Η ελληνική πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός «Φόρουμ Παράκτιων Κρατών» στην Ανατολική Μεσόγειο, το λεγόμενο σχήμα 5×5, δεν είναι απλώς μια ακόμη διπλωματική εξαγγελία. Είναι θεωρώ μια έξυπνη κίνηση, προσαρμοσμένη στις νέες ισορροπίες που διαμορφώνονται στην ευρύτερη περιοχή.
Η συγκυρία είναι κρίσιμη. Η Ανατολική Μεσόγειος βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο, με τα ενεργειακά κοιτάσματα, τις θαλάσσιες οριοθετήσεις και τη γεωπολιτική αντιπαλότητα να ανασχηματίζουν τον χάρτη. Στο φόντο αυτής της δυναμικής, ο Μασάντ Μπούλος , υψηλόβαθμος σύμβουλος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και, ταυτόχρονα, συμπέθερος του προέδρου Τραμπ, κινείται δραστήρια στη Βόρεια Αφρική, κυρίως στη Λιβύη, προωθώντας ενεργειακές συμφωνίες με αμερικανικούς «κολοσσούς».
Η Αθήνα αντιλαμβάνεται ότι αυτή η κινητικότητα των Ηνωμένων Πολιτειών μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα. Με την πρωτοβουλία 5×5, επιδιώκει να ταυτιστεί διακριτικά με το νέο αυτό momentum και να το μετατρέψει σε εργαλείο σταθερότητας, αλλά και σε ένα πλαίσιο διαλόγου όπου η ίδια θα έχει κεντρικό ρόλο.
Η ιδέα είναι απλή αλλά και ουσιαστική. Πέντε παράκτιες χώρες της περιοχής (Ελλάδα, Κύπρος, Αίγυπτος, Λιβύη και Τουρκία) καλούνται να συνδιαμορφώσουν ατζέντα για το περιβάλλον, τη μετανάστευση, τις θαλάσσιες ζώνες, την ασφάλεια και τις υποδομές. Εάν η Τουρκία αποδεχθεί να συμμετάσχει, ανοίγει ένας δίαυλος επικοινωνίας που σήμερα απουσιάζει. Αν αρνηθεί, εκτίθεται διεθνώς ως η χώρα που απορρίπτει τον διάλογο και προτιμά την απομόνωση.
Σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα κερδίζει. Παρουσιάζεται ως δύναμη σταθερότητας, σύνεσης και συνεννόησης, σε μια περιοχή όπου οι περισσότεροι λειτουργούν με όρους ισχύος και επιβολής. Παράλληλα, εντάσσει τον εαυτό της στο ενεργειακό παιχνίδι που ήδη τρέχει υπό αμερικανική επιρροή, μέσω του Μπούλος και των εταιρειών που συνοδεύουν την παρουσία του.
Ο Τράμπ, από την πλευρά του, δείχνει να υιοθετεί έναν καθαρά συναλλακτικό ρεαλισμό. Επενδύσεις, υδρογονάνθρακες και σταθερότητα. Ο Μπούλος δεν είναι διπλωμάτης της παλιάς σχολής, είναι ένας επιχειρηματικός διαπραγματευτής που φέρνει στο τραπέζι τα συμφέροντα μεγάλων αμερικανικών ομίλων. Αν η Ελλάδα μπορέσει να αξιοποιήσει αυτή τη συγκυρία, μπορεί να αποκτήσει πρόσβαση και επιρροή σε μια Λιβύη που αναδιαμορφώνεται και ταυτόχρονα, να ενισχύσει τη θέση της έναντι της Τουρκίας.
Το 5×5 δεν θα λύσει αυτομάτως τις διαφορές της περιοχής. Αλλά μπορεί να αποτελέσει το εργαλείο για μια νέα προσέγγιση όπου η Ελλάδα δεν θα ακολουθεί τις εξελίξεις, αλλά θα τις προκαλεί. Το να συντονίζεται με τις αμερικανικές κινήσεις χωρίς να εξαρτάται πλήρως από αυτές, και να καλεί την Τουρκία σε θεσμικό διάλογο χωρίς να υποχωρεί στα κυριαρχικά της δικαιώματα, συνιστά στρατηγική ωριμότητα.
Η Ανατολική Μεσόγειος εισέρχεται σε μια νέα φάση, όπου η ενέργεια και η διπλωματία πάνε μαζί με τρόπο καθοριστικό. Αν η Ελλάδα παραμείνει παρούσα, προνοητική και ευέλικτη, τότε το 5×5 μπορεί να αποδειχθεί όχι απλώς μια πρωτοβουλία επικοινωνίας, αλλά ένα βήμα που θα καθορίσει τον νέο ρόλο της χώρας μας στο διεθνές σύστημα.
* Ο Κωνσταντίνος Ιατρίδης είναι Αντιπτέραρχος (Ι) εα, Επίτιμος Διοικητής ΔΑΥ, Επίτιμος Πρόεδρος Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας, Αμυντικός Αναλυτής
