιθανές νομικές ευθύνες και για τον κίνδυνο ρωσικών αντιποίνων, σε περίπτωση που τα ρωσικά κεφάλαια αξιοποιηθούν για το δάνειο.
Έτσι, οι ειδικοί πολιτικής στις Βρυξέλλες εξετάζουν πλέον εναλλακτικούς τρόπους στήριξης της Ουκρανίας σε περίπτωση που το σχέδιο για το δάνειο αποζημιώσεων δεν είναι έτοιμο εγκαίρως ώστε να εγκριθεί από τους Ευρωπαίους ηγέτες στη σύνοδο της 18ης Δεκεμβρίου.
Σύμφωνα με τέσσερις αξιωματούχους, μια επιλογή που συγκεντρώνει αυξανόμενη υποστήριξη είναι ένα «ενδιάμεσο» δάνειο-γέφυρα, χρηματοδοτούμενο μέσω δανεισμού της ΕΕ, ώστε να καλύψει τις ανάγκες της Ουκρανίας τους πρώτους μήνες του 2026. Αυτό θα έδινε χρόνο για να ρυθμιστεί το ζήτημα του πλήρους δανείου αποζημιώσεων, χρησιμοποιώντας τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, με τρόπο που θα ικανοποιεί το Βέλγιο, ώστε να υπάρξει μια μακροπρόθεσμη λύση.
Δύο διπλωμάτες ανέφεραν ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να κληθεί να αποπληρώσει το αρχικό δάνειο-γέφυρα στην ΕΕ, μόλις λάβει τους πόρους από το μακροπρόθεσμο δάνειο αποζημιώσεων. Μια ακόμη πιθανότητα είναι μια μακροπρόθεσμη λύση που θα συνδυάζει το δάνειο αποζημιώσεων με κοινό δανεισμό σε επίπεδο ΕΕ.
«Δεν μπορώ να φανταστώ κανένα σενάριο στο οποίο οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι θα πληρώσουν μόνοι τους τον λογαριασμό», δήλωσε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στους ευρωβουλευτές την Τετάρτη.
Οι μόνιμοι αντιπρόσωποι των κρατών-μελών συζήτησαν τις επιλογές με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συνεδρίαση στις Βρυξέλλες την Τρίτη. Χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, οι Ολλανδία, η Λιθουανία και το Λουξεμβούργο πίεσαν την Επιτροπή να επιταχύνει τις προτάσεις για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας, σύμφωνα με αξιωματούχο.
Το ενδεχόμενο ενός μοντέλου χρηματοδότησης-γέφυρα είχε τεθεί στις 4 Νοεμβρίου από τον Επίτροπο Οικονομίας της ΕΕ, Βάλντις Ντομπρόβσκις, ο οποίος είχε επισημάνει: «Όσο περισσότερο καθυστερούμε τώρα, τόσο πιο δύσκολο θα γίνεται».
Επείγουσα ανάγκη
Η Επιτροπή αντιλαμβάνεται πλήρως την ανάγκη να υπάρξει λύση άμεσα, καθώς το Κίεβο προειδοποιεί ότι θα βρεθεί αντιμέτωπο με εξάντληση πόρων μέσα στους πρώτους μήνες του επόμενου έτους.
Την Τρίτη, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε ότι οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι θα οριστικοποιήσουν «τις επόμενες ημέρες» μια λύση που θα «εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση» και θα «δώσει προοπτική στην Ουκρανία».
Σε βάθος χρόνου, το δάνειο αποζημιώσεων θεωρείται ευρέως ως η μόνη ρεαλιστική επιλογή. Δεν υπάρχει διάθεση μεταξύ των κρατών-μελών να καλύψουν με απευθείας επιχορηγήσεις την Ουκρανία από τους ρθνικούς προϋπολογισμούς τους. Πολλές χώρες ήδη παλεύουν με δημοσιονομικά ελλείμματα και υψηλό κόστος δανεισμού. Γι’ αυτό, η εξασφάλιση της συναίνεσης του Βελγίου θεωρείται τελικά καθοριστικής σημασίας.
«Ελπίζουμε ότι θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε τον δισταγμό τους», δήλωσε ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης. «Δεν βλέπουμε πραγματικά καμία άλλη εφικτή επιλογή από το δάνειο αποζημιώσεων». Μια ιδέα, πρόσθεσε, θα ήταν «ο συνδυασμός του δανείου αποζημιώσεων με κάποια από τις άλλες επιλογές». Ωστόσο, αυτό «δεν πρέπει να πάρει πολύ χρόνο, γιατί υπάρχει πλέον η αίσθηση του επείγοντος και η πίεση αυξάνεται».
Παραμένουν, όμως, ζητήματα σχετικά με τη δημιουργία ενός δανείου-γέφυρα μέσω κοινού δανεισμού της ΕΕ, το οποίο ορισμένοι σχολιαστές περογράφουν ως «ευρωομόλογα», αν και άλλοι απορρίπτουν τον όρο.
