Με κέρδη έως και άνω του 2% πανηγύρισαν οι χρηματιστηριακοί δείκτες τον διαφαινόμενο τερματισμό του κυβερνητικού shutdown στις ΗΠΑ, μία εξέλιξη που καθαρίζει ακόμα περισσότερο τον ορίζοντα για τις αγορές και κάνει τη Wells Fargo να προβλέψει άνοδο του S&P 500 της τάξης του 4% έως το τέλος του 2025.
Το κλίμα έχει αλλάξει προς το καλύτερο τις τελευταίες εβδομάδες με αποτέλεσμα να έχει μειωθεί η πιθανότητα σοβαρής διόρθωσης. Είναι όμως ακριβώς έτσι;
Πριν από περίπου ένα μήνα, στα μέσα Οκτωβρίου, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο επισήμανε – σε μια όχι τόσο συνηθισμένη παρέμβασή του - ότι οι παγκόσμιες αγορές αντιμετωπίζουν με υπερβολική χαλαρότητα τους κινδύνους που υπάρχουν, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πιθανότητα μίας «άτακτης» διόρθωσης. Είχε προηγηθεί, λίγες ημέρες νωρίτερα η προειδοποίηση της Τράπεζας της Αγγλίας για «ξαφνική διόρθωση», με φόντο τις ανησυχίες για τις δυσθεώρητες αποτιμήσεις των τεχνολογικών εταιρειών.
Σήμερα, οι κίνδυνοι έχουν περιοριστεί σημαντικά για τα χρηματιστήρια, καθώς ΗΠΑ και Κίνα φαίνεται ότι οδεύουν σε εκεχειρία διαρκείας, αφήνοντας λίγο στην άκρη τα όπλα του εμπορικού πολέμου. Την ίδια ώρα, Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί καταλήγουν σε συμφωνία για τον τερματισμό του shutdown, η Fed αναμένεται να συνεχίσει τις μειώσεις επιτοκίων και οι γεωπολιτικές αναταραχές βρίσκονται σε ύφεση.
Αφού, λοιπόν, οι επενδυτές δεν έκαναν πίσω σε καμία αναταραχή των τελευταίων μηνών και οι «ταύροι» κυριαρχούν λες και δεν υπάρχουν κίνδυνοι, το ράλι είναι απολύτως φυσιολογικό να μοιάζει άτρωτο.
Είναι τόσο κυριαρχικό το ράλι των παγκόσμιων μετοχών, το οποίο για πολλούς διαρκεί από το 2009 έως σήμερα, που δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι μόνο ένας «μαύρος κύκνος» θα μπορούσε να το ανατρέψει. Για να χαρακτηριστεί, ωστόσο, ένα γεγονός ως «μαύρος κύκνος», θα πρέπει να είναι εντελώς απρόβλεπτο, που συνεπάγεται πως οποιαδήποτε προσπάθεια των αναλυτών να το δουν στη… γυάλινη σφαίρα τους, είναι καταδικασμένη να πέσει στο κενό.
Σύμφωνα με τη θεωρία για τους «μαύρους κύκνους», είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατο να προβλεφθεί η εμφάνισή τους, καθώς πρόκειται για εξαιρετικά σπάνια και απρόβλεπτα γεγονότα που πληγώνουν βαθιά τις αγορές. Το πιο ενδεικτικό παράδειγμα «μαύρου κύκνου» είναι η πανδημία, αφού δεν υπήρχε κανένα προειδοποιητικό σημάδι και επίσης κανείς δεν μιλούσε πριν για τον κίνδυνο μιας παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης και εκτεταμένων lockdown.
Αντιθέτως, η κατάρρευση της Lehman Brothers δεν θεωρείται αληθινός μαύρος κύκνος, όπως υποστηρίζει ο Νασίμ Νίκολας Τάλεμπ που διατύπωσε τη θεωρία του Black Swan, γιατί η κρίση ήταν προβλέψιμη αλλά οι αγορές την αγνόησαν.
Σήμερα μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι το ΔΝΤ είχε δίκιο. Οι παγκόσμιες μετοχές δείχνουν υπερβολική χαλαρότητα. Ανεβαίνουν συνεχώς, χωρίς να φοβούνται ιδιαίτερα για τις επιπτώσεις του εμπορικού πολέμου, των γεωπολιτικών επεισοδίων και των κρατικών χρεών. Καμία «αναποδιά» δεν δείχνει ικανή να χαλάσει το ράλι.
