Ένας διευθυντής του BBC παραιτείται σπάνια, πόσο μάλλον ο ίδιος ο Γενικός Διευθυντής. Κι όμως, τον Νοέμβριο 2025 τόσο ο Tim Davie όσο και η επικεφαλής ειδήσεων Deborah Turness, έφυγαν από το BBC μετά την αποκάλυψη ότι ένα ντοκιμαντέρ του είχε παραποιήσει ομιλία του Ντόναλντ Τραμπ. Το σκάνδαλο αυτό έφερε στην επιφάνεια τα ζητήματα αμεροληψίας του οργανισμού. Από την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 και καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα, το BBC κατηγορήθηκε επανειλημμένα για λάθη και μεροληπτική κάλυψη κατά του Ισραήλ. Αυτό το άρθρο εξετάζει πώς συγκρίνεται η υπόθεση Τραμπ με αυτά τα περιστατικά, τι πήγε στραβά στο BBC και τι πρέπει να αλλάξει ώστε ο οργανισμός να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη του κοινού του.
Το «περιστατικό Τραμπ–BBC»
Τον Οκτώβριο 2024, το BBC πρόβαλε ένα ντοκιμαντέρ στην εκπομπή Panorama που επεξεργάστηκε ομιλία του τότε πρώην προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, με παραπλανητικό τρόπο. Συγκεκριμένα, αποσπάσματα από την ομιλία της 6ης Ιανουαρίου 2021 «ράφτηκαν» μαζί έτσι ώστε να φαίνεται ότι ο Τραμπ προέτρεπε το πλήθος να «πολεμήσει λυσσαλέα» παραλείποντας ότι είχε πει να διαδηλώσουν ειρηνικά. Η αποκάλυψη αυτού του σφάλματος προκάλεσε σάλο. Ο ίδιος ο Τραμπ κατηγόρησε το BBC ότι «εξαπάτησε το κοινό» και απείλησε με αγωγή $1 δισ. Μέσα σε λίγες ημέρες, ο Γενικός Διευθυντής του BBC Τιμ Ντέιβι, και η διευθύντρια ειδήσεων Deborah Turness, παραιτήθηκαν αναλαμβάνοντας την ευθύνη. Η κορυφαία αυτή λογοδοσία ήταν πρωτοφανής, αλλά πολλοί αναρωτήθηκαν γιατί δεν είχε υπάρξει ανάλογη αντίδραση σε άλλα, ίσως σοβαρότερα λάθη του BBC.
Χαρακτηριστικά σφάλματα στην κάλυψη της σύγκρουσης στη Γάζα
Χρονολόγιο για τη Χαμάς (Οκτ 2023): Μετά τις σφαγές της 7ης Οκτωβρίου, το BBC αρνήθηκε να αποκαλέσει τη Χαμάς «τρομοκρατική οργάνωση», επιμένοντας στον όρο «μαχητές» για λόγους «ουδετερότητας». Η στάση αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις ως εξωραϊσμός τρομοκρατών, αναγκάζοντας το BBC να προσθέσει ότι η Χαμάς «έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική από τη βρετανική κυβέρνηση» – χωρίς όμως να αλλάξει ουσιαστικά τη γραμμή του.
Έκρηξη στο νοσοκομείο Αλ-Αχλί (17 Οκτ 2023): Ένα online alert του BBC μετέδωσε ότι «εκατοντάδες» σκοτώθηκαν από «ισραηλινή» επίθεση σε νοσοκομείο της Γάζας, επικαλούμενο τη (ελεγχόμενη από τη Χαμάς) τοπική αρχή. Σε ζωντανές ανταποκρίσεις, δημοσιογράφοι του BBC υπέθεταν επίσης on-air ότι επρόκειτο για ισραηλινό πλήγμα. Αργότερα αποδείχθηκε πως η φονική έκρηξη προκλήθηκε από ρουκέτα της Παλαιστινιακής Ισλαμικής Τζιχάντ που έπεσε στο νοσοκομείο, όχι από ισραηλινό βομβαρδισμό. Το BBC αναγνώρισε ότι βιάστηκε να αποδώσει ευθύνες (ζητώντας συγγνώμη), αλλά η αρχική του είδηση είχε ήδη πυροδοτήσει διεθνή οργή και διαδηλώσεις.
