Την ώρα που οι αμερικανικές μετοχές έχουν ξεπεράσει σε ετήσια απόδοση (περίπου 13%) τις ευρωπαϊκές (9%) και οι αναλυτές εκτιμούν ότι η… μόδα των ευρωπαϊκών τίτλων πέρασε, νέα μελέτη δείχνει ότι η Ευρώπη δεν αποκλείεται να κάνει την έκπληξη και να κερδίσει τη μάχη των δασμών. Εξέλιξη που θα μπορούσε να σηματοδοτεί μία νέα εποχή για τις ευρωπαϊκές μετοχές, αρκεί να ληφθούν και οι απαιτούμενες τολμηρές αποφάσεις σε επίπεδο Κομισιόν, που θα οδηγήσουν στην ουσιαστική ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Αυτό που βλέπουμε να λαμβάνει χώρα από τότε που επανήλθε στον Λευκό Οίκο ο Ντόναλντ Τραμπ δεν είναι μία απλή διαμάχη. Είναι μία διελκυστίνδα για την παγκόσμια ηγεμονία. Είναι ένα μπρα ντε φερ για την εξουσία και το χρήμα, το οποίο μοιάζει περισσότερο με υβριδικό πόλεμο καθώς ξεκινά από το παγκόσμιο εμπόριο, αλλά έχει προεκτάσεις τόσο στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα όσο και στις γεωπολιτικές ισορροπίες.
Η Ευρώπη, λοιπόν, είναι πιθανό να κερδίζει τη μάχη των δασμών. Ίσως το μοναδικό πεδίο αυτή τη στιγμή που μπορεί να καταγράψει μία νίκη απέναντι στον… τυφώνα Τραμπ.
Ακολουθούν τα συμπεράσματα ανάλυσης του Ιταλού οικονομολόγου Λορέντζο Κοντόνιο, στην οποία αναφέρεται ότι η στάση των ΗΠΑ απέναντι στους παραδοσιακούς συμμάχους ενδέχεται να έχει παγκόσμιες επιπτώσεις, την ώρα που η μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα της πολιτικής των δασμών παραμένει αμφίβολη.
Η τακτική των δασμών συνδέεται με την επεκτατική δημοσιονομική πολιτική που θέλει να εφαρμόσει ο Τραμπ και τη χρηματοδότηση φορολογικών περικοπών, αλλά συνολικά μπορεί να αποδειχθεί επιζήμια για τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου.
Εκτιμήσεις δείχνουν ότι το αμερικανικό ΑΕΠ μπορεί να μειωθεί πάνω από 1 ποσοστιαία μονάδα έως τα μέσα του επόμενου έτους, με μακροπρόθεσμη επίπτωση της τάξης των 0,4 μονάδων.
Για την Ευρώπη και σε σχετικούς όρους, ο τυπικός φορολογικός συντελεστής 15% που επιβλήθηκε είναι πιο ευνοϊκός από εκείνους που εφαρμόζονται σε άλλες χώρες. Συνεπώς, οι Ευρωπαίοι εξαγωγείς θα πρέπει να επηρεαστούν λιγότερο ή ενδεχομένως να επωφεληθούν.
Επιπλέον, οι αμερικανικοί δασμοί είναι στην πράξη χαμηλότεροι από τον τυπικό συντελεστή που επιβάλλεται στους εισαγωγείς, για διάφορους λόγους.
Πρώτον, υπάρχουν τρόποι για «arbitrage» ή τριγωνικές συναλλαγές ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο αντίκτυπος. Δεύτερον, οι δασμοί ενδέχεται να καταβληθούν αρκετούς μήνες μετά την καταγραφή των εισαγωγών, γεγονός που οδηγεί σε καθυστερήσεις στην αποτύπωση. Τρίτον, υπήρξε σημαντική συσσώρευση αποθεμάτων από Αμερικανούς εισαγωγείς πριν από τις 2 Απριλίου που ανακοινώθηκαν οι δασμοί, ιδίως τον Μάρτιο και με κατεύθυνση προς την ΕΕ.