Ο μοναδικός και πραγματικός φόβος έχει να κάνει με την Τεχνητή Νοημοσύνη. Γι’ αυτό και οι μετοχές συνεχίζουν ακάθεκτες: διότι υπάρχει τόσο μεγάλη σιγουριά ότι η AI θα αλλάξει την καθημερινότητα του ανθρώπου, που εκτιμάται ότι οι τεχνολογικές επιχειρήσεις έχουν μπροστά τους μια μακρά περίοδο ανάπτυξης εργασιών και κερδών.
Μήπως όμως πρόκειται για άκρως επικίνδυνη άγνοια κινδύνου και βιώνουμε τη μεγαλύτερη «φούσκα» όλων των εποχών; Ο μεγάλος μαύρος κύκνος για τις αγορές σήμερα είναι η αποτυχία της Τεχνητής Νοημοσύνης. Να σκάσει, δηλαδή, με κάποιο τρόπο η φούσκα που πολλοί πιστεύουν ότι έχει διογκωθεί στα χρηματιστήρια.
Η Επιτροπή χρηματοπιστωτικής πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας ανέφερε χαρακτηριστικά: «Με βάση διάφορους δείκτες, οι αποτιμήσεις των μετοχών φαίνονται υπερδιογκωμένες, ειδικά για τις τεχνολογικές που εστιάζουν στην τεχνητή νοημοσύνη. Αυτό καθιστά τις μετοχές ιδιαίτερα εκτεθειμένες σε ενδεχόμενη αντιστροφή των προσδοκιών για τον αντίκτυπο της ΑΙ».
Ο Τάλεμπ περιγράφει τον μαύρο κύκνο ως ένα γεγονός που: α) είναι τόσο σπάνιο που ακόμα και η πιθανότητα να σημειωθεί παραμένει άγνωστη, β) έχει καταστροφικό αντίκτυπο όταν συμβαίνει και γ) εξηγείται εκ των υστέρων σαν να ήταν προβλέψιμο. Πιθανή αποτυχία της τεχνητής νοημοσύνης θα διαθέτει και τα τρία χαρακτηριστικά, ενώ το σοκ για τις αγορές θα είναι τρομακτικό και ανυπολόγιστο.
Και αυτό γιατί βλέπουμε τη μεγαλύτερη συγκέντρωση που έχει καταγραφεί ποτέ. Οι 41 μετοχές που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη και αποτελούν το 8% του αριθμού μετοχών του S&P 500, αντιστοιχούν στο 47% της συνολικής του κεφαλαιοποίησης, ενώ μόνο οι Magnificent 7 αντιστοιχούν σε πάνω από το 30% του δείκτη.
Για να γίνει αντιληπτό το τι μπορεί να συμβεί αν οι τεχνολογικές εταιρείες πάρουν την κατιούσα αρκεί το ακόλουθο στοιχείο. Στο διάστημα μεταξύ 30 Ιουνίου 2022 και 30 Ιουνίου 2025, ο S&P 500 που σταθμίζεται με βάση την κεφαλαιοποίηση ενισχύθηκε σε ποσοστό άνω του 70%, όταν ο «equal-weighted» δείκτης σημείωσε άνοδο της τάξης του 49,5%.
Επομένως, στο δυσμενές και απευκταίο σενάριο μιας τεχνολογικής κρίσης, οι μετοχές των τεχνολογικών κολοσσών θα συμπαρασύρουν το σύνολο των αγορών στην άβυσσο. Τα χρηματιστήρια θα δεχθούν τρομακτικές πιέσεις, χωρίς καν να λάβουμε υπόψη τη μετάδοση της κρίσης και την επιδείνωση του κλίματος σε όλους τους κλάδους.
Ο δεύτερος μαύρος κύκνος προέρχεται από το γεωπολιτικό πεδίο. Είναι νωπές οι μνήμες από τον Φεβρουάριο του 2022, όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία και ξέσπασε μία ενεργειακή κρίση που λίγο έλλειψε να προκαλέσει χάος στην Ευρώπη. Ο πόλεμος συνεχίζεται μέχρι σήμερα και φέρνει τη Ρωσία σε ευθεία αντιπαράθεση με το ΝΑΤΟ, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την παγκόσμια ασφάλεια.
Τέλος, υπάρχει ένας μαύρος κύκνος που όλοι, λίγο έως πολύ, έχουμε σκεφτεί αλλά οι περισσότεροι αγνοούν επιδεικτικά. Μία τεραστίων διαστάσεων κυβερνοεπίθεση που θα «έριχνε» το διαδίκτυο και θα προκαλούσε χάος, τόσο στην οικονομία, όσο και στις αγορές.
