Οι μικροεπιχειρήσεις -δηλαδή, κάτω από δέκα εργαζόμενοι και με ετήσιο τζίρο έως 2 εκατ. ευρώ- αποτελούν περίπου το 93% όλων των μη χρηματοοικονομικών εταιρειών στην Ευρώπη και απασχολούν περίπου το 30% του εργατικού δυναμικού.
Στην Ελλάδα, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις καλύπτουν το 97.4% των επιχειρήσεων, με το 62% συνολικά των εργαζομένων να απασχολούνται σε αυτές. Η βασική ιδιαιτερότητα για τη χώρα μας είναι ότι 83 στις 100 επιχειρήσεις απασχολούν μόλις 1,3 άτομα η καθεμία. Ενδεικτική είναι, αντίστοιχα, η χαμηλή παραγωγικότητα αυτών των εταιρειών - μόλις στο 40% του μέσου όρου της Ε.Ε. (14.000 ευρώ έναντι 35.000 ευρώ ανά εργαζόμενο) -, γεγονός που καταδεικνύει την περιορισμένη συνεισφορά στην οικονομική ανάπτυξη.
Οι μικροεπιχειρήσεις, λόγω του μεγέθους τους, είναι λιγότερο πιθανό (ή δυνατό) να χρησιμοποιήσουν κρατικές επιδοτήσεις, εμπορικές πιστώσεις ή χρηματοοικονομικά μέσα που βασίζονται σε περιουσιακά στοιχεία, ενώ καθίσταται πιο πιθανή η χρήση ιδίων πόρων προκειμένου να καλύψουν τις χρηματοοικονομικές τους ανάγκες. Επίσης, οι μικροεπιχειρήσεις διαφέρουν από τις μεσαίες επιχειρήσεις, καθότι στηρίζονται περισσότερο στο βραχυπρόθεσμο τραπεζικό χρέος, όπως για παράδειγμα υπεραναλήψεις πιστωτικών καρτών, πιστωτικά όρια και υπεραναλήψεις τραπεζών.
Η ικανότητα του χρηματοδοτικού συστήματος να προσεγγίζει και να εξυπηρετεί τόσο μικρές οντότητες είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη μιας γενικότερης κοινωνικοοικονομικής βελτίωσης. Ο αποκλεισμός από τις τραπεζικές υπηρεσίες αποτελεί συχνά σημαντικό εμπόδιο στην έναρξη νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Ειδικά οι νεοφυείς εταιρείες, που δεν διαθέτουν οικονομική ιστορία, είναι πρακτικά αδύνατο να δανειοδοτηθούν χωρίς εμπράγματες εξασφαλίσεις.
Η μικροχρηματοδότηση έχει αποδειχθεί ανθεκτική κατά τη διάρκεια των οικονομικών κρίσεων. Δεν προκαλεί, επομένως, έκπληξη το γεγονός ότι παραμένει ένα βιώσιμο εργαλείο για την ανάπτυξη, αλλά ταυτόχρονα και μία ουσιαστική εναλλακτική λύση για τη χρηματοδότηση π.χ. της νεοφυούς καινοτομίας.
Τα βασικότερα πλεονεκτήματα των μικροπιστώσεων είναι ότι μπορεί να δίνονται από παρόχους μικροπιστώσεων που δεν είναι τραπεζικά ιδρύματα, διότι τα δάνεια αυτά δεν μπορούν να έχουν εμπράγματες εξασφαλίσεις. Σε ορισμένες, δε, περιπτώσεις, η παροχή αυτών των πιστώσεων συνδυάζεται και με την εκπαίδευση του λήπτη σχετικά με ζητήματα επιχειρηματικότητας ή άλλες δεξιότητες, έτσι ώστε να εισέλθει, για παράδειγμα, στον επιχειρηματικό κλάδο, αλλά και σε άλλον τομέα.
Στην Ελλάδα, έως σήμερα, και λόγω της έλλειψης θεσμικού πλαισίου, μόνο οι τράπεζες, και αυτές πολύ διστακτικά λόγω των κανονιστικών περιορισμών, έδιναν τέτοιου είδους δάνεια.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν αρκετοί μηχανισμοί υποστήριξης των μικροπιστώσεων, όπως είναι ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Μικροχρηματοδοτήσεων Progress που συστάθηκε το 2010 και διαρκώς αυξάνει τη διαθεσιμότητα μικροπιστώσεων, δηλαδή μικρών δανείων κάτω από 25.000 ευρώ για την ίδρυση ή την επέκταση μικρής επιχείρησης.
Ο μηχανισμός αυτός δεν χρηματοδοτεί απευθείας επιχειρηματίες, αλλά δίνει τη δυνατότητα σε επιλεγμένους παρόχους μικροχρηματοδοτήσεων στην Ε.Ε. να αυξήσουν τα ποσά που δανείζουν μέσω εγγυήσεων κ.λπ.
Ένα εξίσου σημαντικό πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ενίσχυση των παρόχων μικροπιστώσεων είναι και το EaSI (EU Programme for Employment and Social Innovation), το οποίο ενισχύει αυτούς τους παρόχους είτε με εγγυήσεις είτε με παροχή ιδίων κεφαλαίων. Στη χώρα μας, τα παραπάνω προγράμματα δεν κατάφεραν να λειτουργήσουν ικανοποιητικά, λόγω ακριβώς αυτής της απουσίας θεσμικού πλαισίου για παρόχους μικροπιστώσεων.
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Microfinance, το 2017, τα μικροδάνεια που δόθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανήλθαν σε 635.330 δάνεια (+ 1% σε σύγκριση με το 2016).
Ας μην ξεχνάμε, επίσης, τη σημασία των μικροπιστώσεων στη γυναικεία επιχειρηματικότητα, αφού, πάλι σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Microfinance, το 45% περίπου των δανειοδοτουμένων είναι γυναίκες επιχειρηματίες.
Με την ψήφιση του νομοσχεδίου για το θεσμικό πλαίσιο των μικροπιστώσεων, γίνεται ένα βήμα μπροστά για να εδραιωθεί και να αναπτυχθεί αυτός ο κλάδος. Και όπως στα περισσότερα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ελλάδα θα δημιουργήσει και τους κατάλληλους μηχανισμούς και εργαλεία για την υποστήριξή του, προκειμένου ο κλάδος αυτός να συμβάλει σημαντικά στη παροχή ρευστότητας των μικρών επιχειρήσεων.
* Ο Γιάννης Τσακίρης είναι υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων.
