Η παγκόσμια αγορά της χρηματοδότησης του παγκοσμίου χρέους των κρατών (ομόλογα), βρίσκεται ένα βήμα πριν το χάος. Το τεράστιο συσσωρευμένο χρέος είναι ικανό να βουλιάξει κράτη και να οδηγήσει τον πλανήτη σε άλλες εποχές. Κατά 7,5 τρισ. δολ. αυξήθηκε το παγκόσμιο χρέος το α΄ τρίμηνο του 2025, φθάνοντας στο ιστορικό υψηλό των 324 τρισ. δολ., σύμφωνα με το Διεθνές Χρηματοοικονομικό Ινστιτούτο (IIF).
Η Κίνα, η Γαλλία και η Γερμανία ήταν οι χώρες που συνέβαλαν περισσότερο στην αύξηση του παγκόσμιου χρέους. Τα διδάγματα του παρελθόντος και των μεγάλων «κραχ» φαίνεται ότι δεν έβαλαν μυαλό στους χαράσοντες την οικονομική και νομισματική πολιτική. Οι αγορές ομολόγων ασκούν αυξανόμενη πίεση στις κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν τη δημοσιονομική τους πραγματικότητα, αλλά οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν φαίνονται διατεθειμένοι να περιορίσουν τις δαπάνες για να διατηρήσουν το βιοτικό επίπεδο των τελευταίων ετών και να αποφύγουν τις κοινωνικές συγκρούσεις.
Απώτερος στόχος φυσικά και η διατήρηση της ηγεσίας, με τίμημα που πάντοτε πληρώνουν οι περισσότεροι εκτός παιχνιδιού. Με τις μακροπρόθεσμες αποδόσεις να αυξάνονται σε όλες τις μεγάλες οικονομίες και τις κυβερνήσεις να αγωνίζονται να διαχειριστούν το αυξανόμενο χρέος, το πρόβλημα δεν είναι να διαχειριστείς το χρέος αλλά να βρεις τα «κορόιδα» να σε χρηματοδοτήσουν.
Πολλοί θα αναρωτιέστε τελικά πού χρωστάμε αυτά τα 324 τρισ. και σε ποιες τσέπες πάνε οι τεράστιοι τόκοι, που πληρώνουν οι κρατικοί οργανισμοί και γιατί φθάσαμε σε αυτό το σημείο;
Έχουν γίνει άπειρες αναφορές για το τι φταίει. Τη μια φορά θα φταίει η κρίση του 2008, την επόμενη η κρίση χρέους της Ευρώπης το 2012, την επόμενη ο COVID, σήμερα το χρέος των ΗΠΑ, αύριο θα βρούμε κάτι. Ουσιαστικά αυτό που φταίει είναι η ανικανότητα της ανθρωπότητας να διαχειριστεί με σύνεση τις περιόδους οικονομικής ευημερίας και να κρατάει πάντοτε άμυνες για περιόδους κρίσεων και οικονομικής στασιμότητας.
Οι πολιτικές των τελευταίων ετών, οδήγησαν σε λανθασμένα μοντέλα διαχείρισης της ευημερίας με αποτέλεσμα την αλματώδη αύξηση των χρεών. Το «τζάμπα πληθωριστικό χρήμα» ρέει άφθονο, καθώς δεν υπόκεινται σε κανόνες το πόσο χρήμα θα ρίξεις στην αγορά, αρκεί όπως έγραψα παραπάνω, να βρίσκεις πάντοτε τα κορόιδα να σε χρηματοδοτούν.
Όταν η ρευστότητα αποδεικνύεται εχθρός
Το γνωστό άθλημα των τελευταίων 30 ετών ήταν να δανείζεσαι φθηνά στην Ιαπωνία και να επενδύεις στις υπόλοιπες αγορές. Αυτό βαίνει στο τέλος του. Η απόδοση των 30ετών κρατικών ομολόγων της Ιαπωνίας έφτασε την περασμένη εβδομάδα στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών, στο 3,14%, μετά από μια αδύναμη δημοπρασία ομολόγων που ανέδειξε τις ανησυχίες των επενδυτών για τη δημοσιονομική σταθερότητα της χώρας.
