Η Τουρκία, την περίοδο των δύο - τριών τελευταίων χρόνων, εμφάνισε ένα σχετικά χαμηλό προφίλ απέναντι στην Ελλάδα σε σχέση με αυτά που μας είχε συνηθίσει το 2020-21. Δεν λένε πια ότι «θα μας ρίξουν στη θάλασσα» ή ότι «θα έρθουν μία νύχτα ξαφνικά» και όλα τα συναφή που έλεγε ο Ερντογάν. [Χωρίς βέβαια να σταματήσει τις ενέργειές της, για την αποτροπή της ηλεκτρικής σύνδεσης με την Κύπρο, όπως έκανε στην Κάσο, ή για την κύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου.]
Και αυτή η πολιτική της ελεγχόμενης πλέον οξύτητας συναρτάται με δύο βασικές επιδιώξεις, τις οποίες έχει θέσει ως προτεραιότητα σήμερα.
Η πρώτη – και το γνωρίζουμε όλοι – συνδέεται με την προσπάθεια να εμφανίσει ένα πιο συναινετικό προφίλ απέναντι στη Δύση. Τόσο απέναντι στους Αμερικανούς, ώστε να αποσπάσει τα F-35, όσο και να μπει στο πρόγραμμα αμυντικής χρηματοδότησης της Ευρώπης το SAFE, να εμπεδώσει τη συμμαχία της με την Ιταλία, να προμηθευτεί τα Eurofighter.
Στόχος της, να ενισχύσει περισσότερο τις στρατιωτικές της δυνατότητες απέναντι στην Ελλάδα, αλλά και εν όψει του οξυνόμενου ανταγωνισμού με το Ισραήλ.
Όμως, το κύριο στοιχείο είναι ότι, σε αυτή τη φάση, έχει ως κεντρική της μέριμνα όχι τα θέματα της Ελλάδας αλλά τις εξελίξεις στη Συρία και τη Μέση Ανατολή γενικότερα.
*****
Κεντρικό διακύβευμα στην αντιπαράθεση μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας είναι το μέλλον της Συρίας. Και οι δύο χώρες άλλωστε συνέβαλαν, ο καθένας με τον τρόπο του στην πτώση του καθεστώτος Άσαντ:
Οι μεν Τούρκοι στήριξαν ανοιχτά τους τζιχαντιστές του Βορρά, ανάμεσά τους και τον σημερινό πρόεδρο Αλ Σάρα.
Οι Ισραηλινοί αποδυνάμωσαν δραστικά το καθεστώς Άσαντ με τους διαρκείς βομβαρδισμούς τους και προπαντός με τη στρατιωτική συντριβή της Χεζμπολάχ – τη μόνη δύναμη που μπορούσε να αντισταθεί στους τζιχαντιστές.
Τώρα, και οι δύο δυνάμεις προσπαθούν να διαμελίσουν τη λεία τους, από τον βορρά και τον νότο, γεγονός που τους φέρνει όλο και πιο κοντά και… απέναντι.
Και εάν αρχικώς φάνηκε πως οι Τούρκοι κέρδισαν την παρτίδα, εγκαθιστώντας στη Δαμασκό μια κυβέρνηση ελεγχόμενη από τους ίδιους, πολύ σύντομα αποδείχτηκε πως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Οι Ισραηλινοί πραγματοποιούν, σχεδόν σε καθημερινή βάση, αεροπορικές επιδρομές που διέλυσαν όλες τις βάσεις που είχαν εγκαταστήσει οι Τούρκοι, φθάνοντας ακόμα και σε αερομαχίες μαζί τους, όπως συνέβη ήδη στις 2 Μαΐου 2025. Μάλιστα, μόλις τον Ιούλιο, το Ισραήλ βομβάρδισε και τη Δαμασκό, ενώ μέσω των Δρούζων εισήλθε βαθιά στα συριακά εδάφη.
Η Τουρκία, από την πλευρά της, θεωρεί πως όσο προσεγγίζει το Ισραήλ τόσο απειλείται η ίδια. Εξ ου και το παραλήρημα του Μπαχτσελί για την Ιερουσαλήμ και την καταστροφή της Κωνσταντινούπολης. Σε αυτά τα πλαίσια, ο επικεφαλής της τουρκικής ΜΙΤ, Ιμπραχίμ Καλίν, βρέθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου στη Δαμασκό με σκοπό να συναντηθεί για πολλοστή φορά με τον Αχμέντ αλ Σάρα.
