Σε περίοπτη θέση στην οικονομική αρθρογραφία βρίσκεται σε καθημερινή βάση η τιμή του φυσικού αερίου, όπως διαμορφώνεται από το TTF στο Χρηματιστήριο του Άμστερνταμ. Και είναι λογικό, διότι το TTF προσδιορίζει τις τιμές του «πραγματικού εμπορίου» φυσικού αερίου στην Ευρώπη κατά 80%. Τι είναι όμως το TTF, που έχει εισβάλει τόσο δυναμικά στη ζωή μας; Και γιατί επηρεάζει τόσο πολύ τις οικονομίες, τα χρηματιστήρια και τις αγορές;
Τι είναι το TTF;
Το TTF (Title Transfer Facility ή Ταμείο Μεταφοράς Τίτλων) είναι ο διάδοχος του Βρετανικού NBP (National Balancing Point), στον χώρο της διαπραγμάτευσης συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης, φυσικής παράδοσης και ευρύτερων εμπορικών συναλλαγών πάνω στο φυσικό αέριο. Το TTF είναι μια πλατφόρμα συναλλαγών που λειτουργεί στα πλαίσια του ICE – Endex Exchange στο Άμστερνταμ.
Ενώ ξεκίνησε σαν μια απλή θυγατρική εταιρεία της Gasunie Transport Services B.V. που είναι διαχειριστής του συστήματος μεταφοράς φυσικού αερίου της Ολλανδίας, στην πορεία μετατράπηκε στην πλατφόρμα με τους περισσότερους συναλλασσόμενους και τη μεγαλύτερη ρευστότητα στην Ευρώπη. Με αποτέλεσμα να αποτελεί σήμερα σημείο αναφοράς στη χονδρική τιμή αγοράς φυσικού αερίου, δηλαδή της τιμής αγοράς του υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG, καθώς και της τιμής του φυσικού αερίου που μεταφέρεται μέσω αγωγών. Η διαπραγμάτευση και η εκκαθάριση του TTF γίνεται σε €/MWh, δηλαδή σε ευρώ ανά μεγαβατώρα.
Πώς λειτουργεί ο μηχανισμός συναλλαγών του TTF;
Στα πλαίσια του ανοίγματος / απελευθέρωσης της αγοράς φυσικού αερίου, της ανάπτυξης των απαραίτητων υποδομών, της υποχώρησης των «κλειστών μακροχρόνιων συμβολαίων» ανάμεσα σε αγοραστές και πωλητές, της υψηλής ρευστότητας και των διαρκώς αυξανόμενων εισαγωγών από Ρωσία και Νορβηγία, ήταν λογικό να λειτουργήσει ένα χρηματιστήριο για τη spot αγορά, αλλά και για τα futures. Επομένως το TTF λειτουργεί όπως όλα τα χρηματιστήρια. Με πραγματικούς προμηθευτές και χρήστες φυσικού αερίου, με traders που κάνουν hedging (αντιστάθμιση κινδύνου) πάνω σε «ανοικτές» πραγματικές συναλλαγές και με κερδοσκόπους. Με δυο λόγια, στο TTF πραγματοποιούνται όλες οι συναλλαγές φυσικού αερίου, που δεν καλύπτονται από διμερή κλειστά μακροπρόθεσμα συμβόλαια. Κάτι που φυσικά απέχει έτη φωτός, από τον αρχικό σχεδιασμό του μικρού χρηματιστηρίου που σχεδιάστηκε για να καλύπτει τις ανάγκες του Ολλανδικού Δικτύου Φυσικού Αερίου DGN (Dutch Gas Network).
Για να αντιληφθούμε καλύτερα πόσο πολυπαραγοντικό και πολύπλοκο είναι το σύστημα συναλλαγών σε φυσικό αέριο, αρκεί να αναλογιστούμε ότι στο TTF, ένα «φορτίο φυσικού αερίου» υφίσταται 17 διαφορετικές χρηματοπιστωτικές πράξεις, πριν γίνει η παράδοση του. Ο αντίστοιχος αριθμός στο Αμερικανικό US’s Henry Hub είναι 45,5 και στο Ασιατικό JKM / LNG στο οποίο συμμετέχουν η Κίνα, η Ιαπωνία, η Κορέα και η Ταϊβάν o μέσος αριθμός των πράξεων που μεσολαβούν, μειώνεται στο 0,5.
Σήμερα στο ICE Endex, δραστηριοποιούνται περισσότεροι από 160 ενεργοί traders. Σε μηνιαία βάση, εκτελούνται και εκκαθαρίζονται περισσότερα από 5 εκατ. TTF συμβόλαια. Αριθμός διπλάσιος από τα αντίστοιχα συμβόλαια TTF, του Ιουλίου 2021. Παράλληλα, λόγω των υψηλών τιμών και της υψηλής μεταβλητότητας, ο οίκος εκκαθάρισης συναλλαγών του ICE Endex, ο ICE Clear Europe απαιτεί margins συμμετοχής, που ανέρχονται στο 60% της αξίας των συμβολαίων TTF, με σκοπό τη μείωση του ρίσκου και του κινδύνου δημιουργίας φούσκας. Τον Σεπτέμβριο του 2021, το margin που είχε θέσει ο οίκος, ICE Clear Europe βρισκόταν στο 12% της αξίας του συμβολαίου TTF. Δηλαδή, υπάρχει πενταπλασιασμός της «εγγύησης» που απαιτείται.
Για να καταλάβουμε ακόμα καλύτερα, τις αλλαγές στο ίδιο το TTF, αλλά και στη ζωή μας, ακολουθούν τρία γραφήματα με τις τιμές του φυσικού αερίου από το 2010 μέχρι σήμερα, τις τιμές του τελευταίου 12μηνου και τις τιμές της τελευταίας εβδομάδας.
Γράφημα τιμών TTF από το 2010 μέχρι σήμερα
Γράφημα τιμών TTF τελευταίου 12μηνου
Γράφημα τιμών TTF τελευταίας εβδομάδας
