Μια νέα έρευνα από τα πανεπιστήμια Ohio State, Princeton και City University of New York αποκαλύπτει ότι η “προσοχή” των επενδυτών μπορεί να είναι το κλειδί πίσω από δύο από τα πιο γνωστά φαινόμενα της συμπεριφορικής χρηματοοικονομικής: το price momentum (δυναμική των τιμών) και το earnings momentum (δυναμική της κερδοφορίας).
Σε μια εποχή όπου τα αλγοριθμικά μοντέλα, η πλημμυρίδα ειδήσεων και η επενδυτική υπερπληροφόρηση καθορίζουν τις αγορές, μια ομάδα οικονομολόγων έρχεται να επαναφέρει τη συζήτηση στο ανθρώπινο στοιχείο: την προσοχή. Η μελέτη των Kewei Hou, Roger Loh, Lin Peng και Wei Xiong — που δημοσιεύθηκε από το Fisher College of Business του Ohio State University — δείχνει ότι το πώς και πού στρέφουν οι επενδυτές την προσοχή τους μπορεί να εξηγήσει γιατί ορισμένες μετοχές συνεχίζουν να ανεβαίνουν ή να υποχωρούν πέρα από ό,τι δικαιολογούν τα θεμελιώδη τους στοιχεία.
Σύμφωνα με την έρευνα, οι αγορές συχνά αντιδρούν είτε υπερβολικά (overreaction) είτε ανεπαρκώς (underreaction) σε νέες πληροφορίες. Αυτές οι αποκλίσεις γεννούν δύο γνωστές “ανωμαλίες” (anomalies):
- Price momentum: η τάση των μετοχών που ανεβαίνουν να συνεχίζουν να ανεβαίνουν βραχυπρόθεσμα — αποτέλεσμα επενδυτικής υπεραντίδρασης.
- Earnings momentum: η καθυστερημένη προσαρμογή των τιμών στα εταιρικά αποτελέσματα, καθώς οι αγορές αντιλαμβάνονται με διαφορά φάσης τις θετικές (ή αρνητικές) ειδήσεις.
Το κρίσιμο εύρημα της μελέτης είναι ότι η προσοχή λειτουργεί σαν “διπλή λεπίδα”: Η υψηλή προσοχή ενισχύει τις συμπεριφορικές τάσεις που οδηγούν στην υπεραντίδραση και κατ’ επέκταση στο price momentum. Η χαμηλή προσοχή οδηγεί σε υποαντίδραση και εντείνει το earnings momentum. Επειδή η προσοχή δεν είναι άμεσα ποσοτικοποιήσιμη, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν εννέα διαφορετικούς δείκτες για να τη μετρήσουν — από τον όγκο συναλλαγών έως τη δραστηριότητα σε κοινωνικά δίκτυα. Μεταξύ αυτών:
- Turnover: ο μέσος ημερήσιος όγκος συναλλαγών, ως ένδειξη επενδυτικής δραστηριότητας.
- News Articles: ο αριθμός δημοσιευμάτων για μια εταιρεία, που δείχνει πόσο συχνά εμφανίζεται στη δημόσια σφαίρα.
- Edgar Downloads και Bloomberg AIA: μετρήσεις προσοχής θεσμικών (κυρίως) επενδυτών μέσα από λήψεις εταιρικών ανακοινώσεων και αναζητήσεις στα terminals.
- Google ASV, StockTwits, Tweets και Social Attention: δείκτες “λιανικής” προσοχής, που αποτυπώνουν ενδιαφέρον και συζητήσεις μικροεπενδυτών στα social media.
Συνδυάζοντας τα επιμέρους δεδομένα, οι συγγραφείς δημιούργησαν έναν Composite Attention Index — ένα σύνθετο μέτρο που αξιολογεί συνολικά πόση προσοχή συγκεντρώνει κάθε μετοχή. Τα αποτελέσματα: οι “πολυπράγμονες” μετοχές τείνουν να υπεραντιδρούν. Οι μετοχές που βρίσκονται στο ανώτερο 20% του δείκτη προσοχής εμφανίζουν κατά 0,6% έως 0,9% υψηλότερες μηνιαίες αποδόσεις από το price momentum, σε σχέση με τις λιγότερο “παρατηρούμενες”. Αντίθετα, για το earnings momentum, οι μετοχές που συγκεντρώνουν χαμηλή προσοχή έχουν έως 1% υψηλότερες αποδόσεις μηνιαίως, καθώς η αγορά αργεί να ενσωματώσει τα νέα στοιχεία στα θεμελιώδη τους.
