«Δεν διανοούμαι να γράψω κάπου πέρα από το γραφείο μου –δεν ξέρω τι θα γινόταν σε συνθήκες Ροβινσώνα Κρούσου, αλλά φαντάζομαι ότι τότε δεν θα είχα ούτε την απαραίτητη γραφική ύλη.» Θα μας πει στο Liberal ο Άρης Σφακιανάκης.
Ως συγγραφέα τον γνωρίσαμε το 1987 από τα διηγήματά του «Οι παράξενες συνήθειες της οικογένειας Μόρφη», ακολούθησαν το 1989 τα διηγήματα «Όταν βρέχει και φοράς παπούτσια κόλετζ», «Ο τρόμος του κενού», «Η νόσος των κινέζικων εστιατορίων», «Δεν ήξερες, δεν ρώταγες», «Μπέιμπι σίτινγκ», «Η μοναξιά δεν μου ταιριάζει», «Ου μπλέξεις»…. Για να φτάσουμε στα ιστορικά του, το 2016 «Η έξοδος» και το 2019 «Η σκιά του Κυβερνήτη».
«Αν ξέρω το τέλος, αποκλείεται να ξεκινήσω. Αυτό που χρειάζομαι είναι η Ιδέα, η ιστορία που θέλω να αφηγηθώ, μπορεί να είναι οι περιπέτειες ενός παντρεμένου (Δεν ήξερες… δεν ρώταγες!), ενός χωρισμένου (Μπέιμπι σίτινγκ) ή τα βάσανα του Καποδίστρια (Η σκιά του Κυβερνήτη).» Δηλώνει στο Liberal.gr ανοίγοντας διάπλατα το συγγραφικό εργαστήριο. Κι επιμένοντας:
« Η ιδέα θα με στρώσει στο γραφείο και οι ήρωες (χαρακτήρες τους λένε πια) θα με οδηγήσουν στα μονοπάτια που θέλουν εκείνοι. Αν ήξερα από πριν τι θα ακολουθήσει δεν θα με ενδιέφερε καθόλου να σπαταλήσω χρόνο από τη ζωή μου για να το γράψω.»
Ιστορίες, εμμονές, αγαπημένοι συγγραφείς, συνθήκες… όλα αυτά θα ακολουθήσουν.
Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα
- Κύριε Σφακιανάκη υπάρχει τελετουργία γραφής [συγκεκριμένος χώρος, χρόνος, συνήθειες] ή παντού μπορείτε να γράψετε εσείς;
Στο μακρινό παρελθόν, στη χρυσή μου νιότη, όταν πίστευα ότι ένας καταραμένος συγγραφέας γράφει πάντα μετά το μεσονύκτιον, περίμενα να χτυπήσει μεσάνυχτα το ρολόι του κόσμου (φυσικά, διαβάζαμε και Λουντέμη τότε) πριν πιάσω στο χέρι το στυλό. Αργότερα, όταν εννόησα ότι δεν ήμουν δα και κανένας καταραμένος της προκοπής, άρχισα να γράφω δυο ώρες το πρωί και δύο το απόγευμα. Πάντα στο γραφείο μου.
Πάντα με αυστηρή πειθαρχία –που έσπαγα ενίοτε σιδερώνοντας (γιατί είναι σίγουρα πιο εύκολο το σιδέρωμα από το γράψιμο). Δεν διανοούμαι να γράψω κάπου πέρα από το γραφείο μου –δεν ξέρω τι θα γινόταν σε συνθήκες Ροβινσώνα Κρούσου, αλλά φαντάζομαι ότι τότε δεν θα είχα ούτε την απαραίτητη γραφική ύλη.
- Για να ξεκινήσετε μια ιστορία, χρειάζεστε πλάνο, να ξέρετε και την αρχή και το τέλος της, ή αρκούν μια εικόνα ή η αρχική φράση;
Αν ξέρω το τέλος, αποκλείεται να ξεκινήσω. Αυτό που χρειάζομαι είναι η Ιδέα, η ιστορία που θέλω να αφηγηθώ, μπορεί να είναι οι περιπέτειες ενός παντρεμένου (Δεν ήξερες… δεν ρώταγες!), ενός χωρισμένου (Μπέιμπι σίτινγκ) ή τα βάσανα του Καποδίστρια (Η σκιά του Κυβερνήτη).
Η ιδέα θα με στρώσει στο γραφείο και οι ήρωες (χαρακτήρες τους λένε πια) θα με οδηγήσουν στα μονοπάτια που θέλουν εκείνοι. Αν ήξερα από πριν τι θα ακολουθήσει δεν θα με ενδιέφερε καθόλου να σπαταλήσω χρόνο από τη ζωή μου για να το γράψω.
