Στις ελληνικές καλένδες κινδυνεύει να οδηγηθεί ένα σημαντικό στρατηγικής σημασίας έργο, η ηλεκτρική διασύνδεση Ευρώπης - Ασίας, μέσω Ισραήλ - Κύπρου - Ελλάδας, (GSI), έπειτα από μήνες παλινωδιών και κυρίως μετά το «απαγορευτικό» που έχει θέσει η Τουρκία για την πραγματοποίηση του έργου από τον Ιούλιο του 2024.
Αργά χθες το απόγευμα, μάλιστα, μια είδηση την οποία αποκάλυψε ο Πρόεδρος της Κύπρου προκάλεσε νέα αναστάτωση, καθώς ο κ. Χριστοδουλίδης, μιλώντας σε δημοσιογράφους, δήλωσε ότι ο Γενικός Εισαγγελέας ενημερώθηκε από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ότι, «ύστερα από διάφορες καταγγελίες που έγιναν εδώ και καιρό και έχουν διερευνηθεί αποφάσισε να ανοίξει υπόθεση διερεύνησης για ενδεχόμενα ποινικά αδικήματα σε σχέση με το συγκεκριμένο έργο». Μια τέτοια εξέλιξη είναι προφανές ότι δίνει άλλη διάσταση στις μέχρι τώρα διεργασίες αλλά και στην προοπτική του έργου.
Νωρίτερα το τελευταίο επεισόδιο, που θέτει πλέον υπό αμφισβήτηση τη συνέχιση του έργου, προκάλεσε ο υπουργός Οικονομικών της Κύπρου Μ. Κεραυνός, ο οποίος από την πρώτη στιγμή ήταν αντίθετος στο έργο. Σε δηλώσεις του αμφισβήτησε ακόμη και την οικονομική βιωσιμότητα του έργου, και ουσιαστικά «κατήργησε» τη συμφωνία που είχε επιτευχθεί μεταξύ των Ρυθμιστικών Αρχών Ελλάδας - Κύπρου, αποκλείοντας την καταβολή των προβλεπόμενων χρηματοδοτήσεων. Η δήλωσή του ενισχύει εκείνους τους κύκλους στη Λευκωσία που υπονομεύουν το έργο και κινούνται πέριξ της Ένωσης Ηλεκτροπαραγωγών που έχουν ισχυρά συμφέροντα να μείνει εντός του δικού της ολιγοπωλίου η παραγωγή ενέργειας στην Κύπρο.
Η Αθήνα δηλώνει ότι, εφόσον η Κύπρος δεν ξεκαθαρίσει πλήρως τη θέση της και δεν δεσμευθεί για την ομαλή καταβολή της οφειλής των 25 εκατ. ευρώ, τότε εκ των πραγμάτων το έργο δεν μπορεί να συνεχιστεί. Η ελληνική πλευρά, τόσο το Υπουργείο Εξωτερικών όσο και το Υπουργείο Ενέργειας, τονίζουν ότι από το έργο θα ωφεληθεί πρωτίστως η Κύπρος, καθώς θα αρθεί η ενεργειακή απομόνωσή της και επομένως, χωρίς τη δική της συμμετοχή, το έργο δεν έχει νόημα να συνεχιστεί. Η κυπριακή κυβέρνηση πάντως, χωρίς να αποδοκιμάζει τις δηλώσεις του Μ. Κεραυνού, εμφανίζεται αποστασιοποιημένη, δηλώνοντας ότι επιθυμεί την υλοποίηση του έργου, το οποίο είναι γεωπολιτικής σημασίας, αλλά περιμένει από τον ΑΔΜΗΕ να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις και δεσμεύσεις που έχει αναλάβει. Μια εξ αυτών ήταν η ομαλή και απρόσκοπτη συνέχιση των ερευνών…
Δυστυχώς, η «αρνητική» πορεία του GSI ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2024, όταν οι προγραμματισμένες έρευνες του ιταλικού πλοίου Ievoli Relume διεκόπησαν από την αποστολή τουρκικών πολεμικών πλοίων, μόλις το ερευνητικό πέρασε εκτός χωρικών υδάτων της Κάσου, εντός της οριοθετημένης Ελληνικής ΑΟΖ, σε περιοχή που επικαλύπτει το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο. Έκτοτε, και μετά την αντιπαράθεση που υπήρξε, οι έρευνες σε αυτή την περιοχή πάγωσαν και δεν έχουν επαναληφθεί 13 μήνες μετά, δημιουργώντας έτσι ένα ιδιότυπο καθεστώς, με την Τουρκία να απειλεί ότι έχει λόγο για έρευνες εντός ελληνικής ΑΟΖ και σε περιοχή ελληνικής αρμοδιότητας έκδοσης NAVTEX, υποστηρίζοντας μάλιστα ότι η περιοχή αυτή ανήκει στην «τουρκική υφαλοκρηπίδα».
