Τον κώδωνα του κινδύνου κρούουν οι υγειονομικές αρχές, καθώς τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα (ΣΜΝ) παρουσιάζουν ανησυχητική αύξηση τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του ΕΟΔΥ, καταγράφεται τριπλασιασμός των περιστατικών γονόρροιας και διπλασιασμός των διαγνώσεων πρώιμης σύφιλης στη χώρα μας το 2023, σε σύγκριση με το 2020. Παράλληλα, παρατηρείται αύξηση κατά 50% στις χλαμυδιακές λοιμώξεις, καταδεικνύοντας ότι η εξάπλωση των ΣΜΝ έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις.
Καλοκαίρι, ταξίδια και αυξημένος κίνδυνος μετάδοσης
Η καλοκαιρινή περίοδος, με τις αυξημένες μετακινήσεις και τις νέες κοινωνικές και ερωτικές επαφές, δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για τη μετάδοση των ΣΜΝ. Ο ΕΟΔΥ επισημαίνει τη σημασία της ενημέρωσης και πρόληψης, καλώντας το κοινό να τηρεί ασφαλείς σεξουαλικές πρακτικές, να προχωρά σε τακτικούς προληπτικούς ελέγχους και να αναζητά αξιόπιστες πληροφορίες από επαγγελματίες υγείας.
Η σημασία της προστασίας και του τακτικού ελέγχου
Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) συνιστά τη συνεπή χρήση προφυλακτικών σε όλες τις μορφές σεξουαλικής επαφής – κολπική, πρωκτική και στοματική – ειδικά όταν πρόκειται για νέους ή περιστασιακούς συντρόφους. Τονίζεται, επίσης, η ανάγκη για έλεγχο πριν από τη σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλακτικό ή, τουλάχιστον, μετά από αυτή, ακόμα κι όταν δεν υπάρχουν εμφανή συμπτώματα, καθώς πολλά ΣΜΝ είναι ασυμπτωματικά.
Mpox και άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα
Ο ΕΟΔΥ υπογραμμίζει ότι η νόσος mpox (πρώην ευλογιά των πιθήκων) μπορεί να μεταδοθεί και μέσω σεξουαλικής επαφής, κυρίως μέσω επαφής δέρμα με δέρμα. Τα περισσότερα περιστατικά που έχουν καταγραφεί στην Ευρώπη και την Ελλάδα αφορούν άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες.
Παράλληλα, λοιμώξεις όπως η σιγκέλλα και η ηπατίτιδα Α, που προκαλούν σοβαρή διάρροια, μπορούν επίσης να μεταδοθούν σεξουαλικά – κυρίως μεταξύ ανδρών. Για την πρόληψη, συστήνεται η αποφυγή κοινής χρήσης σεξουαλικών βοηθημάτων, καθώς και η σχολαστική υγιεινή πριν και μετά τη σεξουαλική επαφή (πλύσιμο χεριών, καθαρισμός γεννητικής και πρωκτικής περιοχής).
Εμβολιασμοί και σύγχρονες στρατηγικές πρόληψης
Η πρόληψη δεν σταματά στην προφύλαξη. Οι ειδικοί τονίζουν τη σημασία των εμβολιασμών κατά της ηπατίτιδας Α, της ηπατίτιδας Β και του mpox, καθώς και τη χρήση της προφύλαξης πριν από την έκθεση (PrEP) για την πρόληψη του HIV. Αυτές οι στρατηγικές, όταν συνδυάζονται με την ενημέρωση και την υπεύθυνη σεξουαλική συμπεριφορά, μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο μόλυνσης.
Ανοιχτός διάλογος και ενημέρωση: τα «κλειδιά» της πρόληψης
Ο ΕΟΔΥ επισημαίνει πως η πρόληψη είναι πολυπαραγοντική: περιλαμβάνει όχι μόνο την προστασία και τον έλεγχο, αλλά και την ανοιχτή επικοινωνία με τους σεξουαλικούς συντρόφους και τους επαγγελματίες υγείας. Η καταπολέμηση της εξάπλωσης των ΣΜΝ, του HIV, του mpox και των ιογενών ηπατιτίδων απαιτεί κοινωνική ευθύνη, πληροφόρηση χωρίς προκαταλήψεις και πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας για όλους.
