Προ των πυλών η κατάρρευση της κυβέρνησης του Φρανσουά Μπαϊρού, με επίδικο το πρόγραμμα λιτότητας-«μαμούθ», ύψους 44 δισ. ευρώ, και επόμενος σταθμός για τη Γαλλία της αέναης πολιτικής κρίσης και της αβεβαιότητας προβάλλει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), υπό την απειλή του δημοσιονομικού εκτροχιασμού της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μπροστά στο υπέρογκο δημόσιο χρέος ήταν μονόδρομος για τον Γάλλο πρωθυπουργό να κινηθεί επί ξυρού ακμής, καλούμενος σε ένα εξαιρετικά φορτισμένο περιβάλλον και ένα κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο να επιτύχει ίσως το ακατόρθωτο: έναν συνδυασμό τολμηρών μεταρρυθμίσεων και επιδέξιων διαπραγματεύσεων για να αποκαταστήσει τη δημοσιονομική θέση της Γαλλίας, να καθησυχάσει τους Ευρωπαίους εταίρους, αγορές και επενδυτές, κρατώντας «όρθια» την ήδη εύθραυστη κυβέρνηση μειοψηφίας που ανέλαβε μόλις εννέα μήνες πριν μετά την πτώση του Μισέλ Μπαρνιέ.
Το σχέδιο «εθνικής επιβίωσης», όπως το χαρακτήρισε, πυροδότησε κύμα οργής τόσο από την ακροδεξιά Εθνική Συσπείρωση όσο και από τα αριστερά κόμματα της αντιπολίτευσης, τα οποία και επρόκειτο να καταψηφίσουν τον Προϋπολογισμό το φθινόπωρο. Αφότου τις τελευταίες ημέρες το σύνθημα «Nα μπλοκάρουμε τα πάντα!» (bloquons tout!) κατέκλυσε τα γαλλικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με κάλεσμα για μαζική και καθολική απεργία στις 10 Σεπτεμβρίου, ο Φρανσουά Μπαϊρού «απάντησε» ζητώντας ψήφο εμπιστοσύνης στις 8 Σεπτεμβρίου, δύο ημέρες δηλαδή πριν από τη μεγάλη απεργία.
Η αριστερή Ανυπότακτη Γαλλία του Ζαν-Λυκ Μελανσόν και η ακροδεξιά Εθνική Συσπείρωση της Μαρίν Λεπέν ξεκαθάρισαν εξαρχής ότι θα καταψηφίσουν την κυβέρνηση. Ο Φρανσουά Μπαϊρού «ήδη ανακοίνωσε το τέλος της κυβέρνησής του», δήλωσε ο Ζορντάν Μπαρντελά, πρόεδρος της Εθνικής Συσπείρωσης.
Αν δεν στηρίξουν τον Μπαϊρού με θετική ψήφο -όχι με απλή αποχή- οι Σοσιαλιστές (PS), η κυβέρνηση θα καταρρεύσει. Μέχρι στιγμής ωστόσο, τα μηνύματα από το Σοσιαλιστικό Κόμμα μόνο θετικά δεν είναι. Κατηγορούν τον Μπαϊρου για «μη τήρηση δεσμεύσεων, προκλητικές προτάσεις, άρνηση συμβιβασμού» και του επιρρίπτουν την ευθύνη για την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος, τον Ιούνιο. «Αφού δημιούργησε τις συνθήκες για την έλλειψη εμπιστοσύνης, ο Φρανουά Μπαϊρού ζητά ψήφο εμπιστοσύνης» αναφέρει ο Μπορίς Βαλό, πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας του PS, ξεκαθαρίζοντας και αυτός πως «οι Σοσιαλιστές θα καταψηφίσουν».
Αντιμέτωπος με τη σκληρή δημοσιονομική πραγματικότητα και τοποθετώντας τον εαυτό του στο επίκεντρο μιας έντονης πολιτικής αντιπαράθεσης, ο Μπαϊρού ακολούθησε τις στρατηγικές των προκατόχων του, επιχειρώντας παράλληλα να αποφύγει τα λάθη τους. Επρόκειτο σε κάθε περίπτωση για ένα στοίχημα που πολλοί αναλυτές θα χαρακτήριζαν μέγα άθλο να το κερδίσει, σε μια χώρα όπου η λιτότητα εξακολουθεί να αποτελεί συνώνυμο της κοινωνικής αναταραχής και του βαθύτατου διχασμού.
