Η χθεσινή συνεδρίαση των αμερικανικών χρηματιστηρίων ξεκίνησε αρνητικά στη σκιά του μερικού shutdown της αμερικανικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης που ξεκίνησε χθες το πρωί ώρα Ελλάδος. Όπως έχουμε δει όμως και άλλες φορές, η ανησυχία τελικά δεν ήταν τόσο μεγάλη και σταδιακά οι φόβοι έδωσαν τη θέση τους σε μία φυσιολογική, για την περίοδο που διανύουμε, συμπεριφορά των επενδυτών.
Αυτό το μοτίβο, δηλαδή η σταδιακή υποχώρηση της αρχικής ανησυχίας των αγορών όταν συμβαίνει κάτι που θεωρείται γενικά αρνητικό για τα διεθνή χρηματιστήρια και η επιστροφή σε μία γενικά αισιόδοξη στάση, μας έχει γίνει εξαιρετικά γνώριμο μέσα στο 2025, ειδικά από την άνοιξη και μετά. Έχουν δοθεί, και εξακολουθούν να δίνονται, πάρα πολλές αφορμές για την αλλαγή του χρηματιστηριακού κλίματος προς το χειρότερο αλλά ύστερα από λίγο (σε κάποιες περιπτώσεις μετά από μερικές ημέρες, σε άλλες ύστερα από λίγες ώρες και πολύ συχνά σε λίγα λεπτά), το bull market επιστρέφει.
Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα. Πρώτα απ’ όλα η συνεχής γεωπολιτική αναταραχή, με διάφορες πολεμικές συρράξεις να βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη σε πολλές περιοχές του πλανήτη, όχι μόνο στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή και το επίπεδο της έντασης να είναι πολύ υψηλό ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ρωσία, τις ΗΠΑ και την Κίνα και τον συντονισμό των δυτικών δυνάμεων κάτω από την ηγεσία των ΗΠΑ να ανήκει πλέον στο παρελθόν (τουλάχιστον όπως τον είχαμε ζήσει για πολλές δεκαετίες).
Η ένταση είναι υψηλή και στον εμπορικό τομέα, καθώς μπορεί οι περισσότερες χώρες του κόσμου να συμφώνησαν τελικά με τις ΗΠΑ στο θέμα των δασμών αλλά η αβεβαιότητα παραμένει και ακόμα δεν έχουμε αρχίσει να βλέπουμε τις πραγματικές συνέπειες της δραματικής αύξησης του κόστους του εμπορίου ανά τον κόσμο. Εκτός από την γεωπολιτική αναταραχή και την αλλαγή των διεθνών ισορροπιών που υπήρχαν μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, ένας παράγων που θεωρητικά θα είχε επηρεάσει αρνητικά τα διεθνή χρηματιστήρια είναι το υψηλότερο επίπεδο των επιτοκίων που επικρατεί από το 2022 και μετά σε σχέση με τα προηγούμενα 15 με 20 χρόνια, ο επίσης ανεβασμένος πληθωρισμός και το συνεχώς διογκούμενο δημόσιο χρέος των ΗΠΑ και αρκετών άλλων σημαντικών παγκόσμιων οικονομιών, όπως της Ιαπωνίας και κάποιων από τις πιο ισχυρές ευρωπαϊκές δυνάμεις.
Πέρα από αυτά, έχουμε και τη σαφή στροφή των ΗΠΑ προς τον κρατικό παρεμβατισμό σε πολλούς τομείς της οικονομίας και την επίσης ορατή στροφή της προς ένα είδος απομονωτισμού. Ένας ακόμα κακό σημάδι είναι και το αδυνάτισμα του δολαρίου και η σαφής τάση πολλών μεγάλων οικονομικών δυνάμεων να μειώσουν την εξάρτησή τους από το αμερικανικό νόμισμα, το οποίο εδώ και πάρα πολλά χρόνια είναι βασικός πυλώνας της διεθνούς οικονομίας. Θεωρητικά, όλα τα παραπάνω θα έπρεπε να έχουν ως αποτέλεσμα την μείωση του επενδυτικού ενδιαφέροντος και την πολύ πιο συγκρατημένη συμπεριφορά των επενδυτών στις διεθνείς μετοχικές, και όχι μόνο, αγορές.
Ακόμα όμως και να μην είχαμε υπόψη μας όλα αυτά, οι αποτιμήσεις των μετοχών πολλών σημαντικών εταιρειών ανά τον κόσμο, ειδικά στις ΗΠΑ, θεωρούνται από μεγάλο μέρος των ειδικών αναλυτών εξαιρετικά αισιόδοξες, δηλαδή ακριβές σε απλά ελληνικά, ειδικά στους τεχνολογικούς τομείς που «σέρνουν τον χορό» όπως κυρίως ό,τι έχει σχέση με την Τεχνητή Νοημοσύνη, την πυρηνική ενέργεια, τη διαστημική τεχνολογία και τη βιομηχανία crypto. Κάτι τέτοιο είπε πριν λίγες μέρες και ο διοικητής της κεντρικής αμερικανικής τράπεζας, ο Τζέι Πάουελ.
Ο επικεφαλής της Fed επισήμανε πως οι αποτιμήσεις στο αμερικανικό χρηματιστήριο είναι αρκετά υψηλές (fairly highly valued), προειδοποιώντας έμμεσα τους επενδυτές για τους σχετικούς κινδύνους. Όπως όμως έχει γίνει πολλές φορές στο παρελθόν με παρόμοιες διαπιστώσεις αξιωματούχων όπως ο Πάουελ, οι αγορές δεν έχουν όρεξη να τις ακούσουν. Αυτό μπορεί να ακούγεται κάπως παράλογο αλλά είναι μάλλον λογικό.