- Ποιο βιβλίο σας γράφτηκε με πιο παράξενο και αλλόκοτο τρόπο;
Το δεύτερο. Οι παράξενες συνήθειες της οικογένειας Μόρφη. Αν παρατηρήσει κανείς το βλέμμα του συγγραφέα στο αυτί του βιβλίου θα διακρίνει μια υαλώδη λάμψη που παραπέμπει στη χρήση παραισθησιογόνων. Εξάλλου καταγράφεται υπαινικτικά και στον τίτλο του βιβλίου. Ποια μπορεί να είναι η οικογένεια Μόρφη;
- Υπάρχουν συγγραφικές εμμονές; Θέματα στα οποία επανέρχεστε, τεχνικές που χρησιμοποιείτε και ξαναχρησιμοποιείτε, γρίφους κι αινίγματα που προσπαθείτε μια ζωή γράφοντας να επιλύσετε;
Μέχρι πρότινος έγραφα αντλώντας υλικό από τη ζωή μου. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα χρειαστεί να γράψω αργότερα την αυτοβιογραφία μου –το έχω κάνει ήδη. Στα δυο τελευταία μου βιβλία μεταπήδησα στο –τρόπον τινά- ιστορικό μυθιστόρημα. Αρκετά πειραγμένο ελπίζω (τουλάχιστον η Έξοδος).
- Τι πρέπει να έχει μια ιστορία για να γίνει ιστορία σας;
Αυτό είναι κάτι που δεν το γνωρίζω ώσπου να κάνει γνωστή την παρουσία του με τον ενοχλητικό βόμβο μιας σφήκας (άλλοι τη λένε Μούσα). Για να απαλλαγώ από τον βόμβο μέσα στο κεφάλι μου πρέπει να τον μεταφέρω στο χαρτί. Πρόκειται προφανώς για κάποιο είδος απεντόμωσης –αν και αυτό θα ακουστεί βέβηλο στα χλωρά αυτιά των κτητόρων της λογοτεχνικής κριτικής στη χώρα μας.
- Ένας ήρωας ή μια ηρωίδα για να γίνει ήρωάς σας ή ηρωίδα σας;
Απλώς να έχουν μια ιστορία να αφηγηθούν που θα μου άρεσε να ακούσω. Γράφω βιβλία που θα μου άρεσε να διαβάσω.
- Ποιος ήρωας ή ποια ηρωίδα σας έφτασαν ως εσάς με τον πιο αλλόκοτο τρόπο;
Η αγαπημένη του Καποδίστρια. Ήρθε από τη μακρινή Ρωσία χωρίς να φτάσει ποτέ στην Ελλάδα. Θέλω να πω, δεν έφτασε ποτέ στην πραγματικότητα, στο μυθιστόρημά μου έκανε το ταξίδι.
- Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε και σας εντυπωσίασε;
Μια νουβέλα του Στέφαν Τσβάιχ ήταν. Ο τρελός της Μαλαισίας. Με συνεπήρε ο εξωτισμός του τίτλου. Ήμουν δεκατεσσάρων ετών τότε κι ήθελα να ταξιδέψω στον πλανήτη. Η Μαλαισία ασκούσε μια γοητεία πάνω μου. Ύστερα άσκησε κι ο Τσβάιχ. Σκέφτηκα, αφού μπορεί εκείνος, γιατί όχι κι εγώ; Βέβαια, ελπίζω να μην χρειαστεί στο τέλος να αυτοκτονήσω με την αγαπημένη μου.
- Υπάρχει βιβλίο που μπορείτε να πείτε ότι σας άλλαξε τη ζωή ή βιβλίο στο οποίο συχνά επιστρέφετε;
Ο Πύργος, του Κάφκα. Μαζί με τον Ντοστογιέφσκι, θεωρώ ότι με καθόρισαν –τουλάχιστον ως αναγνώστη. Και, ως γνωστόν, ο σημερινός αναγνώστης είναι ο αυριανός συγγραφέας.
- Αγαπημένοι σας συγγραφείς και ποιητές;
Μπήκα στον πειρασμό να κάνω μια επίδειξη των αναγνωσμάτων μου αλλά θα σταθώ ταπεινός και θα αναφέρω τον Τζον Φάντε, τον Σάλιντζερ (που έχω μεταφράσει), σύμπαντες τους Ρώσους κλασικούς –συν τους Γάλλους-, τον Μπολάνιο, τον Φόερ (που έχω μεταφράσει μαζί με την Ηρώ Σκάρου), τον Ρόμπερτ Πεν Γουόρεν (Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά, must) και βέβαια τον Χανς Φάλλαντα. Και τώρα δεν θα τολμώ για μέρες να περάσω μπροστά από τη βιβλιοθήκη μου καθώς θα αντικρίζω τα επικριτικά βλέμματα των άλλων συγγραφέων που δεν θυμήθηκα εδώ.
- Κατά την διαδικασία της συγγραφής, ακούτε μουσική, έχετε ανάγκη από απόλυτη σιωπή, διαβάζετε άλλα βιβλία ή ποιητές, καταφεύγετε σε εικαστικά έργα;
Όταν γράφω, είμαι εγώ και το χαρτί. (Γράφω στο χέρι).
-Να αναφερθούμε σε εκείνο που γράφετε σήμερα;
Γνωρίζετε ότι αυτό προσκρούει στις συγγραφικές προλήψεις.