Στους δρόμους, η Γαλλία ετοιμάζεται να ζήσει ημέρες «κίτρινων γιλέκων», μια κλιμακούμενη συνέχεια των μεγάλων διαδηλώσεων του 2018. Πολλά εργατικά συνδικάτα της ιστορικής συνομοσπονδίας CGT έχουν ανακοινώσει ότι θα δώσουν το «παρών» στη γενική απεργία της 10ης Σεπτεμβρίου, συμβολική ημερομηνία επιστροφής στα σχολεία. Η αριστερή Ανυπότακτη Γαλλία υπό τον Ζαν-Λυκ Μελανσόν καλεί σε μαζική συμμετοχή στο κίνημα «Να μπλοκάρουμε τα πάντα!», και το ίδιο κάνουν και πάρα πολλοί ακροδεξιοί λογαριασμοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ακόμη και αν καταφέρει να βγει «όρθιος» από τη βάσανο της ψήφου εμπιστοσύνης, ο Γάλλος πρωθυπουργός θα βρίσκεται συνεχώς στα κοινοβουλευτικά χαρακώματα για να πείσει ότι προσφέρει μία αξιόπιστη και διαρκή λύση, καθώς θα κατατίθενται τροπολογίες και θα εντείνεται η αντίδραση σύσσωμης της αντιπολίτευσης. Όλα δείχνουν όμως ότι ο Φρανσουά Μπαϊρού, με μία κυβέρνηση μειοψηφίας σε μία κατακερματισμένη Εθνοσυνέλευση, κινδυνεύει να πέσει θύμα της ίδιας ανελέητης κοινοβουλευτικής αριθμητικής και των κοινωνικών αντιδράσεων, όπως ο προκάτοχός του Μισέλ Μπαρνιέ, με τον Εμανουέλ Μακρόν να βρίσκεται ξανά σε αναζήτηση πρωθυπουργού ενώ θα βαθαίνει η πολιτική κρίση που ξέσπασε κατόπιν αιφνιδιαστικής απόφασης του Γάλλου προέδρου να οδηγήσει πέρυσι τη Γαλλία σε πρόωρες εκλογές.
Γαλλική οικονομία: Ένας ελέφαντας στο δωμάτιο
Στον πυρήνα της γαλλικής κρίσης βρίσκεται το υπέρογκο δημόσιο χρέος της Γαλλίας, το οποίο σήμερα ανέρχεται σε 3,3 τρισ. ευρώ. Οι ετήσιες πληρωμές τόκων της κυβέρνησης υπερβαίνουν τα 67 δισ. ευρώ, καθιστώντας κατά τους ειδικούς τη δημοσιονομική μεταρρύθμιση όχι ζήτημα πολιτικής επιλογής ενός οικονομικού επιτελείου, αλλά επείγουσα ανάγκη. Το δημοσιονομικό έλλειμμα -που κατεγράφη στο 5,8% του ΑΕΠ πέρυσι και προβλέπεται στο 5,4% φέτος- υπερβαίνει κατά πολύ το ανώτατο όριο του 3% της ΕΕ και έχει οδηγήσει τη Γαλλία στη διαδικασία του υπερβολικού ελλείμματος, που θα μπορούσε τελικά να προκαλέσει κυρώσεις από την ΕΕ με αποτέλεσμα ακόμη πιο επώδυνες μεταρρυθμίσεις. Το σχέδιο της κυβέρνησης προβλέπει μείωση του ελλείμματος στο 4,6% το 2026.