Αφού οι περισσότεροι επενδυτές κερδίζουν, δεν έχουν καμία όρεξη να αφήσουν κάποιον να χαλάσει το πάρτι. Ας μην ξεχνάμε αυτό που είχε πει λίγο μετά την μεγάλη χρηματοοικονομική κρίση του 2008, ο τότε επικεφαλής της αμερικανικής τράπεζας Citigroup, ο Chuck Prince. Ο αξιωματούχος, στα χέρια του οποίου σχεδόν «έσκασε» η τράπεζα, είχε πει πως όσο παίζει η μουσική είναι αδύνατον να σταματήσεις να χορεύεις.
Η αλήθεια λοιπόν είναι πως η μουσική παίζει πολύ δυνατά και οι χορευτές είναι πολλοί και χαρούμενοι. Είτε χορεύουν στον ρυθμό διεθνών κολοσσών όπως η Nvidia, η Meta Platforms, η Microsoft, η Oracle κ.α., που πραγματοποιούν τεράστιες επενδύσεις για τα data centers της Τεχνητής Νοημοσύνης είτε ανερχόμενων εταιρειών που ωφελούνται τα μέγιστα από την Τεχνητή Νοημοσύνη όπως η Coreweave και η Vertiv είτε πυρηνικών εταιρειών που ακόμα δεν έχουν φτιάξει ούτε ένα εργοστάσιο είτε των νέων ψηφιακών δυνάμεων στον τομέα των crypto και των stablecoins, δεν έχουν καμία όρεξη να σταματήσουν αυτόν τον χορό. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός πως πάρα πολλές αρχικές δημόσιες εγγραφές νέων εταιρειών (IPOs) που έχουν κάνει ελάχιστα χειροπιαστά πράγματα, γίνονται κυριολεκτικά ανάρπαστες.
Αν προσθέσουμε σε αυτά και το γεγονός πως τις τελευταίες εβδομάδες έχει αρχίσει να ανεβαίνει πολύ η δραστηριότητα στον τομέα των μεγάλων συγχωνεύσεων και εξαγορών, όπως και το ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει διευκολύνει κατά πολύ τις δραστηριότητες στον τομέα της χρηματοοικονομικής βιομηχανίας, μπορούμε εύκολα να αντιληφθούμε το γιατί οι αγορές δεν λαμβάνουν υπόψη τους διάφορους κινδύνους και τις προειδοποιήσεις των εποπτικών αρχών ούτε τα καμπανάκια που χτυπούν οι αγορές των πολύτιμων μετάλλων με τη συνεχή άνοδο του χρυσού και του ασημιού.
Μέχρι τώρα, οι επενδυτές που επιλέγουν να αγνοήσουν τους κινδύνους ανταμείβονται καθημερινά και είναι πολύ πιθανόν να εξακολουθήσουν να κερδίζουν για καιρό ακόμα. Είναι όμως επίσης σίγουρο πως κάποια στιγμή η μουσική στην οποία αναφερόταν ο Chuck Prince θα σταματήσει, έστω και για λίγο. Δεν μπορεί να είμαστε σίγουροι τι θα σταματήσει το πάρτι. Ίσως μερικές ανακοινώσεις οικονομικών αποτελεσμάτων από τις μεγάλες εταιρείες του τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης που θα δημιουργήσουν αμφιβολίες για το πόσο επωφελείς θα αποδειχθούν για αυτές οι τεράστιες επενδύσεις που κάνουν και οι οποίες τροφοδοτούν πλήθος επιχειρήσεων και τονώνουν την ίδια την οικονομία.
Ίσως να έρθουν κάποια κακά νέα για την οικονομία που θα δημιουργήσουν αμφιβολίες για την άμεση συνέχιση των κινήσεων μείωσης των επιτοκίων αναφοράς που επιθυμεί διακαώς η Wall Street και για το επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης. Ίσως να παίξει ρόλο το shutdown της αμερικανικής κυβέρνησης που προς το παρόν δεν απασχολεί και πολύ τους επενδυτές αλλά αν κρατήσει μερικές εβδομάδες μπορεί να αρχίσουν να το λαμβάνουν υπόψη τους. Μπορεί να είναι κάτι άλλο που δεν μας έρχεται στο νου αυτή τη στιγμή. Είναι δύσκολο πάντως να πιστέψουμε πως το πάρτι των διεθνών αγορών θα συνεχίσει για πολλούς μήνες ακόμα χωρίς διακοπή.
Όπως γίνεται πάντα στα χρηματιστήρια, κάποια στιγμή έρχεται η ώρα της πτώσης, προσωρινής έστω. Ακόμα πιο δύσκολο όμως είναι να υποστηρίξουμε πως θα καταλάβουμε εγκαίρως πότε θα σταματήσει να παίζει η μουσική. Όσο ψύχραιμος λοιπόν και να είναι κάποιος επενδυτής, καλό θα είναι να προσπαθήσει να μειώσει τους κινδύνους που αναλαμβάνει στην τωρινή φάση των αγορών. Δεν είναι ανάγκη να φύγει από το πάρτι, μπορεί να ρίξει λίγο τον ρυθμό του χορού. Έτσι, τουλάχιστον θα μπορέσει να αποφύγει ένα σημαντικό επενδυτικό πισωγύρισμα και να χορέψει ξανά όταν η μουσική αρχίσει και πάλι.