Ατεκμηρίωτοι ισχυρισμοί (Νοε–Δεκ 2023): Σε διάφορες περιπτώσεις, το BBC αναπαρήγαγε σοβαρές κατηγορίες της Χαμάς χωρίς επαρκή έλεγχο. Π.χ. μετέδωσε ισχυρισμό ότι Ισραηλινοί στρατιώτες «εκτέλεσαν» 137 Παλαιστίνιους αμάχους – είδηση που ανακλήθηκε μετά από σχεδόν δύο εβδομάδες και εσωτερική παραδοχή ότι δεν υπήρξε διασταύρωση. Επίσης, παρουσιαστής δήλωσε εσφαλμένα πως ο IDF «στόχευε γιατρούς» σε νοσοκομείο (ενώ συνέβαινε το αντίθετο), οδηγώντας σε νέα συγγνώμη.
Ντοκιμαντέρ «Gaza: How to Survive a Warzone» (Φεβ 2024): Το BBC πρόβαλε ντοκιμαντέρ με αφηγητή ένα 13χρονο αγόρι της Γάζας, χωρίς να αποκαλύψει ότι ήταν γιος υψηλόβαθμου στελέχους της Χαμάς. Μετά τον σάλο, το ντοκιμαντέρ αποσύρθηκε από το iPlayer και το BBC απολογήθηκε για σοβαρές «αβλεψίες» στην παραγωγή. Η ανεξάρτητη αρχή Ofcom έκρινε πως το πρόγραμμα παραπλάνησε σοβαρά το κοινό και επέβαλε στο BBC να μεταδώσει επίσημη συγγνώμη σε εθνικό επίπεδο, κάτι πρωτοφανές από το 2009.
Η σύγκριση ανάμεσα στο περιστατικό με τον Τραμπ και στα σφάλματα του BBC στην κάλυψη της σύγκρουσης στη Γάζα αποκαλύπτει σημαντικές διαφορές ως προς τη φύση και τη βαρύτητα των λαθών. Στην περίπτωση Τραμπ, επρόκειτο για ένα σκόπιμο αλλά μεμονωμένο μοντάζ που αλλοίωσε τα λεγόμενα ενός προσώπου, γεγονός σοβαρό, αλλά περιορισμένης έκτασης. Αντιθέτως, στην περίπτωση της Γάζας, αναδείχθηκαν επανειλημμένα μοτίβα ιδεολογικής μεροληψίας που δείχνουν όχι ένα μεμονωμένο σφάλμα, αλλά μια διαρκή και δομική ροπή προς την υιοθέτηση της ρητορικής της Χαμάς ή την ατεκμηρίωτη απόδοση ευθυνών στο Ισραήλ. Τα λάθη αυτά αφορούσαν κρίσιμα γεγονότα πολέμου και είχαν εν δυνάμει φονικές συνέπειες, όπως φάνηκε μετά τη λανθασμένη αρχική απόδοση της έκρηξης στο νοσοκομείο Αλ-Αχλί.
