Του Γιάννη Κουτσομύτη
Με σημαντικές προσδοκίες μετέβη στην Ουάσιγκτον πριν από δέκα ημέρες ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν αλλά τα κέρδη που αποκόμισε στην πρωτεύουσα των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν πενιχρά. Ο Τούρκος ηγέτης ήλπιζε να κερδίσει μια ανατροπή της απόφασης της αμερικανικής κυβέρνησης για αποβολή της Τουρκίας και των τουρκικών αμυντικών βιομηχανιών από το πρόγραμμα παραγωγής του μαχητικού F-35, όπως επίσης πίστευε πως θα λάμβανε μια υπόσχεση από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ για απέλαση στην Τουρκία του ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν.
Ο Ερντογάν απέτυχε όμως και στους δυο αυτούς στόχους Ο τρίτος του στόχος που ήταν το πάγωμα της διαδικασίας αναγνώρισης της γενοκτονίας των Αρμενίων επετεύχθη προσωρινά, καθώς δυο στενοί σύμμαχοι του Τραμπ στη Γερουσία, οι γερουσιαστές Λίντσεϊ Γκρέιαμ και Ντέιβιντ Περντιού μπλόκαραν δυο φορές την εισαγωγή του σχετικού ψηφίσματος που ενέκρινε πριν από μερικές εβδομάδες η Βουλή των Αντιπροσώπων.
Και στο μέτωπο της Συρίας όμως τα τετελεσμένα που πέτυχε η Τουρκία με την εισβολή των δυνάμεών της σε τρεις συνοριακές περιοχές στα συροτουρκικά σύνορα είναι ιδιαίτερα περιορισμένα και απέχουν πάρα πολύ από το διακηρυγμένο στόχο του Ερντογάν για πλήρη εκδίωξη των κουρδικών δυνάμεων από τις συριακές περιοχές ανατολικά του Ευφράτη. Μετά την επιπόλαιη αρχική του απόφαση για πλήρη αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία, ο Αμερικανός Πρόεδρος έκρουσε πρύμναν και αποφάσισε την παραμονή μιας ικανής στρατιωτικής δύναμης για την διατήρηση του ελέγχου των πολύτιμων πετρελαιοπηγών της επαρχίας του Ντέιρ ες-Ζορ.
Οι Κούρδοι, οι οποίοι ζαλισμένοι από το σοκ της αρχικής απόφασης του Τραμπ να τους εγκαταλείψει ήταν έτοιμοι να δηλώσουν πλήρη υποταγή στο καθεστώς Άσαντ, εν τω μεταξύ αναθάρρησαν βλέποντας τις ΗΠΑ να παραμένουν προς το παρόν στην ανατολική Συρία και δηλώνουν πλέον ότι δεν θα εντάξουν τις στρατιωτικές τους δυνάμεις στον τακτικό στρατό της Συρίας. Είναι λοιπόν προφανές ότι και ο στόχος του Ερντογάν για εξολόθρευση των κουρδικών στρατιωτικών δυνάμεων στη Συρία δεν θα επιτευχθεί, ούτε κατ'' ελάχιστον.
Η αδυναμία των τουρκικών δυνάμεων να καταλάβει μεγάλες εκτάσεις στη βόρεια Συρία ακυρώνει στην πράξη και το μεγαλεπίβολο και απάνθρωπο σχέδιο του Ερντογάν για αναγκαστική μεταφορά τριών εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων από την Τουρκία σε κουρδικές περιοχές της Συρίας. Αυτή η δυσμενής για τις τουρκικές επιδιώξεις εξέλιξη, σε συνδυασμό με την απόφαση των μεγάλων δυνάμεων να αποδεχθούν οριστικά την παραμονή του Άσαντ στην εξουσία στη Συρία, σημαίνει πρακτικά ότι η συντριπτική πλειοψηφία των τριών εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων που βρίσκονται στην Τουρκία δεν θα επιτρέψει στη Συρία, τουλάχιστον στο ορατό μέλλον. Αυτή είναι μια πολύ δυσμενής εξέλιξη για τον Ερντογάν, καθώς, μετά από οκτώ χρόνια παρουσίας των Σύρων προσφύγων στην Τουρκία, έχουν αρχίσει να παρουσιάζονται σοβαρές αντιδράσεις στο επίπεδο της κοινωνίας, ειδικά στην Κωνσταντινούπολη.
Όσον αφορά τη Μόσχα, η ρωσική ηγεσία δεν έχει πολλά ακόμη να προσφέρει στον Τούρκο Πρόεδρο, πέραν ίσως ενός προγράμματος αγοράς με ευνοϊκούς όρους του μαχητικού Su-35, το οποίο όμως πολύ δύσκολα μπορεί να ενταχθεί επιχειρησιακά στα νατοϊκής προέλευσης συστήματα άμυνας των των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Ουσιαστικά δηλαδή η απόφαση του Ερντογάν να προμηθευτεί το ρωσικό αντιπυραυλικό σύστημα S-400 έχει οδηγήσει την Τουρκία σε ένα αχρείαστο στρατηγικό αδιέξοδο, από το οποίο δεν μπορεί να εξέλθει χωρίς να υποστεί σοβαρή βλάβη σε ένα σημαντικό επίπεδο.
Σε αυτό το πλαίσιο έχουν ιδιαίτερη σημασία οι πληροφορίες τις οποίες δημοσίευσε ο αναλυτής Ομέρ Τασπινάρ του Ινστιτούτου Brookings, σύμφωνα με τις οποίες “(ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ) Πούτιν έχει μια σειρά από αρχεία που μπορούν να φέρουν τον Ερντογάν σε δύσκολη θέση, από “υποθέσεις διαφθοράς” μέχρι και την απόπειρα πραξικοπήματος το 2016.”
Η μόνη ορατή διέξοδος για τον Τούρκο ηγέτη φαίνεται πως είναι η προσπάθεια διοχέτευσης Σύρων προσφύγων προς την Ευρώπη μέσω της Ελλάδας. Ακόμη και μια τέτοια όμως κίνηση απελπισίας από τον Ερντογάν δεν θα είχε ουσιαστικά αποτελέσματα, καθώς θα εξόργιζε τους Ευρωπαίους ηγέτες και θα προκαλούσε μια οξύτατη κρίση με την Ελλάδα χωρίς ορατά οφέλη, καθώς είναι εξαιρετικά απίθανο να πεισθούν εκατοντάδες χιλιάδες Σύροι να εγκαταλείψουν την Τουρκία και να μπουν σε βάρκες προς τα ελληνικά νησιά, γνωρίζοντας ότι θα καταλήξουν σε κλειστά κέντρα κράτησης.
Εν τούτοις στην παρούσα φάση εκτιμάται πως του επιτρέπει να δείχνει μια ηγετική εικόνα πάνω στην οποία επιθυμεί να χτίσει το προφίλ του στρατηγικού παίκτη στην ανατολική Μεσόγειο. Στο πλαίσιο αυτό επανήλθε στο παιγνίδι των γεωτρήσεων και στις απειλές για άνοιγμα των πυλών για τους πρόσφυγες και μετανάστες