Την ίδια στιγμή – την Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου – ο υπουργός Στρατηγικών Σχέσεων του Ισραήλ Ρον Ντέρμερ συναντήθηκε στο Λονδίνο με τον Σύρο υπουργό Εξωτερικών Ασάντ αλ Σιμπάνι, με τη συμμετοχή του ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ για τη Συρία (και παράλληλα πρέσβη των ΗΠΑ στην Τουρκία!), Τομ Μπάρακ. Πρόκειται μάλιστα για την τρίτη τριμερή συνάντηση, ενώ, λίγες ημέρες πριν, ο Αχμέντ αλ Σάρα επιβεβαίωσε ότι η Δαμασκός διεξάγει συνομιλίες με το Ισραήλ σχετικά με μια πιθανή νέα ρύθμιση ασφαλείας.
*****
Η κυβέρνηση Τραμπ προσπαθεί να μεσολαβήσει μεταξύ Τούρκων και Ισραήλ για ένα μοίρασμα των ζωνών επιρροής και είναι αυτή που έχει διευκολύνει τις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Συρίας.
Όμως, παρά τις προσπάθειες των Αμερικανών, τα συμφέροντα των δύο άσπονδων εχθρών βρίσκονται σε πλήρη αντιδιαστολή:
Η Τουρκία θα ήθελε μια ελεγχόμενη κεντρική διοίκηση στη Δαμασκό που θα ελέγχει τις περιοχές των Δρούζων και των Κούρδων, οι οποίοι θα έχουν «αφοπλιστεί» και αποδυναμωθεί εγκαταλείποντας κάθε έννοια αυτονομίας.
Και όμως, την ίδια στιγμή, οι περιοχές των Δρούζων, όπως υποστηρίζουν οι Τούρκοι, έχουν πια «μετατραπεί σε ισραηλινό προτεκτοράτο». Παράλληλα, οι Κούρδοι (SDF, YPG/YPJ), στα βορειοανατολικά, αρνούνται να εντάξουν τις διοικητικές δομές τους, και προπαντός τις ένοπλες δυνάμεις τους, στην κεντρική κυβέρνηση, παρά τη σχετική συμφωνία που είχαν υπογράψει τον περασμένο Μάρτιο. Πλέον, οι Κούρδοι, με τη επίνευση των Ισραηλινών, αρνούνται να παραδώσουν τα όπλα.
Και δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η Κυβέρνηση της Δαμασκού δεν αντιμετωπίζει μόνο την ανταρσία των Δρούζων και των Κούρδων, αλλά έχει απέναντί της τους Αλαουΐτες, που αποτελούν το 15% του πληθυσμού, και τους Χριστιανούς (10%), καθώς και άλλες μικρότερες μειονότητες.
(Βλ. Syria’s Sectarian Divides Anna Fleck, 14 Μαρτίου 2025 / https://www.statista.com/chart/31468/ethnic-religious-groups-and-areas-of-control-in-syria/?srsltid=AfmBOoqW-7g38k9n2l-lwBYar2QNtAblPCD2QDQgQT-llqzNO91oCkn8)
*****
Σύμφωνα με το Axios, στην υπό διαπραγμάτευση συμφωνία ασφαλείας μεταξύ Τελ Αβίβ και Δαμασκού, το Ισραήλ προτείνει τη δημιουργία μιας ευρείας αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης και μίας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων στο έδαφος της Συρίας, από τα νοτιοδυτικά της Δαμασκού έως τα σύνορα με το Ισραήλ. Παράλληλα, θα πρέπει να διατηρηθεί ένας αεροπορικός διάδρομος στη Συρία, ο οποίος θα επιτρέπει πιθανές μελλοντικές ισραηλινές επιθέσεις στο Ιράν!
Σε αντάλλαγμα, το Ισραήλ πρότεινε τη σταδιακή απόσυρση από όλα τα εδάφη που έχει καταλάβει στη Συρία τους τελευταίους μήνες — με εξαίρεση ένα φυλάκιο στην κορυφή του στρατηγικού όρους Χερμών.
Είναι εφικτός ένα συμβιβασμός;
Όμως, η απόπειρα των Αμερικανών να συμβιβάσουν τους δύο συμμάχους τους στην πλάτη της Συρίας είναι μάλλον μάταιη, ιδιαίτερα με την έξαρση που έχει προσλάβει το παλαιστινιακό ζήτημα.