Η απόδοση των 40ετών ομολόγων έφτασε επίσης στο ρεκόρ του 3,6%, αντανακλώντας την ευρύτερη ανησυχία για την ικανότητα της Ιαπωνίας να διαχειριστεί το χρέος χωρίς να προκαλέσει διαταραχές στην αγορά. Η διατήρηση των επιτοκίων σε χαμηλά επίπεδα ενέχει τον κίνδυνο αποσταθεροποίησης της αγοράς ομολόγων της Ιαπωνίας, καθώς η ζήτηση των επενδυτών για μακροπρόθεσμα ιαπωνικά ομόλογα έχει περιοριστεί αισθητά.
Αυτό θα έχει επιπτώσεις που θα υπερβούν τη χώρα, καθώς η Ιαπωνία κατέχει περίπου 1,13 τρισεκατομμύρια δολάρια σε ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου, γεγονός που την καθιστά τον μεγαλύτερο ξένο κάτοχο αμερικανικού χρέους. Οι ιαπωνικοί οργανισμοί είχαν ήδη πουλήσει ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου αξίας 119,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ένα μόνο τρίμηνο, σημειώνοντας τη μεγαλύτερη τριμηνιαία πτώση από το 2012.
Αυτό υποδηλώνει ότι η Ιαπωνία ενδέχεται να περιορίζει το αμερικανικό χρέος για να χρηματοδοτήσει τις εγχώριες υποχρεώσεις της ή να υπερασπιστεί το γιεν. Πριν μια εβδομάδα στις ΗΠΑ, η απόδοση των 30ετών ομολόγων του Δημοσίου ξεπέρασε το 5%, αντανακλώντας τις ανησυχίες για την αύξηση των ελλειμμάτων και τη μακροπρόθεσμη δανειοληπτική ικανότητα της χώρας. Ως αποτέλεσμα, η Moody’s υποβάθμισε την αξιολόγηση του χρέους των ΗΠΑ.
Μεθαύριο, εν αναμονή της νέας αξιολόγησής της από την Standard & Poor’s (S&P), η Γαλλία είναι έτοιμη να μπει στο κλαμπ των χωρών που θα δανείζονται με υψηλότερα επιτόκια. Ο πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου Πιερ Μοσκοβισί έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για την δημοσιονομική κατάσταση της χώρας, που περιμένει εναγωνίως τις χρηματοδοτήσεις από το ταμείο των αμυντικών δαπανών για να σώσει την παρτίδα.
Οι μετοχές αδιαφορούν
Μέσα στον ουσιαστικό πανικό της διαχείρισης του παγκοσμίου χρέους, οι μετοχικές αξίες αδιαφορούν και συνεχίζουν στο πιο γρήγορο και άμεσο ριμπάουντ που είδαμε τα τελευταία χρόνια. Η μεταβλητότητα οδηγείται στα ύψη, καθώς τα -3% γίνονται +5% και η αίσθηση ότι το “Buy the Dip” αποτελεί τη νέα τάση, εδραιώνεται όλο και περισσότερο. Η ταχύτητα των δεδομένων της πληροφόρησης ξεπερνάει τα όρια, καθώς κάθε νέο ανεβοκατεβάζει τις μετοχές ανάλογα με το διάβασμά του.
Σήμερα το πρωί η είδηση της απόφασης ενός δικαστηρίου στις ΗΠΑ για τους δασμούς έδωσε ώθηση άνω του 1,5% στα futures στη Wall Street. Οι επενδυτές «υπνωτισμένοι» από την καθημερινότητα των ειδήσεων και τον φόβο (FOMO) ότι θα χάσουν το πάρτι, έσπευσαν να διαβάσουν το νέο ως οριστική κατάληξη ενός θέματος, που αποσυντονίζει από τη μεγάλη εικόνα του βασικού μας προβλήματος αλλά ενισχύει ακόμα περισσότερο το ίδιο το πρόβλημα.
