Καλοκαίρι, ζέστη και αυξημένες ανάγκες για ενυδάτωση και ενέργεια. Το νερό παραμένει το κορυφαίο «καύσιμο» για τον οργανισμό, ωστόσο τα αθλητικά και ενεργειακά ποτά έχουν κερδίσει τεράστια δημοτικότητα, προωθούμενα ως μέσα για περισσότερη ενέργεια, μεγαλύτερη εγρήγορση και καλύτερη σωματική απόδοση. Η εικόνα τους είναι ελκυστική, ιδίως σε όσους γυμνάζονται ή νιώθουν ότι χρειάζονται ένα «boost» μέσα στην ημέρα.
Σύμφωνα με στοιχεία, τα ενεργειακά ποτά είναι από τα πιο δημοφιλή διατροφικά συμπληρώματα σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες. Οι άνδρες 18-34 ετών είναι οι πιο συχνοί καταναλωτές, ενώ σχεδόν το 1/3 των εφήβων 12-17 ετών πίνουν τακτικά.
Η Κελίνα Φίλη, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος (MSc, RD), με εξειδίκευση στην Αθλητική Διατροφή και την Ψυχολογία της Διατροφής και υποψήφια Διδάκτωρ στο Reading University, εξηγεί όσα πρέπει να ξέρουμε.
Αθλητικά vs Ενεργειακά ποτά – Ποια η διαφορά;
Μία συνηθισμένη σύγχυση αφορά τη διαφορά ανάμεσα στα αθλητικά και στα ενεργειακά ποτά.
Αθλητικά ποτά: Σχεδιασμένα για όσους ασκούνται έντονα για πάνω από μία ώρα, βοηθούν στην αναπλήρωση υγρών, ηλεκτρολυτών και γλυκόζης, ιδίως όταν υπάρχει μεγάλη εφίδρωση. Περιέχουν υδατάνθρακες (ζάχαρη ή γλυκαντικά), ηλεκτρολύτες (νάτριο, κάλιο, μαγνήσιο, ασβέστιο) και συχνά βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Έρευνες δείχνουν οφέλη σε ενήλικες αθλητές, αλλά τα δεδομένα για παιδιά είναι περιορισμένα.
Ενεργειακά ποτά: Προωθούνται ως ενισχυτικά της εγρήγορσης και της ενέργειας. Η βασική τους «δύναμη» προέρχεται από την καφεΐνη (160-200mg ανά κουτί, όσο περίπου δύο καφέδες), συχνά με μεγάλη ποσότητα ζάχαρης – ισοδύναμη ή και μεγαλύτερη από αναψυκτικό. Περιέχουν επίσης βότανα και αμινοξέα όπως γκουαράνα, ταυρίνη, ginseng και βιταμίνες Β, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν πάντα ισχυρές επιστημονικές αποδείξεις για τα οφέλη τους.
Τι περιέχουν και πώς δρουν στο σώμα
Καφεΐνη: Αυξάνει αντοχή, δύναμη, χρόνο αντίδρασης και καθυστερεί την κόπωση. Όμως η υπερβολική κατανάλωση συνδέεται με υπέρταση, αϋπνία, ταχυπαλμία και –σε σπάνιες περιπτώσεις– σοβαρές καρδιακές επιπλοκές. Για εφήβους (12-18 ετών) το ανώτατο όριο είναι 100mg/ημέρα· για υγιείς ενήλικες έως 400mg.
Ζάχαρη: Από 21 έως 34γρ ανά κουτί. Η κατανάλωση 2-3 ενεργειακών ποτών την ημέρα μπορεί να φτάσει στο πενταπλάσιο της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης, αυξάνοντας τον κίνδυνο παχυσαρκίας και οδοντικών προβλημάτων.
Guarana: Πλούσιο σε καφεΐνη, συχνά η ποσότητά του δεν υπολογίζεται στο σύνολο.
Ταυρίνη: Αμινοξύ που εμπλέκεται σε ρύθμιση υγρών και ανάπτυξη εγκεφάλου· οι ποσότητες στα ενεργειακά ποτά είναι πολύ υψηλότερες από τις διατροφικές, χωρίς αποδεδειγμένα επιπλέον οφέλη.
Ginseng: Διαφημίζεται για ενίσχυση απόδοσης και διάθεσης, αλλά οι ποσότητες στα ποτά είναι μικρές και η επιστημονική στήριξη περιορισμένη.
Βιταμίνες Β: Παρότι έχουν ρόλο στην ενέργεια και τη διάθεση, οι ποσότητες στα ενεργειακά ποτά δεν είναι επαρκείς για ουσιαστική επίδραση.
Ποιοι πρέπει να προσέχουν ιδιαίτερα
Τα ενεργειακά ποτά μπορούν να είναι επικίνδυνα για:
παιδιά και εφήβους
εγκύους και θηλάζουσες
άτομα με καρδιαγγειακά ή μεταβολικά προβλήματα (π.χ. διαβήτη)
Οι πιθανές παρενέργειες περιλαμβάνουν άγχος, αϋπνία, ταχυπαλμία, υπέρταση, γαστρεντερικά προβλήματα, νεφρικές διαταραχές, ακόμη και αυξημένο κίνδυνο εξάρτησης από αλκοόλ ή καπνό.
Ενεργειακά ποτά και έφηβοι
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής προειδοποιούν: η υψηλή περιεκτικότητα σε καφεΐνη και ζάχαρη μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη του καρδιαγγειακού και νευρικού συστήματος. Παρ’ όλα αυτά, οι έφηβοι παραμένουν από τους μεγαλύτερους καταναλωτές.
Ο επικίνδυνος συνδυασμός με αλκοόλ
Η μίξη αλκοόλ με ενεργειακά ποτά είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στους νέους, αλλά αυξάνει τον κίνδυνο υπερκατανάλωσης αλκοόλ, επειδή η καφεΐνη «καλύπτει» τα σημάδια μέθης. Το αποτέλεσμα: αυξημένες πιθανότητες τραυματισμών, επικίνδυνων συμπεριφορών και δηλητηρίασης από αλκοόλ.
Η δύναμη του μάρκετινγκ
Οι επιθετικές καμπάνιες στοχεύουν κυρίως σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες. Οι πωλήσεις παγκοσμίως αυξήθηκαν πάνω από 240% την τελευταία δεκαετία, ενώ τα περιστατικά που καταλήγουν σε επείγουσα ιατρική φροντίδα πολλαπλασιάζονται.
Συμπέρασμα: Είναι ασφαλή;
Η τακτική κατανάλωση ενεργειακών ποτών δεν είναι ακίνδυνη. Η έλλειψη ρυθμιστικού πλαισίου για την καφεΐνη και η παρουσία υψηλών ποσοτήτων ζάχαρης και διεγερτικών συστατικών καθιστούν απαραίτητη την προσοχή.
Το νερό πρέπει να παραμένει η κύρια πηγή ενυδάτωσης. Τα ενεργειακά ποτά ίσως έχουν θέση σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις, αλλά η καθημερινή τους κατανάλωση –ειδικά από παιδιά, εφήβους και ευπαθείς ομάδες– μπορεί να προκαλέσει περισσότερα προβλήματα από όσα λύνει.