Η Τουρκία θέλει να εμφανίζεται ως ο ηγέτης του σουνιτικού ισλάμ απέναντι στον «σιωνισμό» και, εκμεταλλευόμενη την αχαλίνωτη επιθετικότητα του Νετανιάχου, επιδιώκει να συσπειρώσει τους Άραβες σε μια ισλαμική συμμαχία (εξ ου και οι κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με την Αίγυπτο μετά από 13 χρόνια).
Επιπλέον, στο πεδίο της Συρίας, σε καμία περίπτωση η Τουρκία δεν μπορεί να δεχτεί μια ανεξάρτητη κουρδική οντότητα, που μάλιστα συνορεύει με το ομόσπονδο ιρακινό Κουρδιστάν. Άλλωστε, την απόλυτη κυριαρχία της Δαμασκού στη Συρία την χρειάζεται, για να υπογράψει μαζί της ένα τουρκοσυριακό μνημόνιο ΑΟΖ που θα εγκλωβίζει την Κύπρο και θα φτάνει στα σύνορα του Ισραήλ.
Και από την άλλη πλευρά, το Ισραήλ, που διεξάγει έναν οιονεί θρησκευτικό πόλεμο εναντίον του παλαιστινιακού ισλαμισμού, δεν μπορεί, τουλάχιστον στην παρούσα συγκυρία, να βρει κάποιο σημείο επαφής με την Τουρκία. Δεν χωράει επομένως συνδιαλλαγή. Άλλωστε, πρόκειται για μια σύγκρουση για την πρωτοκαθεδρία στην περιοχή.
Όσο για τη Συρία, το Ισραήλ δεν θέλει σε καμία περίπτωση τη διαμόρφωση ενός συμπαγούς ισλαμικού κράτους 25 ή 30 εκατομμυρίων, που αργά ή γρήγορα θα μεταβληθεί σε ισλαμιστική εστία ελεγχόμενη από την Τουρκία. Όχι μόνο γιατί η ηγεσία της είναι ισλαμιστική, αλλά διότι, για να επιβληθεί, στο όνομα του σουνιτικού ισλάμ, σε μια πανσπερμία πληθυσμών και ταυτοτήτων, θα οδηγηθεί αναπόφευκτα σε ένα αυταρχικό ισλαμιστικό καθεστώς με εξωτερική στήριξη.
Επομένως, μόνο ένα ομοσπονδιακού χαρακτήρα καθεστώς θα μπορούσε να αποτελέσει μια λιγότερο επώδυνη λύση για τους πληθυσμούς, η οποία είναι και προς το συμφέρον του Ισραήλ και αδυνατίζει την τουρκική επιρροή.
Για όλους αυτούς τους μείζονες λόγους δεν είναι εφικτή σήμερα μια συνεννόηση Τουρκίας-Ισραήλ. Με όλες τις συνέπειες που έχει κάτι τέτοιο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις (σε Ελλάδα και Κύπρο).
Τις συνέπειες αυτής της σύγκρουσης μπορούμε ήδη να τις ανιχνεύσουμε στη δέσμευση οικοπέδων από τη Chevron, την αιφνιδιαστική διαλλακτικότητα των Λίβυων, τον εξοπλισμό της Κύπρου με ισραηλινά αντιαεροπορικά κ.λπ.
O έχων ώτα ακούειν, ακουέτω.
***
Την Τετάρτη 1 Οκτωβρίου 2025 στις 19.30 ο Γιώργος Καραμπελιάς θα συζητήσει με τους:
- Βασίλης Ασημακόπουλος, συγγραφέας, δικηγόρος – πολιτικός επιστήμονας
- Παναγιώτης Λιαργκόβας, καθηγητής Οικονομικών και πρόεδρος ΚΕΠΕ
- Μελέτης Μελετόπουλος, Συγγραφέας, Δρ. Κοινωνιολογίας
- Άγγελος Συρίγος, Βουλευτής, Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου
με θέμα: “Ο ατελέσφορος εκσυγχρονισμός, ο Κώστας Σημίτης και η μεταπολίτευση” με αφορμή την κυκλοφορία του πρόσφατου βιβλίου του Γ. Καραμπελιά, Ατελέσφορος εκσυγχρονισμός, Κώστας Σημίτης και η εποχή του (Εναλλακτικές Εκδόσεις).
Στο καφέ του ΙΑΝΟΥ, Σταδίου 24, Αθήνα
* Ο Γιώργος Καραμπελιάς είναι συγγραφέας, εκδότης του περιοδικού Άρδην