Το ανάγνωσμα της είδησης έχει δύο πλευρές. Η μία είναι ότι ο πρόεδρος Τραμπ χάνει τη μάχη (αδύνατον γνωρίζοντας το team των δικηγόρων του) και μια απίθανη αλλά συνωμοσιολογική που σκέφτηκα, το δικαστήριο να αποτελέσει τη διέξοδο του προέδρου, ώστε να υποχωρήσει και να ρίξει το φταίξιμο στο δικαστήριο. Ότι και εάν ισχύσει, η μεγάλη εικόνα παραμένει, όπως έχω αναλύσει σε ρυθμούς '99 και σε παιχνίδι μιας αποπλάνησης που θα οδηγήσει εκ νέου στη δεύτερη μεγαλύτερη αναδιανομή πλούτου.
Οι αγορές κινούνται αγελαία μέσω της άμεσης πληροφόρησης ή παραπληροφόρησης. Εάν το '99 είχες έναν γνωστό να σου «σφυρίξει» μια μετοχή, σήμερα έχεις έναν παγκόσμιο κόσμο που δουλεύει πάνω σε αυτό. Μια νέα γενιά που πασχίζει καθημερινά να βρει το νέο που θα την κάνει πλούσια, χωρίς να παράγει. Δεν είναι τυχαίο ότι στις δυτικές οικονομίες ο τομέας υπηρεσιών συνεισφέρει άνω του 65% στο ΑΕΠ.
Πολλοί μιλάνε για συσσώρευση χρυσού, Bitcoin και εμπορευμάτων, ώστε σε περίπτωση δραματικών οικονομικών εξελίξεων να έχουμε μια βάση. Δυστυχώς, αυτό που θα λείψει δε θα είναι ούτε ο χρυσός ούτε το bitcoin, αλλά τα τρόφιμα. Τίποτε δεν έρχεται αυτόματα, εάν δεν το παράξει κάποιος. Οι κοινωνίες πρέπει να είναι προετοιμασμένες όχι με τα 90€ που θέλουν οι Ολλανδοί για τρεις ημέρες κρίσης, (στη χώρα μας με το 85% των συναλλαγών με κάρτες θα πέσει πείνα), αλλά με παραγωγική δύναμη που θα μπορεί να θρέψει τους λαούς.
Δυστυχώς, στη νέα εποχή που περνάμε όλα αυτά αποτελούν απλά σενάρια που δύσκολα θα επιβεβαιωθούν, έτσι πιστεύουν οι περισσότεροι, είναι πολύ ακραία για να συμβούν. Οι περίοδοι ευημερίας φθάνουν στο τέλος για τις περισσότερες δυτικές κοινωνίες. Η χώρα μας το έζησε με τον χειρότερο τρόπο. Αν αποδειχθεί ότι τελικά ήταν το πείραμα για να λειτουργήσει ως παράδειγμα προς μίμηση μπροστά στο Τέρας του Παγκοσμίου Χρέους, δε θα ήθελα να αναλύσω τη συνέχεια.
Στον αντίποδα υπάρχει και η αισιόδοξη άποψη, ότι οι κοινωνίες θα συνεχίσουν να ζουν πέρα από τις δυνατότητες και πάντοτε θα υπάρχουν τα κορόιδα που θα μας δανείζουν και εμείς δε θα πληρώνουμε τους τόκους, γιατί απλά το «αρχικό κεφάλαιο» δε θα πληρωθεί ποτέ, όσο μεγάλος κι αν είσαι! Ποιος θα δανείσει ποιον την επόμενη ημέρα για να συνεχίσει αυτό;.