Η αντίδραση του BBC ήταν επίσης ενδεικτική της διαφορετικής βαρύτητας που το ίδιο απέδωσε στις δύο περιπτώσεις. Στην υπόθεση Τραμπ, υπήρξε άμεση ανάληψη ευθύνης, δημόσια απολογία και οι παραιτήσεις κορυφαίων στελεχών. Αντίθετα, στις περιπτώσεις που αφορούσαν τη Γάζα, οι διορθώσεις ήρθαν καθυστερημένα και αποσπασματικά, χωρίς να υπάρξει εσωτερική κάθαρση ή αλλαγή κουλτούρας. Η εμπιστοσύνη του κοινού υπέστη διαφορετικές φθορές: στην πρώτη περίπτωση, επηρεάστηκε κυρίως ένα πολιτικά συγκεκριμένο ακροατήριο, ενώ στην περίπτωση της Γάζας, η ζημιά ήταν βαθύτερη και επηρέασε την αξιοπιστία του BBC ευρύτερα, ιδίως μεταξύ των Εβραίων και ειδικότερα των Εβραίων Βρετανών πολίτων, των υποστηρικτών του Ισραήλ παγκοσμίως και γενικά των παρατηρητών που απαιτούν αυστηρή αντικειμενικότητα από έναν δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα.
Συστημική προκατάληψη; Τον Νοέμβριο 2025 διέρρευσε εσωτερικό υπόμνημα του συμβούλου δεοντολογίας Μάικλ Πρέσκοτ που περιέγραφε πολλαπλές αποτυχίες αμεροληψίας στο BBC Arabic. Σύμφωνα με το υπόμνημα, το αραβόφωνο τμήμα υποβάθμιζε συστηματικά τα ισραηλινά θύματα, έσπευδε να πιστέψει κάθε καταγγελία κατά του Ισραήλ χωρίς έλεγχο και ακόμα και σχολιαστές με ακραία αντισημιτικές απόψεις εμφανίζονταν τακτικά στο πρόγραμμά του. Οι ισχυρισμοί αυτοί ζωγράφιζαν μια βαθιά ριζωμένη προκατάληψη εντός του οργανισμού.
Παρά τις εντελώς διαφορετικές θεματολογίες, η σύγκριση δείχνει ότι τα σφάλματα στην κάλυψη της Γάζας ήταν πιο εκτεταμένα και επιζήμια για το κύρος του BBC.
Αντιπαραθέσεις και Προοπτικές
Το BBC αρνείται ότι διακατέχεται από προκατάληψη κατά του Ισραήλ. Επισήμως, αποδίδει τα λάθη του στη «σύγχυση του πολέμου» και επισημαίνει ότι δέχτηκε επικρίσεις τόσο από φιλοϊσραηλινούς όσο και από φιλοπαλαιστινιακούς, ένδειξη, κατά το BBC, ότι κρατά ισορροπία. Πράγματι, ο οργανισμός τόνισε ότι σε ένα συνεχή πόλεμο οι δημοσιογράφοι υπό πίεση θα κάνουν ανθρώπινα λάθη και προσπάθησε να διορθώσει ορισμένα από αυτά (με καθυστερημένες αναλήψεις ευθυνών).
Ωστόσο, πολλοί παρατηρητές, και η ίδια η εβραϊκή κοινότητα εδώ στο Ηνωμένο Βασίλειο, θεωρούν ότι τα επαναλαμβανόμενα περιστατικά ξεφεύγουν από τη σφαίρα των «ατυχημάτων». Αντιθέτως, συγκλίνουν σε ένα μοτίβο ιδεολογικής μεροληψίας, όπου το BBC ασυναίσθητα υιοθετεί το αφήγημα της μίας πλευράς. Το αποτέλεσμα είναι μια πρωτοφανής κρίση αξιοπιστίας για τον οργανισμό.
Σενάρια για το μέλλον
Σενάριο Α: Θεσμική μεταρρύθμιση. Το BBC αναγνωρίζει το πρόβλημα και λαμβάνει δομικά μέτρα: ανεξάρτητος έλεγχος της ειδησεογραφίας του, αυστηρότερη επιτήρηση για τήρηση της δεοντολογίας και πλήρης διαφάνεια στις διορθώσεις.
