Έτοιμη για το ενδεχόμενο αναταράξεων στα «ήρεμα νερά» των ελληνοτουρκικών είναι η Αθήνα, καθώς αναμένονται οι αντιδράσεις στο ελληνικό βέτο στη συμμετοχή της Τουρκίας στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα SAFE, αλλά και οι κινήσεις επί του πεδίου που θα αμφισβητήσουν το «απαγορευτικό» που θέτει η Τουρκία στην άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας.
Ο απόπλους του Piri Reis το βράδυ της Παρασκευής από το λιμάνι της Σμύρνης βρίσκεται στο μικροσκόπιο της Αθήνας, καθώς η έξοδος από τα τουρκικά χωρικά ύδατα στα διεθνή ύδατα, σε περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, θα θέσει σε δοκιμασία τις σχέσεις των δύο χωρών σε μια ιδιαίτερα ευαίσθητη στιγμή.
Ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης, την Πέμπτη σε ανώτατο επίπεδο, ξεκαθάρισε προς τον ΓΓ του ΝΑΤΟ ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να επιτρέψει τη συμμετοχή της Τουρκίας στο SAFE όσο διατηρεί το casus belli εναντίον της χώρας μας, αλλά και τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών» με την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας επί των νησιών.
Ο Μ. Ρούτε έχει αναλάβει πρωτοβουλία, παρεμβαίνοντας μάλιστα και στις εσωτερικές λειτουργίες της Ε.Ε., προκειμένου να εξασφαλίσει ανταλλάγματα στην Τουρκία, ώστε να ξεπεραστούν τα εμπόδια που αντιμετωπίζει η ομαλή συνεργασία ΝΑΤΟ–Ε.Ε. λόγω της στάσης της Άγκυρας, η οποία δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και επιβάλλει περιορισμούς στη συνεργασία αυτή.
Και η Λευκωσία, σε συνάντηση που επεδίωξε και είχε ο ΓΓ του ΝΑΤΟ με τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Ν. Χριστοδουλίδη στην Κοπεγχάγη, απέρριψε καθαρά τις απόψεις του για να γίνει από κυπριακής πλευράς «κίνηση καλής θέλησης» προς την Τουρκία στο θέμα του SAFE. Ο Ν. Χριστοδουλίδης επισήμανε ότι δεν μπορεί να δοθεί πράσινο φως σε μια χώρα που κατέχει ευρωπαϊκό έδαφος και ότι, σύμφωνα και με τις αποφάσεις των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων, η πρόοδος των ευρωτουρκικών σχέσεων προϋποθέτει θετικές εξελίξεις προς την κατεύθυνση επίλυσης του Κυπριακού στη βάση των σχετικών ψηφισμάτων του ΟΗΕ και των αρχών και αξιών της Ε.Ε.
Για την Τουρκία, η συμμετοχή στο πρόγραμμα SAFE, ύψους 150 δισ. ευρώ, είναι κρίσιμης σημασίας, όχι μόνο για την εισροή ευρωπαϊκών κεφαλαίων στην τουρκική αμυντική βιομηχανία, αλλά κυρίως γιατί θα αποτελέσει το πρώτο ρήγμα στο «τείχος» που έχει διαμορφωθεί τις τελευταίες σχεδόν τρεις δεκαετίες απέναντι στην επιδίωξη της Άγκυρας για εμβάθυνση των ευρωτουρκικών σχέσεων, με παράκαμψη των αναθεωρητικών διεκδικήσεών της εις βάρος της Ελλάδας και των υποχρεώσεών της για επίλυση του Κυπριακού και τερματισμό της Κατοχής.
Αυτός όμως είναι και ο λόγος που η Αθήνα, όσο και η Λευκωσία, εγκαίρως και απολύτως κατηγορηματικά έχουν θέσει την «κόκκινη γραμμή» για την τουρκική επιδίωξη να συμμετάσχει στο SAFE – θέση που υποστηρίζουν και μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες – και το ζήτημα αυτό αναμένεται να αποτελέσει σημείο τριβής το επόμενο διάστημα.
Οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες αλλά και το ΝΑΤΟ ανησυχούν ότι ένα βέτο τώρα από Αθήνα και Λευκωσία στην ένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα SAFE θα προκαλέσει εμπλοκή στη συνεργασία ΝΑΤΟ–Ε.Ε. και θα οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη δυσκολία από την 1η Ιανουαρίου, όταν η Κύπρος αναλαμβάνει την Προεδρία της Ε.Ε. για το πρώτο εξάμηνο του 2026. Κατά τη διάρκεια της κυπριακής προεδρίας θα δημιουργηθεί μια εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση, καθώς τα ευρωτουρκικά ουσιαστικά θα παγώσουν, αφού η Τουρκία δεν αναγνωρίζει καν την Κυπριακή Δημοκρατία.
Στο πλαίσιο αυτό, η Αθήνα προσπαθεί να αξιολογήσει τις κινήσεις της τουρκικής πλευράς. Η έκδοση νέας NAVTEX για «επιστημονικές έρευνες» του Piri Reis στο βόρειο και κεντρικό Αιγαίο εκτιμάται ως πρώτο μήνυμα προς την Αθήνα. Η NAVTEX ισχύει από σήμερα Σάββατο έως τις 14 Οκτωβρίου, και θα κριθούν οι προθέσεις της τουρκικής πλευράς, καθώς στην προηγούμενη NAVTEX το τουρκικό ερευνητικό παρέμεινε στο λιμάνι της Σμύρνης.
Πάντως, η Αθήνα έχει εκδώσει αντι-NAVTEX, επισημαίνοντας ότι οι τουρκικές έρευνες αφορούν περιοχή που επικαλύπτει και την ελληνική υφαλοκρηπίδα, αλλά και περιοχή στην οποία η αρμοδιότητα για την έκδοση NAVTEX ανήκει στην Ελλάδα και όχι στην Τουρκία. Ωστόσο, οι ερευνητικές εργασίες που δεν αφορούν την υφαλοκρηπίδα – όπως αυτές του Piri Reis – δεν μπορούν να δικαιολογήσουν παρέμβαση ώστε να διακοπούν αυτού του είδους οι έρευνες.
Για την Αθήνα, πάντως, το κρίσιμο τεστ παραμένει αυτό του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου–Κρήτης, καθώς η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί ότι το έργο θα προχωρήσει και δεν υπάρχει απεριόριστος χρόνος προκειμένου να εκδοθεί η σχετική NAVTEX φέρνοντας και πάλι το ερευνητικό πλοίο στην περιοχή της ελληνικής ΑΟΖ, ανατολικά της Κάσου. Η επανάληψη των ερευνών είναι πλέον καθοριστική για τη βιωσιμότητα του έργου, καθώς και η Λευκωσία έχει δεσμευθεί ότι μόλις εκδοθεί η NAVTEX θα εκπληρωθεί και η υποχρέωση για καταβολή της δόσης των 25 εκατομμυρίων ευρώ.
Μετά την ακύρωση της συνάντησης Μητσοτάκη–Ερντογάν στη Νέα Υόρκη, αλλά και τη συνάντηση Ερντογάν -Τραμπ, η Αθήνα αναμένει τις επόμενες κινήσεις της Άγκυρας, γνωρίζοντας ότι οι ισορροπίες παραμένουν εύθραυστες και ότι οποιαδήποτε κίνηση στο Αιγαίο ή στην Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να αποτελέσει αφορμή για νέα ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Και πλέον τα «ήρεμα νερά» τίθενται υπό αμφισβήτηση χωρίς να είναι καθαρή η επόμενη ημέρα στα ελληνοτουρκικά …
