Η ουσία της άμυνας και της ασφάλειας μιας χώρας απεικονίζεται στην απάντηση που δίνεται στους κινδύνους και στις απειλές οι οποίες εμφανίζονται και βασικά τα αποτελέσματα που προκύπτουν από αυτή. Στην Ευρώπη, η προσοχή εστιάζεται στις πολιτικές και στις στρατηγικές, οι οποίες είναι αναμφισβήτητα η βάση για οποιαδήποτε δράση, συνήθως όμως παραγνωρίζονται ή παραβλέπονται οι δυνατότητες και τα μέσα, όπως και τα αποτελέσματα, τα οποία αυτές παράγουν στο πεδίο.
Την περασμένη εβδομάδα παρατηρήθηκε έντονη πτητική δραστηριότητα μη επανδρωμένων αεροχημάτων, γνωστών ως ντρόουνς, πάνω από πολιτικές και στρατιωτικές υποδομές χωρών της Βόρειας Ευρώπης. Τη Δευτέρα το βράδυ το αεροδρόμιο της Κοπεγχάγης, στη Δανία, έκλεισε για κάποιες ώρες καθώς σμήνος ντρόουνς εντοπίσθηκε να το προσεγγίζει από πολλαπλές κατευθύνσεις, αναβοσβήνοντας τα φώτα.
Δεκάδες πτήσεις εξετράπησαν προς άλλα αεροδρόμια και επηρέασαν πάνω από 20.000 επιβάτες. Παρόμοια κατάσταση αλλά σε μικρότερη έκταση παρουσιάσθηκε και στο αεροδρόμιο του Όσλο της Νορβηγίας. Στη συνέχεια της εβδομάδος ντρόουνς εντοπίστηκαν πάλι πάνω από πολιτικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις της Δανίας, της Νορβηγίας, της Σουηδίας, της Λιθουανίας και της Γερμανίας, ακόμη και πάνω από αεροδρόμια Skrydstrup της Δανίας και Ørland της Νορβηγίας όπου σταθμεύουν αεροσκάφη F-35.
Αυτά πέταξαν για αρκετές ώρες και οδήγησαν στην αναστολή της αεροπορικής δραστηριότητας. Ακολούθησαν δηλώσεις από διαφόρους αξιωματούχους, για υβριδική απειλή από επαγγελματία δράστη και υποψίες για ρωσική εμπλοκή, καθώς είχε προηγηθεί η εισβολή ρωσικών ντρόουνς στην Πολωνία όπου κατερρίφθησαν τρία έως τέσσερα, στη Ρουμανία και η παραβίαση του εναερίου χώρου της Εσθονίας από τρία ρωσικά MIG-31. Η Ρωσία αρνήθηκε οποιαδήποτε εμπλοκή στα γεγονότα της τελευταίας εβδομάδας, ωστόσο το θέμα σίγουρα παραμένει ανοικτό.
Δανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι είχαν τη δυνατότητα να τα καταρρίψουν, αλλά δεν το έπραξαν, λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις της πτώσεως των συντριμμιών των ντρόουνς στην ασφάλεια αυτών καθαυτών των εγκαταστάσεων και του κρισίμου υλικού τους (αεροσκάφη, ελικόπτερα κτλ) αλλά και των περιοίκων.
Προφανώς, έχοντας κατά νου την καταστροφή της στέγης ενός σπιτιού σε χωριό της ανατολικής Πολωνίας, από πύραυλο που εβλήθη προς αναχαίτιση των ρωσικών ντρόουνς, από πολωνικό F-16. Ο υπουργός εσωτερικών της Γερμανίας Αλεξάντερ Ντόμπριντ, δήλωσε ότι θα προτείνει τη δημιουργία ενός εθνικού κέντρου αντιμετωπίσεως των ντρόουνς, αλλά και την αλλαγή της νομοθεσίας ώστε οι γερμανικές ένοπλες δυνάμεις να έχουν τη δυνατότητα καταρρίψεως ντρόουνς στην περιοχή αεροδρομίων ή άλλων κρίσιμων υποδομών.
Επίσης, η πρόεδρος της ΕΕ, προωθεί την ιδέα της δημιουργίας ενός «Τοίχου κατά των Ντρόουνς» στα βορειανατολικά σύνορα της Ενώσεως, χωρίς μέχρι τώρα να έχει αποσαφηνισθεί πώς αυτός θα δομηθεί, πώς θα λειτουργεί, τι ακριβώς θα κάνει και τι θα γίνει με τα υπόλοιπα σύνορα της ΕΕ, αλλά και το εσωτερικό της.