Η πρόταση λιτότητας του Μπαϊρού -που παρομιάστηκε με τα μνημόνια που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα- περιλαμβάνει ριζικές περικοπές στις δημόσιες δαπάνες. Οι βασικοί άξονες προβλέπουν:
- Κατάργηση δύο εθνικών αργιών, της Δευτέρας του Πάσχα και της 8ης Μαΐου (Ημέρα της Νίκης στην Ευρώπη), με στόχο να δημιουργήσει πρόσθετο ετήσιο ΑΕΠ 4,2 δισ. ευρώ και αντίστοιχα φορολογικά έσοδα. Ο Μπαϊρού υποστηρίζει ότι η Γαλλία πρέπει να εργαστεί περισσότερο τονίζοντας ότι έχει έντεκα δημόσιες αργίες σε σύγκριση με τις οκτώ του Ηνωμένου Βασιλείου.
- «Πάγωμα» και περικοπή των κοινωνικών παροχών: Στόχος είναι οι συντάξεις, τα επιδόματα ανεργίας και οι κρατικές παροχές, με τα σχέδια να προβλέπουν το «πάγωμα» τους στα επίπεδα του 2025 σε συνδυασμό με τον περιορισμό της τιμαριθμικής αναπροσαρμογής.
- Φορολογικά μέτρα: Εισαγωγή νέων φόρων σε 65.000 φορολογούμενους της ανώτερης εισοδηματικής κλίμακας (ετήσιο εισόδημα άνω των 250.000 ανά άτομο), επιπλέον φόρος για τις μεγάλες εταιρείες, υψηλότεροι φόροι για τα αεροπορικά εισιτήρια και προσαρμογές στις κλίμακες του ΦΠΑ για τις εταιρείες. Ένας έκτακτος πρόσθετος φόρος επιβάλλεται πλέον σε εταιρείες με έσοδα άνω του 1 δισ. ευρώ.
- Περικοπές στις δημόσιες υπηρεσίες: Κατάργηση 4.000 θέσεων στην εκπαίδευση, αναβολή κατά έξι μήνες της αναπροσαρμογής των συντάξεων και περαιτέρω περικοπές στους προϋπολογισμούς των υπουργείων και των τοπικών αρχών.
- Εξαιρέσεις: Μόνο οι αμυντικές δαπάνες εξαιρούνται, και αντιθέτως αυξάνονται κατά 10%, καθώς τόσο ο Φρανσουά Μπαϊρού, όσο και πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, επισημαίνουν την ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι «εντεινόμενες απειλές από τη Ρωσία» και να διατηρηθούν οι στρατιωτικές δεσμεύσεις της Γαλλίας.
Ο Μπαϊρού δεν είναι ο πρώτος Γάλλος πρωθυπουργός που διακινδυνεύει τη θητεία του με αντιλαϊκά οικονομικά μέτρα. Η κυβέρνηση του προκατόχου του Μισέλ Μπαρνιέ οδηγήθηκε σε κατάρρευση. Όπως τότε ο Μπαρνιέ, ο Μπαϊρού βρίσκεται τώρα περικυκλωμένος από όλες τις πλευρές, αλλά αποφασισμένος να προωθήσει σκληρά μέτρα, έχοντας προειδοποιήσει επανειλημμένα ότι οι «θυσίες είναι αναπόφευκτες».
«Κοιτώντας» προς τις Βρυξέλλες, η σκληρή γραμμή του Μπαϊρού στόχευε να σηματοδοτεί την ετοιμότητα του Παρισιού να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να αποφύγει περαιτέρω υποβαθμίσεις από τις χρηματοπιστωτικές αγορές ή τον κίνδυνο μιας κρίσης δημόσιου χρέους, που θα έθετε υπό περαιτέρω αμφισβήτηση την αξιοπιστία της Γαλλίας,
Σε κοινωνικό επίπεδο, εκθέτοντας ανοιχτά το μέγεθος του προβλήματος -και ζητώντας από τους πολίτες τις απαιτούμενες από κοινού θυσίες- ο Μπαϊρού ήθελε να αντιμετωπίσει αυτό που ο ίδιος περιγράφει ως «εξάρτηση της Γαλλίας από τις δημόσιες δαπάνες», αμφισβητώντας την πολιτική κουλτούρα των γενναιόδωρων παροχών χωρίς βιώσιμες πηγές εσόδων.