Ο τυπικός συντελεστής είναι πολύ υψηλότερος από τον πραγματικό συντελεστή που εισπράττει το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών.
Τι θα κάνουν οι Αμερικανοί εισαγωγείς; Είναι σαφές ότι οι δασμοί καταβάλλονται απευθείας από τον Αμερικανό εισαγωγέα και πηγαίνουν στα ταμεία του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ. Από την αρχή του έτους έως τα μέσα Σεπτεμβρίου έχει εισπραχθεί το εντυπωσιακό ποσό των 160 δισ. δολαρίων, έναντι περίπου 65 δισ. δολαρίων την ίδια περίοδο πέρυσι.
Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για περίπου 285 δισ. δολάρια μέχρι το τέλος του έτους, ενώ σε μόνιμη βάση τα έσοδα θα μπορούσαν να φτάσουν τα 400 δισ. δολάρια ετησίως.
Η αμερικανική εισαγωγική εταιρεία έχει τρεις επιλογές: α) να ζητήσει από τον εξαγωγέα κάποια έκπτωση, ώστε να αντισταθμίσει μερικώς ή πλήρως τους δασμούς που κατέβαλε ή πρόκειται να καταβάλει, β) να απορροφήσει το αυξημένο κόστος, μειώνοντας έτσι τα περιθώρια κέρδους της και γ) να μετακυλήσει το αυξημένο κόστος στην αλυσίδα παραγωγής και διανομής στις ΗΠΑ ή απευθείας στον τελικό καταναλωτή — κάτι που φαίνεται να είναι η προτιμώμενη επιλογή.
Οι Ευρωπαίοι, από την πλευρά τους, έχουν κινητοποιήσει τους λομπίστες τους, με στόχο να εξασφαλίσουν κρατικές επιδοτήσεις και ενισχύσεις που θα τους επιτρέψουν να προσφέρουν εκπτώσεις στους Αμερικανούς εισαγωγείς, αντισταθμίζοντας εν μέρει τους δασμούς. Τίποτα δεν θα ήταν πιο επιζήμιο για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις από το να μεταφέρουν έμμεσα δημόσιους πόρους στον αμερικανικό κρατικό προϋπολογισμό, σημειώνει ο κ. Κοντόνιο.
Προς το παρόν, κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να έχει συμβεί σε σημαντική κλίμακα. Οι τιμές εισαγωγών μη πετρελαϊκών προϊόντων στις ΗΠΑ έχουν σημειώσει ελαφρά άνοδο, όχι πτώση, παρά την αποδυνάμωση του δολαρίου κατά σχεδόν 7% σε σταθμισμένους εμπορικούς όρους από την αρχή του έτους.
Για να αυξήσουν το μερίδιό τους στην αμερικανική αγορά που είναι η πιο ανταγωνιστική παγκοσμίως, οι Ευρωπαίοι εξαγωγείς πιθανότατα έχουν ήδη μειώσει τα περιθώρια κέρδους τους στο παρελθόν και είναι απίθανο να τα μειώσουν περαιτέρω προς όφελος των Αμερικανών πελατών. Όχι μόνο αυτό δεν συμβαίνει, αλλά αντίθετα, έχει καταγραφεί και οριακή αύξηση των τιμών σε δολάρια από τις αρχές του έτους.
Πριν από την Ημέρα της Απελευθέρωσης, στις 2 Απριλίου, η ετήσια μεταβολή τιμών σε τριμηνιαία βάση για τις αμερικανικές εισαγωγές από την ΕΕ ήταν μείωση -3,6%. Τον Αύγουστο, η μεταβολή ήταν +2,1%. Δηλαδή, οι Ευρωπαίοι εξαγωγείς όχι μόνο δεν μείωσαν τις τιμές τους για να απορροφήσουν το κόστος των δασμών, αλλά τις αύξησαν.
Και μάλλον όχι χωρίς λόγο: Tα ευρωπαϊκά προϊόντα συχνά δεν υποκαθίστανται εύκολα από αμερικανικά, λόγω της μοναδικότητάς τους και της περιορισμένης εφεδρικής παραγωγικής ικανότητας της αμερικανικής βιομηχανίας, αλλά και της έλλειψης εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού.