Η Τουρκία, με αφορμή το επεισόδιο αυτό, επιχειρεί να επιβάλει το δόγμα ότι «κανένα έργο δεν θα γίνεται στην Ανατολική Μεσόγειο χωρίς την άδεια ή τη συναίνεσή της».
Η Αθήνα όλο αυτό το διάστημα δηλώνει ότι οι έρευνες για την ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου - Κρήτης θα γίνουν κανονικά «σύμφωνα με τον προγραμματισμό της εταιρείας», ενώ τις τελευταίες ημέρες υπήρχαν πληροφορίες από διπλωματικές πηγές ότι επίκειται πιθανόν και εντός του Οκτωβρίου η επανάληψη των ερευνών. Ο Γ. Γεραπετρίτης, μάλιστα, δήλωσε ότι κανείς δεν έχει δικαίωμα να εμποδίζει την άσκηση νόμιμων κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας κι αν το επιχειρήσει θα υποστεί τις συνέπειες.
Σύμφωνα με ελληνικές πηγές, «εάν ξεκαθαρίσει τη στάση της η Κύπρος, τότε θα συνεχίσουμε με τις έρευνες», υπονοώντας ότι σε διαφορετική περίπτωση το έργο ουσιαστικά μπαίνει στον «πάγο». Η Λευκωσία, από την πλευρά της, απαντά θέτοντας το ερώτημα «γιατί οι έρευνες δεν έγιναν μέχρι τώρα;», παραπέμποντας στο εμπόδιο που είχε ορθώσει η Τουρκία και το οποίο δεν κατόρθωσε να ξεπεράσει η ελληνική πλευρά, παρά τις πολλές προσπάθειες που καταβλήθηκαν στις επαφές του Γ. Γεραπετρίτη με τον Χ. Φιντάν.
Η ελληνική πλευρά, δείχνοντας προς την αμφισημία των δηλώσεων της κυπριακής ηγεσίας, μπορεί να αποφύγει τη δύσκολη επιλογή του να προχωρήσει στη συνέχιση των ερευνών, που θα την φέρουν σε αντιπαράθεση με την Τουρκία και συγχρόνως το ναυάγιο του σχεδίου για την ηλεκτρική διασύνδεση να μην αποδοθεί στην πραγματική αιτία, την τουρκική στάση, αλλά να καταλογιστεί στη στάση της κυπριακής κυβέρνησης.
Το αποτέλεσμα, πάντως, είναι εξαιρετικά δυσάρεστο, καθώς, εκτός μιας παρέμβασης της ύστατης στιγμής, το σημαντικό αυτό γεωπολιτικό και ενεργειακό έργο θα μπει στο «ράφι», δίπλα στο άλλο μεγάλο ενεργειακό έργο, αυτό του αγωγού φυσικού αερίου EastMed, για το οποίο επίσης είχε θέσει «βέτο» η Άγκυρα. Και έτσι θα υπάρχει ο κίνδυνος διαμόρφωσης ενός ιδιότυπου καθεστώτος στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου έργα, ακόμη και εκείνα που δεν χρειάζονται άδεια από το παράκτιο κράτος στα διεθνή ύδατα εντός της οριοθετημένης ή και της δυνητικής ΑΟΖ της Ελλάδας και της Κύπρου, θα τίθενται ντε φάκτο υπό την έγκριση της Άγκυρας…
