Την τριπλή αμερικανική «απόβαση» στην Αθήνα αναλύει σε συνέντευξή του στο Liberal ο καθηγητής ενεργειακής πολιτικής και Senior Fellow στο Atlantic Council, Τσαρλς Έλληνας.
Εξηγεί πώς η Ουάσιγκτον αναβαθμίζει τον ρόλο της Ελλάδας ως κεντρικό κόμβο πρόσβασης στη ΝΑ Ευρώπη στη διαμετακόμιση LNG και στις διασυνδέσεις, τονίζοντας ότι το αυξημένο αμερικανικό ενδιαφέρον στέλνει σαφές σήμα στην Άγκυρα.
Περαιτέρω, «ξετυλίγει» την επόμενη μέρα για την ενεργειακή σκακιέρα της Μεσογείου, αναφέροντας το τι φέρνουν τα deals και οι δεσμεύσεις της συνόδου για ολόκληρη την περιοχή και πώς αυτά θωρακίζουν ροές, περιφερειακή επιρροή και ανταγωνιστικότητα.
Συνέντευξη στη Μαργαρίτα Ασημακοπούλου
Τρεις υπουργοί της κυβέρνησης Τραμπ βρίσκονται στην Αθήνα για τη σημερινή διατλαντική ενεργειακή σύνοδο. Ποιο μήνυμα στέλνουν οι ΗΠΑ στην Άγκυρα και πώς επηρεάζονται οι γεωπολιτικές ισορροπίες στη Μεσόγειο;
Το αυξανόμενο ενδιαφέρον της αμερικανικής κυβέρνησης τους τελευταίους μήνες για την Νοτιοανατολική Ευρώπη και Ανατολική Μεσόγειο με επίκεντρο την Ελλάδα έχει τεράστια σημασία.
Αυτό οφείλεται στην παγκόσμια γεωπολιτική των ΗΠΑ, τον ανταγωνισμό με την Κίνα και την αποφασιστικότητά της Αμερικής να αποσυνδέσει την Ευρώπη από τη Ρωσία, ιδίως την εξάρτηση της Ευρώπης από τη ρωσική ενέργεια, και να εδραιώσει σταθερά τα συμφέροντα των ΗΠΑ στην περιοχή.
Μέσα σε αυτή την στρατηγική, η Ελλάδα αποτελεί στρατηγικὀ κόμβο. Έχει αναγνωριστεί ως το κλειδί για την ενεργειακή πρόσβαση στα Βαλκάνια και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Τουρκία δεν έχει ρόλο να παίξει.
Έτσι δεν είναι θέμα μηνυμάτων προς Άγκυρα, αλλά προς τις χώρες της περιοχής μεταξύ των οποίων εδραιώνεται η στρατηγική θέση της Ελλάδας σαν στενός και εμπιστευόμενος συνεργάτης των ΗΠΑ.
Ποιες είναι οι προοπτικές ελληνοαμερικανικών deals σε LNG, αποθήκευση, δίκτυα και ΑΠΕ; Τι σημαίνει για την Ελλάδα αυτό το μαζικό αμερικανικό ενδιαφέρον;
Η Ελλάδα αποτελεί ήδη πύλη εισόδου των ΗΠΑ για το LNG, μέσω FSRU Αλεξανδρούπολης και Ρεβυθούσας, και οι Αμερικανοί εξαγωγείς έχουν ενεργά συμβόλαια, προμηθεύοντας σχεδόν το 90% των εισαγωγών LNG στην Ελλάδα.
Σίγουρα το αυξημένο ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την Ελλάδα αναμένεται να οδηγήσει σε μελλοντικές ενεργειακές επενδύσεις, ιδίως σε υποδομές LNG, ΑΠΕ και ενεργειακές διασυνδέσεις, λόγω της στρατηγικής θέσης της Ελλάδας και του ρόλου των ΗΠΑ ως προμηθευτή ενέργειας.
Με αυτές τις εξελίξεις, η δυναμικότητα εισαγωγής LNG στην Ελλάδα ενδέχεται να διπλασιαστεί έως το 2030 από 12 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως που είναι τώρα.