Σενάριο Β: Καμία ουσιαστική αλλαγή. Ο νέος ηγέτης του BBC (που θα διαδεχθεί τον Ντέιβι) επιλέγει να συνεχίσει την ίδια πορεία, θεωρώντας ότι ο θόρυβος θα κοπάσει. Σε αυτό το ενδεχόμενο, η κουλτούρα μεροληψίας πιθανότατα διαιωνίζεται, και η εμπιστοσύνη μεγάλου μέρους του κοινού δεν επιστρέφει.
Σενάριο Γ: Ριζική επανεκκίνηση. Το BBC προχωρά σε βαθιά αλλαγή κουλτούρας: εκτεταμένη επανεκπαίδευση προσωπικού στην αντικειμενικότητα, αυστηρό φιλτράρισμα πηγών (ιδίως όσων προέρχονται από εμπόλεμες οργανώσεις) και ανανέωση στελεχών με έμφαση στην πολυφωνία. Τέτοιες σαρωτικές αλλαγές θα σηματοδοτήσουν μια νέα αρχή για τον οργανισμό.
Η διπλή παραίτηση στην κορυφή του BBC έστειλε ένα ισχυρό μήνυμα ανάληψης ευθύνης, όμως από μόνη της δεν αρκεί. Η αξιοπιστία ενός ιστορικού δημόσιου οργανισμού δεν θα αποκατασταθεί με μεμονωμένες απολογίες ή «θυσίες» στελεχών. Χρειάζεται μια ριζική επανεξέταση αξιών και πρακτικών. Το BBC καλείται να επαναβεβαιώσει στην πράξη την αρχή της αμεροληψίας που το ανέδειξε σε κορυφαίο μέσο ενημέρωσης παγκοσμίως.
Αυτό σημαίνει πραγματική εσωτερική λογοδοσία, ουσιαστικό πλουραλισμό στις φωνές που εκπέμπει και μηδενική ανοχή σε “δημοσιογραφία του κουτσομπολιού” όταν διακυβεύεται η αλήθεια. Οι υποστηρικτές του BBC, ανάμεσά τους και η βρετανική κυβέρνηση, τονίζουν ότι η εποχή της παραπληροφόρησης καθιστά πιο αναγκαία από ποτέ την ύπαρξη ενός ισχυρού και αξιόπιστου BBC. Για να δικαιώσει αυτόν τον ρόλο, το BBC πρέπει να αποδείξει με πράξεις ότι μπορεί να διορθωθεί και να ξανακερδίσει τον τίτλο της "πιο αξιόπιστης πηγής ειδήσεων", έναν τίτλο που σήμερα αμφισβητείται, αλλά δεν είναι αργά να ανακτηθεί.
* Ο Γιαακώβ Χαλιώτης είναι Ελληνοκύπριος Εβραίος, με καταγωγή επίσης από την Κεφαλονιά, μέλος του Διπλωματικού Σώματος του Παγκόσμιου Εβραϊκού Συνεδρίου (WJC) και διαμένει σήμερα στο Λονδίνο. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κύπρο. Ειδικεύεται στην αντιμετώπιση του αντισημιτισμού και της αντισιωνιστικής ρητορικής, με ενεργή παρουσία στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελλάδα, την Κύπρο, καθώς και σε διεθνή διπλωματικά fora. Διαθέτει μακρά εμπειρία στον τομέα της στρατηγικής επικοινωνίας και της δημόσιας διπλωματίας, εκπροσωπώντας τις φωνές της εβραϊκής διασποράς και προωθώντας τον διαθρησκευτικό διάλογο και την κοινωνική συνοχή. Έχει εργαστεί σε διάφορους οργανισμούς, μεταξύ των οποίων το Υπουργείο Παιδείας του Ηνωμένου Βασιλείου ως Chief Social Media Officer και στη Shell ως Global Brand Analytics Lead. Πρόσφατα ίδρυσε στο Λονδίνο τον οργανισμό Group of Verified Intelligence.