Ίσως, το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι ότι μια τέτοια μορφή κοινού δανεισμού θα απαιτούσε ομοφωνία από τα 27 κράτη-μέλη της Ένωσης, και η Ουγγαρία αντιτίθεται εδώ και καιρό στη λήψη νέων μέτρων για τη χρηματοδότηση της πολεμικής προσπάθειας της Ουκρανίας.
Ωστόσο, είναι πιθανό ότι η παρουσίαση του δανείου-γέφυρα ως μέσου για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας και όχι ως χρηματοδότηση της πολεμικής μηχανής της, να συμβάλει στην υπέρβαση των αντιθέσεων.
Ένας ακόμη παράγοντας είναι η νέα δυναμική, που έχει αναπτυχθεί, γύρω από μια πιθανή ειρηνευτική συμφωνία, καθώς η ομάδα του Ντόναλντ Τραμπ επιχειρεί να φέρει πιο κοντά τους αξιωματούχους της Ουκρανίας και της Ρωσίας σε μια συμφωνία. Τα υπό επεξεργασία προσχέδια του ειρηνευτικού πλαισίου προβλέπουν τη χρήση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας. Την περασμένη εβδομάδα, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εξέφρασαν την έντονη δυσφορία τους για την ιδέα του αρχικού αμερικανικού σχεδίου, που προέβλεπε ότι οι ΗΠΑ θα αποκόμιζαν κέρδος από τη χρήση αυτών των περιουσιακών στοιχείων.
Σύμφωνα με διπλωμάτες, οι Ευρωπαίοι ηγέτες ελπίζουν πλέον ότι έχουν πείσει την ομάδα Τραμπ πως η ΕΕ πρέπει να έχει τον τελικό λόγο για τη χρήση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, καθώς και για το χρονοδιάγραμμα άρσης των ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Ρωσίας και για την ευρωπαϊκή πορεία της Ουκρανίας.
Κάλας: Ο ρωσικός στρατός θα πρέπει να περιοριστεί για να τερματιστεί ο πόλεμος
«Είναι κρίσιμο να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε την Ουκρανία και να αυξάνουμε την πίεση προς τη Ρωσία, η οποία παραμένει ο βασικός επιτιθέμενος στην σύγκρουση», δήλωσε η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ, Κάγια Κάλας μετά το τέλος της τηλεδιάσκεψη με τους υπουργούς Εξωτερικών, με αποκλειστικό θέμα συζήτησης τις εξελίξεις στο Ουκρανικό ζήτημα. «Όλοι καλωσορίζουμε την πίεση των ΗΠΑ για ειρήνη. Όλοι θέλουμε να τελειώσει αυτός ο πόλεμος, αλλά το πώς θα τελειώσει είναι επίσης σημαντικό. Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι υπάρχει ένας επιτιθέμενος και ένα θύμα» τόνισε.
Στην τηλεδιάσκεψη συμμετείχε και ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας, ο οποίος ενημέρωσε τους Ευρωπαίους ομολόγους του για την κατάσταση στην Ουκρανία. Η Ύπατη Εκπρόσωπος τόνισε τη σημασία ενός «άμεσου και χωρίς όρους κατάπαυσης του πυρός» ως το πρώτο βήμα για την επίτευξη ειρήνης, ενώ σημείωσε ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ρωσία είναι έτοιμη να προχωρήσει σε κατάπαυση του πυρός. Αντίθετα, η Ρωσία συνεχίζει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και προσποιείται ότι διαπραγματεύεται, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι έτοιμη να αναλάβει ουσιαστικές διαπραγματεύσεις για το τέλος της σύγκρουσης. Όπως ανέφερε, «η Ρωσία προσποιείται ότι διαπραγματεύεται σε μια κατάσταση όπου είναι υποχρεωμένη να διαπραγματευτεί.»
Όπως είπε για τις σημερινές συνομιλίες με τους ΥΠΕΞ της Ευρώπης, «σήμερα επιβεβαιώσαμε τις κοινές μας αρχές. Κυριαρχία, ανεξαρτησία, εδαφική ακεραιότητα και το εγγενές δικαίωμα της Ουκρανίας στην αυτοάμυνα. Τίποτα για την Ουκρανία, χωρίς την Ουκρανία. Και τέλος, η απειλή που θέτει η Ρωσία εκτείνεται πέρα από την Ουκρανία. Έτσι, η ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας παραμένει κρίσιμη. Γι' αυτό οι αποφάσεις που αφορούν την ΕΕ και το ΝΑΤΟ μπορούν να ληφθούν μόνο από τα μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και από κανέναν άλλο. Όλη αυτή η δουλειά έχει τελικά στόχο να εξασφαλίσουμε ότι η Ρωσία δεν θα επιτεθεί ξανά», τόνισε η Ύπατη Εκπρόσωπος.