Γιατί η Ελλάδα φαίνεται πως διαδραματίζει καίριο ρόλο στην απεξάρτηση της Ευρωπης από το ρωσικό αέριο;
Πρώτα είναι οι στενές σχέσεις και η πολιτική ευθυγράμμιση με ΗΠΑ, και ο ρόλος της Ελλάδας μέσα στην ΕΕ, πράγμα που σημαίνει ότι οι ΗΠΑ μπορούν να βασίζονται με εμπιστοσύνη στην Ελλάδα. Και μετά είναι η γεωγραφική θέση σαν πύλη που προσφέρει πρόσβαση στα Βαλκάνια και στην Νοτιοανατολική και Κεντρική Ευρώπη.
Αυτά εξασφαλίζουν και διευκολύνουν την εξαγωγή αμερικάνικου LNG σε αυτές τις χώρες ούτως ώστε να δεσμευτούν να εγκαταλείψουν τη ρωσική ενέργεια και να στραφούν στο αμερικανικό LNG. Αυτό έχει βάλει την Ελλάδα, λόγω θέσης και υποδομών LNG, στο κέντρο των Αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή.
Στη σύνοδο αναμένεται και η ανακοίνωση νέων δεσμεύσεων που θα «κλειδώσουν»τον ρόλο της Ελλάδας ως βασική πύλη διαμετακόμισης LNG και φυσικού αερίου προς τα Βαλκάνια και την Κεντρική Ευρώπη. Πόσο σημαντική είναι η εξέλιξη αυτή σε μια χρονική συγκυρία που η ΕΕ αποφάσισε την πλήρη κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου έως την 1η Ιανουαρίου 2028;
Αυτός είναι ο κεντρικός πυλώνας στην αμερικάνικη στρατηγική για την περιοχή. Οι συχνές και οι σημερινές επισκέψεις από Αμερικάνους υπουργούς στην Ελλάδα - σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα από επισκέψεις στις Βρυξέλλες - το αποδεικνύουν.
Η ΕΕ αποφάσισε την πλήρη κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου, μετά από μεγάλη πίεση από τις ΗΠΑ, και δεσμεύτηκε να αγοράσει ενέργεια αξίας $750 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τις ΗΠΑ τα επόμενα 3 χρόνια.
Αυτές οι δεσμεύσεις είναι πίσω από τις πιέσεις στις χώρες της περιοχής να αντικαταστήσουν ρωσική ενέργεια με Αμερικάνικο LNG το αργότερο μέχρι το τέλος του 2027.
Η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας με χώρες τις Μεσογείου συζητείται αρκετά χρόνια με πολλά από τα έργα (λ.χ. Καλώδιο Κύπρος-Ισραήλ) να συναντούν εμπόδια για λόγους γεωπολιτικούς και ρυθμιστικούς. Τι «σήμα» στέλνει η P-TEC για την προτεραιοποίηση αυτών των projects;
Πολύ δυνατό σήμα. Αλλά οι ΗΠΑ προωθούν τις διασυνδέσεις και στην πράξη. Βρίσκονται πίσω και από την πρόταση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για ένα Πολυμερές Σχήμα 5Χ5 που περιλαμβάνει 5 χώρες, την Ελλάδα, την Κύπρο, την Αίγυπτο, την Τουρκία και τη Λιβύη, και 5 θεματικές. Σκοπός είναι η επίλυση των διαφορών στην οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών, για να διευκολυνθεί η πόντιση καλωδίων, αποφεύγοντας αχρείαστες παρεμβάσεις, όπως κάνει τώρα η Τουρκία με την GSI.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο υπάρχουν πιθανότητες οι ΗΠΑ να προωθήσουν και σχέδιο για επίλυση του κυπριακού προβλήματος. Αναγνωρίζεται ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά στην εξομάλυνση των σχέσεων Ελλάδας - Τουρκίας και να ανοίξει τον δρόμο για επίλυση θαλάσσιων διαφορών.