Κοινός παρονομαστής λοιπόν όλων των δηλώσεων ήταν η έλλειψη ετοιμότητας, η αδυναμία αντιμετωπίσεως και εν κατακλείδι η τρωτότητα σε αυτού του είδους τις απειλές. Και όλα αυτά ενώ στην μπροστινή αυλή της Ευρώπης, στην Ουκρανία, μαίνεται ο πόλεμος, εδώ και τριάμισι χρόνια, στον οποίο τα ντρόουνς διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο στη διεξαγωγή των επιχειρήσεων.
Πέραν των εθνικών μηχανισμών αεραμύνης η παρουσία των συγκεκριμένων ντρόουνς έθεσε σε δοκιμασία και το σύστημα Αεροπορικής Αστυνομεύσεως (Air Policing), το οποίο αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της Ενοποιημένης Αεροπορικής και Πυραυλικής Αμύνης (Integrated Air and Missile Defense – IAMD) του ΝΑΤΟ, αλλά και σταθερή ειρηνική αποστολή για την ασφάλεια των συμμαχικών ουρανών. Το έργο αυτό διασφαλίζεται με την ετοιμότητα αεροσκαφών και πληρωμάτων, προς άμεση δράση, σε πιθανές παραβιάσεις του εναερίου χώρου των χωρών του ΝΑΤΟ.
Η όλη επιχείρηση στο βόρειο τομέα του ΝΑΤΟ, διεξάγεται από το Κέντρο Αεροπορικών Επιχειρήσεων (Combined Air Operations Center – CAOC) του Uedem της Γερμανίας. Εκτιμάται ότι το ύψος πτήσεως, η ταχύτητα αλλά και οι άλλες παράμετροι των συγκεκριμένων ντρόουνς, μάλλον δεν επέτρεπαν την εμπλοκή τους από τα αεροσκάφη του ΝΑΤΟ, όπως επίσης και οι εθνικές επιλογές, για αυτό και δεν ενεργοποιήθηκαν.
Το ΝΑΤΟ σε συνέχεια αυτών ανακοίνωσε την ενίσχυση της παρουσίας του στη Βαλτική, στο πλαίσιο της επιχειρήσεως «Φρουρός της Βαλτικής», με την αποστολή μιας φρεγάτας αντιαεροπορικής αμύνης και μέσων επιτηρήσεως. Όμως όπως έδειξαν τα γεγονότα της περασμένης εβδομάδας είναι πολύ δύσκολο τα συγκεκριμένα μέσα να αντιμετωπίσουν τα ντρόουνς αυτής της κατηγορίας, ως εκ τούτου η κίνηση αυτή κινείται περισσότερο στο πεδίο του συμβολισμού και λιγότερο σε αυτό της ουσίας.
Οι κίνδυνοι από τα ντρόουνς για τα αεροδρόμια δεν είναι κάτι το οποίο ανέκυψε μόνο από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το αεροδρόμιο του Gatwick, το δεύτερο σε κίνηση αεροδρόμιο της Μεγάλης Βρετανίας, το Δεκέμβριο 2018, αναγκάσθηκε να κλείσει για σχεδόν 30 ώρες καθώς ντρόουνς εμφανίστηκαν εγγύς αυτού, για τρεις διαδοχικές ημέρες.
Επίσης, το αεροδρόμιο της Φρανκφούρτης στη Γερμανία, ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης, επίσης διέκοψε τη λειτουργία του για λίγη ώρα, δύο ημέρες εντός του 2023, λόγω της παρουσίας ντρόουνς. Επομένως, οι προειδοποιήσεις είχαν έλθει πολύ ενωρίτερα και από άλλες κατευθύνσεις χωρίς όμως να ληφθούν σοβαρά υπόψη από τις ευρωπαϊκές χώρες, το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, ώστε να υπάρξει ο ανάλογος σχεδιασμός και προπαρασκευή.
Η αντιμετώπιση των μικρών ντρόουνς σε αεροδρόμια ή κρίσιμες υποδομές, είναι μια σύνθετη, πολύπλοκη και σίγουρα επισφαλής επιχείρηση, η οποία απαιτεί την αξιοποίηση υπαρχουσών ή υπό ανάπτυξη τεχνολογιών. Για τον εντοπισμό τους είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί ένας συνδυασμός μέσων, όπως, ηλεκτροπτικοί αισθητήρες, ραντάρ μικρής επιφάνειας ανακλάσεως, παθητικοί αισθητήρες (ακουστικοί, υπέρυθροι) και εντοπιστές ραδιοσυχνοτήτων, τα οποία πρέπει να συνδυασθούν και να συντονισθούν για να διαμορφώσουν μια ενοποιημένη εικόνα.