Όλοι αυτοί οι σχεδιασμοί προϋποθέτουν ότι θα καταφέρει να «επιβιώσει» λαμβάνοντας ψήφο εμπιστοσύνης από την Εθνοσυνέλευση, ενδεχόμενο που μάλλον απομακρύνεται όσο πλησιάζει η ημέρα-ορόσημο της 8ης Σεπτεμβρίου, εγείροντας φόβους για διάχυση της αβεβαιότητας σε ολόκληρη την Ευρωζώνη. Ήδη τα χρηματιστήρια σε Αθήνα, Φρανκφούρτη, Μαδρίτη και Μιλάνο κατέγραψαν χθες πτώση.
Για να πείσει τους πολίτες, ο Γάλλος πρωθυπουργός είχε ξεκινήσει στις αρχές Αυγούστου μία διαδικτυακή επικοινωνιακή εκστρατεία με την προβολή σειράς βίντεο, με τίτλο «FB Direct». «Όλοι οι πολιτικοί πηγαίνουν διακοπές, τις οποίες έχουν κερδίσει. Εγώ δεν θα πάω, γιατί οι μέρες που θα ζήσουμε αυτές τις εβδομάδες του Αυγούστου και των αρχών Σεπτεμβρίου είναι απολύτως κρίσιμες. Αυτή είναι η στιγμή που όλα διακυβεύονται», ανέφερε ο Γάλλος πρωθυπουργός στο πρώτο από αυτά τα βίντεο. Πράγματι, τη δεύτερη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου η Γαλλία θα ζήσει μία από τις κρισιμότερες πολιτικές και κοινωνικές δοκιμασίες των τελευταίων δεκαετιών.
O Μπαϊρού δημοσίως εμφανίζεται να ελπίζει ότι θα κερδίσει την υποστήριξη της πλειονότητας των Γάλλων πολιτών, αν και αυτοί μάλλον του έχουν ήδη γυρίσει την πλάτη, καθιστώντας τον τον πιο αντιδημοφιλή πρωθυπουργό της Πέμπτης Δημοκρατίας. Ειδικά μετά την παρουσίαση του προϋπολογισμού, ο Μπαϊρού έχει δει την κεντρώα βάση που τον υποστηρίζει να αποδυναμώνεται. «Η πόλωση είναι πολύ έντονη» δηλώνει στον Monde ο Φιλίπ Μορό Σεβρολέ, καθηγητής Πολιτικής Επικοινωνίας, που εκτιμά ότι «χωρίς πολιτικές συμμαχίες, χωρίς την υποστήριξη ενδιάμεσων φορέων και χωρίς χρόνο, είναι βέβαιο ότι θα χάσει την κοινή γνώμη, ανεξάρτητα από το πόσο καλή είναι η πρότασή του».
«Οταν το σπίτι σου καίγεται ή όταν κινδυνεύεις να βυθιστείς, πρέπει να γνωρίζεις την κατάσταση. Δεν θα επιτρέψω τη διολίσθηση της χώρας μας σε αυτόν τον κίνδυνο, διότι αυτό που διακυβεύεται είναι η ελευθερία μας» δήλωσε από την πλευρά του ο Μπαϊρού, αναλαμβάνοντας το υψηλό ρίσκο της ψήφου εμπιστοσύνης, και προειδοποίησε ότι «αν οι Γάλλοι πολίτες δεν αποδεχθούν το μέγεθος αυτής της προσπάθειας, τότε τα μέτρα λιτότητα θα επιβληθούν, ανεξάρτητα από τις κυβερνήσεις που θα ακολουθήσουν, «από το γεγονός ότι δεν θα βρίσκουμε χρήματα». Λίγες ώρες αργότερα ακολούθησε η δραματική προειδοποίηση διά στόματος του υπουργού Οικονομικών Ερίκ Λομπάρ ότι η Γαλλία ενδέχεται να χρειαστεί να προσφύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. «Είναι ένας κίνδυνος που θα θέλαμε να αποφύγουμε και που πρέπει να αποφύγουμε, αλλά δεν μπορώ να σας πω ότι αυτός ο κίνδυνος δεν υπάρχει», επισήμανε.