Η επίλυση των θαλάσσιων διαφορών στη Μεσόγειο αποτελεί βασικό στοιχείο και της πρόσφατης στρατηγικής των ΗΠΑ που αφορά τη Λιβύη, ιδίως όσον αφορά την αμφιλεγόμενη ναυτική συμφωνία Τουρκίας - Λιβύης. Θα βοηθήσει επίσης την επιστροφή της Chevron στην Λιβύη και στις έρευνες της στα νεοαπονεμηθέντα τεμάχια νότια της Κρήτης που επηρεάζονται από το Τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Η Άγκυρα εμφανίζεται ενοχλημένη, μιλώντας για «απομόνωση» της Τουρκίας από τη νέα ενεργειακή αρχιτεκτονική. Θεωρείτε ότι η P-TEC αναδιατάσσει την ενεργειακή σκακιέρα της Ανατολικής Μεσογείου χωρίς την Τουρκία; Ποιο είναι το ρίσκο αντιδράσεων στο πεδίο (π.χ. παρεμβολές σε θαλάσσιες εργασίες) και πώς πρέπει να το διαχειριστούν ΕΕ-ΗΠΑ-Ελλάδα;
Δεν το βλέπω έτσι. Η Τουρκία δεν έχει ρόλο να παίξει στην ενεργειακή πρόσβαση στα Βαλκάνια και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Αλλά αναγνωρίζεται ο ρόλος της στην επίλυση των διαφορών στην οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο και στην ενεργειακή ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής. Για αυτό έχει κληθεί να λάβει μέρος στις σχετικές προτεινόμενες συναντήσεις.
Να μην ξεχνάμε ότι οι ΗΠΑ προωθούν ένα διάδρομο ο οποίος θα ενισχύσει τις ενεργειακές ροές από την περιοχή της Κασπίας προς την Ευρώπη, αξιοποιώντας τους πόρους του Αζερμπαϊτζάν και άλλων τουρκόφωνων χωρών μέσω Τουρκίας, σαν ένας άλλος στρατηγικός ενεργειακός κόμβος, μειώνοντας τη ρωσική και ιρανική επιρροή.
Οι ΗΠΑ και η Ελλάδα πρέπει να διατηρήσουν τον διάλογο με την Τουρκία και να εμπλέξουν άμεσα τη χώρα σε συζητήσεις για την επίλυση των θαλάσσιων διαφορών. Παράλληλα, οι ΗΠΑ και η ΕΕ πρέπει να είναι έτοιμες να προσφέρουν στην Τουρκία οικονομικά και πολιτικά οφέλη για να προσελκύσουν τη συνεργασία της.
Από την ασφάλεια εφοδιασμού στην ανταγωνιστικότητα, τι θα αλλάξει πρακτικά «την επόμενη μέρα» της συνόδου για τους λογαριασμούς και τη βιομηχανία στη ΝΑ Ευρώπη; Πώς θα «κουμπώσουν» LNG, διασυνδέσεις/καλώδια και νέες επενδύσεις (π.χ. σταθμός συμπίεσης Κομοτηνής ΔΕΣΦΑ) σε ένα πλάνο μετρήσιμων οφελών για καταναλωτές και παραγωγούς;
Η σύνοδος και οι επισκέψεις των Αμερικάνων αξιωματούχων θα εδραιώσουν το πλαίσιο βάσει του οποίου όλα αυτά τα έργα θα προωθηθούν. Τα έργα θα «κουμπωθούν» μετά, από συμφωνίες μεταξύ εταιρειών, Αμερικάνικων, Ελληνικών και άλλων, και επενδύσεις που θα ακολουθήσουν.
Τεράστιο αμερικανικό ενδιαφέρον πρακτικά σημαίνει για την Ελλάδα:
· Πρόσβαση σε Αμερικάνικα κεφάλαια και χρηματοδότηση. Αυτό ήδη συμβαίνει
· Βιομηχανικά και εργασιακά οφέλη: ναυπηγεία, λιμενικές υπηρεσίες, κατασκευαστικά έργα, λειτουργία και συντήρηση θα δημιουργήσουν εξειδικευμένες θέσεις εργασίας και τοπική ανάπτυξη
· Ισχυροί ενεργειακοί δεσμοί ΗΠΑ-Ελλάδας αυξάνουν τη στρατηγική επιρροή της Ελλάδας στις αποφάσεις ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και στην περιφερειακή διπλωματία.
· Μεταφορά Αμερικάνικης τεχνολογίας και εκσυγχρονισμός
· Εμβάθυνση αγοράς και εξαγωγές: Η Ελλάδα μπορεί να εξελιχθεί από εισαγωγέα σε ενεργειακό κόμβο / χώρα διέλευσης για τα Βαλκάνια, την Νοτιοανατολική και Κεντρική Ευρώπη, εξάγοντας επαναεριοποιημένο LNG και ενδεχομένως ηλεκτρική ενέργεια μέσω διασυνδέσεων.