Οι τρέχουσες εκτιμήσεις δείχνουν ότι η εγχώρια παραγωγή στις ΗΠΑ θα μπορούσε να υποκαταστήσει τις εισαγωγές το πολύ κατά 10%, και αυτό μόνο σε ορισμένους κλάδους.
Υπάρχει βέβαια και το φαινόμενο της υποκατάστασης με άλλα προϊόντα: για παράδειγμα, ένας Αμερικανός καταναλωτής που αγόραζε μέχρι τώρα ιταλικά ή γαλλικά κρασιά, μπορεί να στραφεί σε φθηνότερη μπίρα, λόγω της μείωσης της αγοραστικής του δύναμης από τον υψηλότερο πληθωρισμό. Αυτό το φαινόμενο είναι πιθανό, αλλά η συνολική του επίδραση αναμένεται να είναι περιορισμένη.
Δεδομένων των ανωτέρω, οι πληθωριστικές πιέσεις στις ΗΠΑ ενισχύονται, παρά το γεγονός ότι οι Αμερικανοί εισαγωγείς κατάφεραν να δημιουργήσουν σημαντικά αποθέματα πριν από την επιβολή δασμών. Τα αποθέματα του ιδιωτικού τομέα αυξήθηκαν κατά 160 δισ. δολάρια στο πρώτο τρίμηνο του έτους, για να μειωθούν περίπου κατά 30 δισ. στο δεύτερο τρίμηνο.
Με τη συσσώρευση αποθεμάτων που ήταν αφορολόγητα, κατάφεραν προσωρινά να πουλήσουν τα προϊόντα τους στις ίδιες τιμές για κάποιο διάστημα.
Ωστόσο, η κατάσταση αλλάζει και οι καταναλωτικές τιμές στις ΗΠΑ παρουσιάζουν σταδιακή αύξηση. Ο δείκτης βασικών αγαθών επιταχύνθηκε στο 3,1% σε ετήσια βάση τον Αύγουστο, με τον τριμηνιαίο ετήσιο ρυθμό να φτάνει 3,6% και τη μηνιαία ετήσια μεταβολή να αγγίζει 4,2%.
Στην ουσία, οι αυξήσεις τιμών που προκλήθηκαν από τους δασμούς μετακυλίονται σταδιακά στον τελικό καταναλωτή. Αυτό αναμένεται να μειώσει το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα και, κατ’ επέκταση, την κατανάλωση.
Ανεξάρτητες εκτιμήσεις από το Yale Budget Lab δείχνουν, όπως προαναφέρθηκε, ότι το ΑΕΠ θα μειωθεί κατά περισσότερο από μία ποσοστιαία μονάδα.
Σύμφωνα με τον κ. Κοντόνιο, η εκρηκτική πορεία του δημόσιου χρέους των ΗΠΑ και τα επεκτατικά μέτρα που έχει ήδη λάβει η κυβέρνηση Τραμπ ίσως εν μέρει δικαιολογούν την προσπάθεια να φορολογηθεί ο Αμερικανός καταναλωτής αθόρυβα. Για τον Τραμπ, αυτό θα μπορούσε να προσφέρει την ελπίδα ότι θα εκπληρώσει τις υποσχέσεις του για φορολογικές περικοπές.
Ωστόσο, τα νούμερα δεν βγαίνουν. Το συνολικό αποτέλεσμα αναμένεται να είναι επιζήμιο τόσο για την οικονομική ανάπτυξη όσο και για τα δημόσια οικονομικά.
Ποια θα είναι η επόμενη κίνηση του Τραμπ όταν αυτό το τεράστιο λάθος γίνει σαφές; Η εκβιαστική του συμπεριφορά απέναντι στους παραδοσιακούς συμμάχους μπορεί να έχει ανυπολόγιστες συνέπειες για τη γεωπολιτική σταθερότητα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ποιος ξέρει αν σε λίγα χρόνια θα γελάμε με όλες αυτές τις ανησυχίες ή θα πιστεύουμε ότι έπρεπε να είχαμε δράσει για να αποτρέψουμε την καταστροφή.