Με άλλα λόγια, όσο περισσότερο “θόρυβο” και ενδιαφέρον προκαλεί μια μετοχή, τόσο πιο πιθανό είναι οι επενδυτές να παρασυρθούν από τις πρόσφατες τάσεις, οδηγώντας σε υπερτίμηση. Αντίθετα, οι “αόρατες” μετοχές, που μένουν εκτός ραντάρ, κινούνται πιο αργά, αφήνοντας χώρο για κέρδη από την υποαντίδραση.
Η μελέτη διαχωρίζει επίσης τους διαφορετικούς τύπους προσοχής: Οι θεσμικοί επενδυτές (μέσω Bloomberg ή Edgar) τείνουν να μειώνουν το earnings momentum, καθώς ενσωματώνουν ταχύτερα τα εταιρικά νέα στις τιμές. Οι μικροεπενδυτές, ιδίως μέσω social media, ενισχύουν το price momentum. Οι συζητήσεις σε πλατφόρμες όπως το X (Twitter) ή το StockTwits δημιουργούν “κοπάδι” που κινείται προς τη φορά της τάσης.
Η “κοινωνική προσοχή” (Social Attention), όπως ονομάζουν οι συγγραφείς το σύνθετο μέτρο δραστηριότητας σε social media, είχε την πιο έντονη επίδραση: μετοχές με υψηλή παρουσία στα δίκτυα εμφάνισαν διπλάσια ένταση price momentum και ταυτόχρονα σημαντική αποδυνάμωση του earnings momentum.
Τα ευρήματα έχουν πρακτική σημασία για επενδυτές και διαχειριστές χαρτοφυλακίων. Η κατανόηση του ρόλου της προσοχής μπορεί να βοηθήσει:
- Στον εντοπισμό προσωρινών ευκαιριών που προκύπτουν από υπερβολική ή ανεπαρκή αντίδραση.
- Στην προσαρμογή στρατηγικών momentum ανάλογα με το ποιοι επενδυτές κυριαρχούν σε κάθε μετοχή.
- Στην αποφυγή “φούσκων” που τροφοδοτούνται από κοινωνική ή διαδικτυακή υπερπροβολή.
Επιπλέον, η μελέτη συμβάλλει στη συζήτηση για την αποτελεσματικότητα των αγορών. Παρά την τεχνολογική πρόοδο, οι αγορές παραμένουν ευάλωτες στις γνωστικές αδυναμίες των ανθρώπων — ή, όπως το θέτει η ερευνητική ομάδα, “η προσοχή είναι ένας σπάνιος γνωστικός πόρος”.
Η έρευνα “A Tale of Two Anomalies” προσφέρει μια νέα, ενοποιημένη οπτική στις αγορές: οι ίδιες δυνάμεις που προκαλούν τις υπερβολές στις τιμές είναι και αυτές που οδηγούν στην αργοπορημένη προσαρμογή στις ειδήσεις. Με λίγα λόγια, η αγορά δεν είναι μόνο ένας υπολογιστής που επεξεργάζεται πληροφορίες, αλλά και ένας καθρέφτης της ανθρώπινης προσοχής. Όταν κοιτάμε αλλού, οι ευκαιρίες ξεγλιστρούν· όταν κοιτάμε όλοι στο ίδιο σημείο, οι τιμές παραμορφώνονται.
Κι αυτό, ίσως, είναι το πραγματικό “μάθημα” για τον επενδυτή της νέας εποχής των δεδομένων: η προσοχή — όχι η πληροφορία — είναι ένα εξίσου πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο στην αγορά. Να το πούμε και διαφορετικά: Μην κοιτάτε μόνο τους αριθμούς. Κοιτάξτε που κοιτάνε οι άλλοι.