Για την αντιμετώπιση μπορεί να γίνει εκμετάλλευση, ηλεκτρονικών παρεμβολέων (επικοινωνιακή σύνδεση ή σύστημα προσδιορισμού - προσανατολισμού), κυβερνοεπιθέσεις από επίγειες ή εναέριες βάσεις, για την ανάληψη του ελέγχου των εισερχομένων ντρόουνς, επιθετικά ντρόουνς (καμικάζι ή με δίχτυα παγιδεύσεως), αντιαεροπορικά όπλα (πολυβόλα, πυροβόλα ή μικρά πυραυλικά συστήματα), οπλικά συστήματα υψηλής ενέργειας (laser, μικροκύματα) και τέλος φορητά όπλα διασποράς βολίδων (παρόμοια με κυνηγετικά όπλα). Για την πλήρη αξιοποίηση των παραπάνω είναι απαραίτητη η χρησιμοποίηση καταλλήλων συστημάτων διοικήσεως και ελέγχου.
Προφανώς, τα παραπάνω δεν υπήρχαν στην έκταση που επέβαλαν οι συνθήκες ώστε να αντιμετωπισθεί η παρουσία των ντρόουνς, στους στόχους που αναφέρθηκαν. Το σημαντικότερο όμως όπως καταδείχθηκε ήταν η απουσία μιας στιβαρής δομής ταχείας και αποτελεσματικής λήψεως αποφάσεως, αλλά και σχεδιάσεως, πρωτίστως σε πολιτικό επίπεδο, σε συνδυασμό με όλους τους φορείς ασφάλειας και αμύνης των χωρών αλλά και του ΝΑΤΟ, για την αντιμετώπιση κινδύνων και απειλών αυτής της κατηγορίας.
Ανεξαρτήτως του ποιος κρύβεται πίσω από την ανάπτυξη των ντρόουνς, καταδείχθηκε στο πεδίο ότι οι ευρωπαϊκές χώρες και η Ευρώπη συνολικά, είτε κάτω από την ομπρέλα του ΝΑΤΟ ή της ΕΕ, είναι τρωτές σε τέτοιου είδους απειλές, δεν έχουν τα απαραίτητα μέσα και δυνατότητες για την αντιμετώπιση τους, δεν υπάρχει σχεδιασμός και κατάλληλοι μηχανισμοί λήψεως αποφάσεως και το σημαντικότερο όλων οι πολιτικές τους ηγεσίες δεν είναι έτοιμες άμεσα να αντιμετωπίσουν τέτοιες προκλήσεις.
Όταν η ευρωπαϊκή άμυνα τόσο σε εθνικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο έχει τέτοιες δυσχέρειες να αντιμετωπίσει αυτού του επιπέδου τους κινδύνους, οι οποίοι είναι αναμφισβήτητα σημαντικοί, υπάρχουν όμως και μεγαλύτερης εκτάσεως και καταστροφικότητας, γίνεται αντιληπτή η έκταση του υπάρχοντος αμυντικού κενού.
Πολιτικές πρωτοβουλίες, όπως η επίκληση του άρθρου 4 στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, δηλαδή διαβουλεύσεις για την ανάδειξη του κινδύνου επί της εθνικής κυριαρχίας, είναι σημαντικές, αλλά χωρίς δυνατότητες στο πεδίο στο τέλος καταντούν γράμμα κενό. Δυστυχώς, το ευρωπαϊκό αμυντικό σύστημα, κάτω από οποιαδήποτε σκέπη, είτε αρέσει είτε όχι, βρίσκεται σε αφασία.
Είναι απαραίτητο να αναληφθούν άμεσα πρωτοβουλίες για ταχεία ανάταξη των αδυναμιών και κάλυψη των κενών, ώστε η Ευρώπη και οι χώρες της να είναι σε θέση να ασκήσουν αυτόνομη και ανεξάρτητη πολιτική, αλλιώς θα είναι υποχρεωμένες να σύρονται πίσω από τις αποφάσεις των ισχυρών δυνάμεων του πλανήτη, αλλά και περιφερειακών δυνάμεων που αναδεικνύονται στον νέο παγκόσμιο ανταγωνισμό. Ο χρόνος δεν είναι σύμμαχος αυτών που βραδυπορούν.
*Ο Κωνσταντίνος Γκίνης είναι στρατηγός ε.α. - Επίτιμος Α/ΓΕΣ
