Η φωτογραφία γνωστή ως «Ο τελευταίος Εβραίος στη Βίνιτσα» αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά τεκμήρια της φρίκης του Ολοκαυτώματος. Δείχνει έναν άνδρα με μακρύ παλτό και βυθισμένα μάγουλα να γονατίζει στην άκρη ενός μαζικού τάφου γεμάτου πτώματα, ενώ πίσω του ένας ένοπλος ναζί στρατιώτης τον σημαδεύει στο κεφάλι. Η εικόνα αποτυπώνει την τελευταία στιγμή ενός ανώνυμου Εβραίου πριν από την εκτέλεσή του από τις ναζιστικές δυνάμεις κατοχής στην ουκρανική πόλη Βίνιτσα το 1941.
Για δεκαετίες, η ταυτότητα τόσο του θύματος όσο και του εκτελεστή παρέμενε άγνωστη. Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες του Γερμανού ιστορικού Γιούργκεν Ματέους, πρώην επικεφαλής του ερευνητικού τμήματος του Μουσείου Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ηνωμένων Πολιτειών, έριξαν νέο φως στην υπόθεση.
Σύμφωνα με τα ευρήματά του, που δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Zeitschrift für Geschichtswissenschaft των εκδόσεων Metropol Verlag, ο άνδρας με το όπλο είναι κατά 99% πιθανότητα ο ναζί εγκληματίας πολέμου Γιάκομπους Όνεν. Ο Όνεν υπηρέτησε ως μέλος της Einsatzgruppe C, μιας από τις κινητές μονάδες εξόντωσης των SS που έδρασαν στην Ουκρανία, και συμμετείχε σε μαζικές εκτελέσεις Εβραίων.
Σκοτώθηκε σε μάχη τον Αύγουστο του 1943. Και η αδερφή του είχε καταστρέψει μια συλλογή από επιστολές του, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να διασταυρωθούν τα γεγονότα μέσα από τις δικές του μαρτυρίες.
Παρά τα εμπόδια, ειδικοί στην Τεχνητή Νοημοσύνη συνέβαλαν καθοριστικά στην ταυτοποίησή του. Χρησιμοποιώντας λογισμικό αναγνώρισης προσώπου βασισμένο σε Τεχνητή Νοημοσύνη κατόρθωσαν να ταυτοποιήσουν τον δολοφόνο με πολύ υψηλό βαθμό βεβαιότητας, χάρη κυρίως στον καθηγητή που αναγνώρισε τον συγγενή του και έστειλε φωτογραφίες του για σύγκριση.
Η φωτογραφία δημοσιοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1961 στη δίκη του Άντολφ Άιχμαν στο Ισραήλ, μέσω του πρακτορείου United Press International (UPI). Το πρακτορείο την είχε παραλάβει από τον Αλ Μος, Εβραίο επιζώντα του Ολοκαυτώματος, ο οποίος την είχε βρει στο Μόναχο το 1945, λίγο μετά την απελευθέρωσή του από τα αμερικανικά στρατεύματα. Η νέα ταυτοποίηση του εκτελεστή θεωρείται ένα σημαντικό βήμα στην ιστορική κατανόηση της ναζιστικής βίας και στη διατήρηση της μνήμης των θυμάτων του Ολοκαυτώματος.
Πηγή: DW
