Του Μάρτιν Μπέιλι
Το 1980, το Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο παραλίγο να ακυρώσει μια μεγάλη έκθεση με θέμα τους Ολυμπιακούς Αγώνες επειδή το Ηνωμένο Βασίλειο έκανε μποϊκοτάζ στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας. Έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε αρχειακό υλικό από την «TheArtNewspaper» αποκάλυψε ότι το μουσείο ανησυχούσε ότι η έκθεση θα έρθει σε αντιπαράθεση με την κυβέρνηση της Θάτσερ, και ότι ο διευθυντής του είχε αναγκαστεί να συμβουλευθεί το ίδιο το Γραφείο του Πρωθυπουργού.
Οι συζητήσεις που βρέθηκαν μας προσφέρουν μια ασυνήθιστηεικόνα στο πώς ένα μεγάλο εθνικό μουσείο διαχειρίζεται την πολιτική κατάσταση της εποχής του. Η έκθεση με ελληνικές αρχαιότητες από την πόλη της Ολυμπίας είχε ρυθμιστεί να συμπέσει με τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας το καλοκαίρι του 1980, αλλά τον Δεκέμβριο του 1979, στρατιωτικές δυνάμεις της Σοβιετικής Ένωσης εισέβαλαν στο Αφγανιστάν, ενισχύοντας ένα πραξικόπημα που είχε ως αποτέλεσμα την επικράτηση ενός καθεστώτος υπέρ της Μόσχας. Οι δυτικές κυβερνήσεις έκαναν έκκληση για επιβολή κυρώσεων εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. Το Ηνωμένο Βασίλειο μποϊκόταρε επίσημα τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας, αν και κάθε μεμονωμένος αθλητής μπορούσε αν θέλει να συμμετάσχει.
Το Διοικητικό Συμβούλιο του Βρετανικού Μουσείου συζήτησε αρχικά για το αν θα ακυρώσει την έκθεση σε μια συνάντηση που πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο του 1980. Ζητήθηκε από τον Ντέιβιντ Γουίλσον, τον τότε διευθυντή του μουσείου, να συμβουλευτεί το Υπουργείο Εξωτερικών, και η απάντησή του ήταν ότι η κυβέρνηση δεν είχε αντίρρηση. Μέχρι την συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου, στις 10 Μαΐου, ο τίτλος της έκθεσης άλλαξε από «The Olympic Games» (Οι Ολυμπιακοί Αγώνες) σε «The Ancient Olympic Games» (Οι Αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες) πιθανότατα για να αποστασιοποιηθεί η έκθεση από τα γεγονότα που συνέβαιναν. Ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου, Λόρδος Τρεντ, είχε πει ότι η έκθεση πιθανώς να προκαλέσει «δυσμενή κριτική», αλλά τα υπόλοιπα μέλη αποφάσισαν να συνεχίσουν.
Ο Γουίλσονεξακολουθούσε να ανησυχεί. Στις 30 Μαΐου, μόλις έξι μέρες πριν τα εγκαίνια, πήρε τηλέφωνο το γραφείο της Μάργκαρετ Θάτσερ για να ζητήσει συμβουλή. Είπε ότι το Μουσείο είχε «αφιερώσει πολύ σκέψη στο αν θα έπρεπε συνεχίσει με την έκθεση ή να την ματαιώσει», αλλά τα μέλη κατέληξαν στο ότι «από την στιγμή που η έκθεση περιορίζεται στους Ολυμπιακούς Αγώνες της αρχαιότητας… δεν υπάρχει πραγματικός λόγος να ακυρωθεί». Ο Γουίλσον επισήμανε ότι η έκθεση «δεν πρέπει να δώσει την εντύπωση ότι έχει πολιτικές προεκτάσεις».
Ο Νίκολας Σάντερς, ο ιδιωτικός γραμματέας στον Αριθμό 10 της Ντάουνινγκ Στριτ που δέχτηκε το τηλεφώνημα, συμβούλεψε την Θάτσερ ότι κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να αποτελεί κάποιο «πρόβλημα το οποίο εσύ προσωπικά θα πρέπει να διαχειριστείς σε συνεργασία με το μουσείο», σύμφωνα με ένα πρώην απόρρητο σημείωμα που υπάρχει στην Εθνική Πινακοθήκη. Η Θάτσερ συμφώνησε με το σημείωμα και έδωσε την συγκατάθεσή της.
Σε άλλα πρώην απόρρητα έγγραφα βλέπουμε το γιατί το μουσείο ήθελε να αποφύγει την αντιπαράθεση με την κυβέρνηση. Εκείνο το φθινόπωρο, ο Γουίλσον και ο Τρεντ πίεσαν την Θάτσερ να προσπαθήσει να βρει χρήματα για να μετατρέψει το Στρογγυλό Αναγνωστήριο της Βιβλιοθήκης σε έναν εκθεσιακό χώρο για τους σημαντικότερους θησαυρούς του μουσείου. (Η πρόοδος σχετικά με τομέλλον του αναγνωστηρίου συνεχίζει να αποδεικνύεται πολύπλοκη 36 χρόνια μετά).
Ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο μποϊκόταρε την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Μόσχας, οι περισσότεροι από τους Βρετανούς αθλητές συμμετείχαν τελικά, κερδίζοντας πέντε χρυσά μετάλλια. Η Έκθεση «Ancient Olympic Games» η οποία εγκαινιάστηκε στις 5 Ιουνίου του 1980, ήταν εξίσου επιτυχημένη. Το μουσείο μάλιστα αποφάσισε να παρατείνει την διάρκειά της μέχρι τον Ιανουάριο του 1981 προσελκύοντας 335.000 επισκέπτες.
Μια εβδομάδα μετά τα εγκαίνια της έκθεσης, οι διοργανωτές έμαθαν ότι το Υπουργείο Τεχνών και των Βιβλιοθηκών (ο προκάτοχος του Υπουργείου Πολιτισμού, Μέσων Ενημέρωσης και Αθλητισμού) είχε «εκφράσει φόβους για μια πιθανή δυσμενήαντιμετώπιση της έκθεσης αλλά αυτοί οι φόβοι δεν επιβεβαιώθηκαν», σύμφωνα με κάποια πρώην απόρρητα έγγραφα.
Οι φόβοι ότι το μποϊκοτάζ που έκανε το Ηνωμένο Βασίλειο θα επηρέαζε τις πωλήσεις του βιβλίου της έκθεσης αποδείχτηκαν αναλόγως αβάσιμοι, έγινε μπεστ σέλλερ και συνεχίζει να τυπώνεται.
Η έκθεση οργανώθηκε από την Τζούντιθ Σγουάντλινγκ, την τότε νέα επιμελήτρια στο Ελληνορωμαϊκό τμήμα του μουσείου. Η ίδια συνεχίζει να δουλεύει στο μουσείο και δήλωσε στην «TheArtNewspaper» τον περασμένο μήνα ότι «δεν ασχολήθηκα με τα πολιτικά προβλήματα του παρασκηνίου». Εν μέρει για να σηματοδοτήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες που θα γίνουν στο Ρίο Ντε Τζανέιρο, το άγαλμα του Δισκοβόλου, ένα από τασημαντικότερα εκθέματα του 1980, μετακινήθηκε από το τμήμα ελληνικής γλυπτικής στο τμήμα του Διαφωτισμού.
Απόδοση: Χρόνης Μούγιος