Το προσχέδιο και η ρωσική εμπλοκή
Η κ. Κάλας ρωτήθηκε για το δημοσίευμα του Bloomberg σχετικά με τις λεπτομέρειες του ειρηνευτικού σχεδίου των ΗΠΑ και την πληροφορία ότι υπήρξε υψηλό επίπεδο εμπλοκής από τη ρωσική πλευρά στην προετοιμασία του σχεδίου. Όπως τόνισε η ίδια « έχει επιβεβαιωθεί από τα μέσα ενημέρωσης ότι τα σημεία του σχεδίου ευνοούν τη Ρωσία. Οπότε, φυσικά, αν ευνοούν τη Ρωσία, είναι σαφές ότι προέρχονται και από την πλευρά της». « Για να έχουμε διαρκή ειρήνη, πρέπει να δούμε υποχρεώσεις από τη ρωσική πλευρά. Στο σχέδιο που είδαμε, το οποίο, φυσικά, δεν είναι το τελικό, δεν υπήρχε καμία παραχώρηση ή υποχρέωση από τη ρωσική πλευρά. Νομίζω ότι σε βάθος χρόνου, πρέπει να δούμε τι είναι υποχρεωμένη να κάνει η Ρωσία. Μπορούμε να ξεκινήσουμε από το να τηρήσει τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει μέσω διεθνών συμφωνιών που έχει υπογράψει μέχρι τώρα», υπογραμμίζοντας ότι είναι τουλάχιστον 20 τέτοιες διεθνείς συμφωνίες, όπου η Ρωσία συμφώνησε να μην επιτεθεί σε κανέναν.
«Να περιοριστεί ο ρωσικός στρατός»
Η ίδια ρωτήθηκε και για πιθανές υποχρεώσεις της Ρωσίας και τον περιορισμό του στρατού της χώρας, στην κατεύθυνση της μείωσης των ουκρανικών στρατευμάτων που ορίζεται στο προσχέδιο της αμερικανικής πλευράς. Όπως είπε «για να αποτρέψουμε τη συνέχιση της σύγκρουσης, πρέπει να περιορίσουμε τον στρατό και τον στρατιωτικό προϋπολογισμό της Ρωσίας. Αν δαπανούν κοντά στο 40% του προϋπολογισμού τους για στρατιωτικές δαπάνες, θα θέλουν να τον χρησιμοποιήσουν ξανά, και αυτό αποτελεί απειλή για όλους μας. Η εστίαση πρέπει να είναι στις παραχωρήσεις που πρέπει να κάνει η Ρωσία, όχι στην Ουκρανία».
Η ίδια απάντησε και για τη διαφορετική προσέγγιση στους όρους ειρήνης της ΕΕ σε σχέση με τις ΗΠΑ και πόσο ρεαλιστική είναι η προοπτική μιας «δίκαιης ειρήνης» που ευαγγελίζεται η Ευρώπη. «Αν θέλουμε να το αποτρέψουμε από το να επαναληφθεί, πρέπει να έχουμε μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη. Θα παλέψω γι' αυτό, γιατί πιστεύω ότι αφορά την ευρύτερη ασφάλεια της Ευρώπη», τόνισε.
Οι κυρώσεις και η κατάσταση στη Ρωσία
Η ίδια αναγνώρισε τη σημαντική επίδραση των κυρώσεων στην ρωσική οικονομία, υπογραμμίζοντας ότι «οι κυρώσεις των ΗΠΑ και της ΕΕ έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην οικονομία της Ρωσίας». Αναφερόμενη στην κατάσταση στο πεδίο της μάχης, η κ. Κάλας σημείωσε ότι «η άποψη ότι η Ουκρανία χάνει είναι επίσης εντελώς λανθασμένη. Αν η Ρωσία μπορούσε να κατακτήσει στρατιωτικά την Ουκρανία, θα το είχε κάνει ήδη». Παρά τις δυσκολίες, υπογράμμισε ότι η Ουκρανία συνεχίζει να αντιστέκεται με επιτυχία και ότι η Ρωσία δεν μπορεί να επιτύχει τους στόχους της μέσω στρατιωτικών επιχειρήσεων. Η ίδια μάλιστα, δήλωσε ότι η κατάσταση οικονομική και πολεμική στη Ρωσία δεν είναι καλή. Όπως είπε «αν κοιτάξουμε τη Ρωσία αυτή τη στιγμή, δεν τα πηγαίνει και τόσο καλά όσο θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε. Η οικονομία τους είναι σε πολύ κακή κατάσταση και δεν σημειώνουν τις νίκες στο πεδίο της μάχης που ισχυρίζονται».
Η χρηματοδότηση και το δάνειο
Η ΕΕ συνεχίζει να παρέχει στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη στην Ουκρανία, ενώ μέσα και από τη «Συμμαχία των Προθύμων» θα καθοριστούν τα επόμενα βήματα στη στρατιωτική βοήθεια. «Η ΕΕ θα προσφέρει επίσης σημαντική συνεισφορά για τις εγγυήσεις ασφαλείας με χρηματοδότηση, εκπαίδευση και υποστήριξη στη βιομηχανία άμυνας.» Ερωτηθείσα για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας επανέλαβε ότι «το δάνειο για αποζημιώσεις είναι η καλύτερη επιλογή» και αναφέρθηκε στη σημερινή ομιλία της προέδρου της Κομισιόν ότι θα συνεχιστεί η εργασία πάνω σε αυτό το δάνειο για αποζημιώσεις και οι προτάσεις, οι συγκεκριμένες προτάσεις θα βγουν».
