Η Ελλάδα, ανταποκρινόμενη σε μια κατάσταση που απαιτούσε ξεκάθαρη και άμεση τοποθέτηση, προχώρησε όπως ήταν απολύτως αναγκαίο και επιβεβλημένο, σε επίσημη ρηματική διακοίνωση προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, δίνοντας μια αποφασιστική απάντηση στη λιβυκή διακοίνωση της 20ής Ιουνίου.
Η ελληνική θέση διατυπώθηκε με σαφήνεια και πλήρη νομική τεκμηρίωση, απορρίπτοντας κατηγορηματικά τις αβάσιμες αιτιάσεις της Λιβύης περί παραβίασης κυριαρχικών της δικαιωμάτων στην περιοχή νοτίως της Κρήτης.
Η απάντηση της Αθήνας συνοδεύτηκε από χάρτες και τεχνικές συντεταγμένες, επαναλαμβάνοντας με σαφήνεια ότι οι σχετικές θαλάσσιες ζώνες εμπίπτουν αποκλειστικά στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, όπως αυτές ορίζονται βάσει της μέσης γραμμής και σε πλήρη συμφωνία με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).
Η ελληνική πλευρά αντέκρουσε τους λιβυκούς ισχυρισμούς, επισημαίνοντας την έλλειψη νομικής βάσης και το γεγονός ότι η Λιβύη δεν είχε εγείρει ενστάσεις όταν εκδόθηκαν οι πρώτες άδειες ερευνών ήδη από το 2014. Η αναφορά στο τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019 από τη λιβυκή διακοίνωση επιβεβαιώνει τη συνεχιζόμενη τουρκική επιρροή στην Τρίπολη, αλλά και την ανάγκη διαρκούς επαγρύπνησης από την ελληνική πλευρά.
Η σημερινή στάση της Λιβύης δεν είναι τυχαία. Είναι αποτέλεσμα μιας μακράς περιόδου ελληνικής διπλωματικής απουσίας και υποτίμησης του Λιβυκού μετώπου. Για χρόνια, η Ελλάδα παρέμεινε παθητικός παρατηρητής των εξελίξεων στη Λιβύη, είτε λόγω εσωτερικών προτεραιοτήτων, είτε λόγω της παρατεταμένης αστάθειας στην περιοχή.
Αυτή η διπλωματική αδράνεια και η απουσία μιας συνεκτικής στρατηγικής επαφής με τη λιβυκή ηγεσία, άφησαν χώρο στην Τουρκία να καλύψει το κενό, να οικοδομήσει ισχυρές σχέσεις με την κυβέρνηση της Τρίπολης και να υπογράψει το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Η σημερινή αντίδραση της Λιβύης δεν θα ήταν πιθανώς τόσο επιθετική, αν η Ελλάδα είχε εγκαίρως χτίσει ερείσματα στη λιβυκή πλευρά, όχι μόνο διπλωματικά, αλλά και μέσα από αναπτυξιακή, τεχνική ή ανθρωπιστική συνεργασία.
Η επιλογή της Αθήνας να απαντήσει θεσμικά και διεθνώς, απευθυνόμενη στον ΟΗΕ, επιβεβαιώνει ότι η Ελλάδα παραμένει προσκολλημένη στον δρόμο του διεθνούς δικαίου, ενισχύοντας την αξιοπιστία της και αποφεύγοντας την παγίδα της έντασης.
Ταυτόχρονα, όμως, καταδεικνύεται και η ανάγκη επανεκκίνησης της ελληνικής διπλωματικής παρουσίας στη Λιβύη, με στόχο όχι την αντιπαράθεση με την Τουρκία, αλλά τη διαμόρφωση σχέσεων βασισμένων στη διαφάνεια, τον σεβασμό και τη σταθερότητα.
Η παραχώρηση ερευνητικών αδειών νότια της Κρήτης δεν αποτελεί μονομερή πρόκληση, αλλά εντάσσεται στη στρατηγική της Ελλάδας για ενεργειακή αυτάρκεια και ευρωπαϊκή συνδεσιμότητα. Οι θαλάσσιες ζώνες που η Λιβύη επιχειρεί να αμφισβητήσει έχουν ήδη οριοθετηθεί και ενταχθεί στον ελληνικό ενεργειακό σχεδιασμό, βάσει συμφωνιών με την Αίγυπτο και διεθνείς ενεργειακούς εταίρους.
Η γεωπολιτική σημασία της περιοχής απαιτεί σταθερότητα, και γι’ αυτό η Ελλάδα επιλέγει τον δρόμο της νομιμότητας, αποφεύγοντας αντιπαραθέσεις, χωρίς όμως να παραιτείται από την υπεράσπιση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων.
Η ελληνική ρηματική διακοίνωση αποτελεί όχι μόνο απάντηση σε μια πρόκληση, αλλά και ευκαιρία αναστοχασμού για την ευρύτερη στρατηγική της χώρας προς τον λιβυκό παράγοντα. Οι εξελίξεις υπενθυμίζουν ότι η ενεργή και μακροπρόθεσμη διπλωματική παρουσία της Ελλάδας στη Λιβύη είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ.
Η Αθήνα καλείται να επενδύσει εκ νέου στις σχέσεις με τη Λιβύη, ενισχύοντας την επαφή με όλους τους πολιτικούς και κοινωνικούς πόλους της χώρας, ανεξαρτήτως των συγκυριών. Η σταθερή, θεσμική και διαφανής παρουσία αποτελεί τον καλύτερο μηχανισμό πρόληψης παρόμοιων εντάσεων στο μέλλον. Αποτελεί όμως και μια ευκαιρία αναθεώρησης της στρατηγικής μας. Οι διεθνείς σχέσεις δεν επιτρέπουν κενά. Όπου δεν υπάρχει παρουσία, την καταλαμβάνει κάποιος άλλος. Η Τουρκία το γνωρίζει αυτό καλά και η Ελλάδα οφείλει πλέον να το θυμάται έμπρακτα.
Η ενίσχυση της ελληνικής στρατηγικής παρουσίας στη Λιβύη και η ενεργή εμπλοκή στις εξελίξεις της ευρύτερης περιοχής αποτελούν μονόδρομο για την αποτροπή μελλοντικών αμφισβητήσεων, αλλά και για τη διαμόρφωση μιας Μεσογείου όπου η σταθερότητα, η νομιμότητα και η συνεργασία θα υπερισχύουν των τετελεσμένων.
* Ο Κωνσταντίνος Ιατρίδης είναι Αντιπτέραρχος (Ι) εα, Επίτιμος Δκτης ΔΑΥ,Επίτιμος Πρόεδρος Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας και Αμυντικός Αναλυτής.