Εξατομικευμένα στοιχεία για την Ελλάδα και την Ευρώπη
Γονόρροια
Σε επίπεδο Ευρώπης (28 χώρες ΕΕ/ΕΟΧ), καταγράφηκαν το 2023 96.969 επιβεβαιωμένα περιστατικά, με ρυθμό γνωστοποίησης 25 ανά 100.000 κατοίκους — αύξηση 31% σε σχέση με το 2022 και συνολικά +321% από το 2014.
Στην Ελλάδα, που όμως δεν αναφέρεται ξεχωριστά, παρατηρείται τριπλασιασμός των διαγνώσεων από το 2020 ως το 2023 — από περίπου 3,45/100.000 το 2022 και σε σημαντικά υψηλότερο επίπεδο το 2023 σύμφωνα με ΕΟΔΥ.
Εκτός από τις ομάδες MSM, θετικές τάσεις καταγράφονται πλέον και σε ετεροφυλόφιλους — ιδιαίτερα στις ηλικίες 20–24, με αύξηση έως και 89% στο κατώτατο όριο αναμενόμενων εκτιμήσεων.
Σύφιλη
Στην ΕΕ/ΕΟΧ το 2023 εντοπίστηκαν 41.051 κρούσματα, με ρυθμό 9,9/100.000 κατοίκους — αύξηση 13% μέσα σε έναν χρόνο και διπλασιασμός από το 2014.
Στην Ελλάδα, το 2022 καταγράφηκαν περίπου 8,26 περιστατικά/100.000 (862 κρούσματα συνολικά) — αύξηση 113% σε σχέση με το 2020.
Το ανδρικό φύλο επηρεάζεται 7 φορές περισσότερο από τη νόσο, με ιδιαίτερα υψηλό ρυθμό (43/100.000) στην ηλικιακή ομάδα 25–34.
Χλαμύδια
Στην Ελλάδα, οι λοιμώξεις αυξήθηκαν κατά 50% από το 2020 έως το 2023, χωρίς να έχουμε συγκεκριμένο αριθμό ανά 100.000.
Στην Ευρώπη, είναι το συχνότερο αναφερόμενο ΣΜΝ, αλλά το 2023 υπήρξε μικρή σταθεροποίηση ή ακόμη μείωση κατά 3–5% σε χώρες όπως Ολλανδία και Δανία.
Κρίσιμες ηλικιακές τάσεις & ομάδες κινδύνου
Το 2023:
- Στους άνδρες, οι ηλικίες 25–34 έχουν ρυθμό γονόρροιας 131/100.000, ενώ στις γυναίκες 20–24 είναι 72/100.000.
- Για τη σύφιλη, οι άνδρες 25–34 είχαν 43/100.000 — μετρώντας 7 φορές περισσότερες από τις γυναίκες.
- Στις γυναίκες 20–24 καταγράφηκε διπλασιασμός κρουσμάτων σύφιλης 2022–2023 — από 3.8 σε 7.5/100.000.
Εκατοστιαίες αυξήσεις:
- Γονόρροια: +31% συνολικά, +29% στους άνδρες, +37% στις γυναίκες.
- Σύφιλη: +13% συνολικά, +12% στους άνδρες, +20% στις γυναίκες.
Η αύξηση περισσοτέρων των διπλάσιων έως τριπλάσιων κρουσμάτων ΣΜΝ μέσα σε 3 χρόνια σηματοδοτεί επιδημικό κύμα.
Τα ιδιαίτερα ποσοστά ανά ηλικιακή ομάδα και φύλο δείχνουν ανάγκη για στοχευμένη ενημέρωση και δειγματοληψία.
Η αντοχή στα αντιβιοτικά χρειάζεται ενίσχυση της επιτήρησης, περιορισμό ανεξέλεγκτης χρήσης και ταχεία αντιμικροβιακή συνταγογράφηση.
Εκκρεμεί ν' αναπτυχθούν τοπικές βάσεις δεδομένων αντοχής στην Ελλάδα, ενισχύοντας την πολιτική δημόσιας υγείας.
