Γράφει ο Desmond Lachman
Κατά το γνωστό απόφθεγμα του Λέοντος Τολστόι όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες μοιάζουν, αλλά κάθε δυστυχισμένη οικογένεια είναι δυστυχισμένη με τον δικό της τρόπο. Το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί και για τις υφέσεις, και ειδικά την ύφεση του 2008-2009 καθώς και την παγκόσμια οικονομική ύφεση που είναι πιθανό να ξεσπάσει του χρόνου. Αν και η επερχόμενη ύφεση δεν θα έχει ως αιτία τις ίδιες αδυναμίες που έκαναν την ύφεση του 2008-2009 τόσο σοβαρή, αυτό δεν σημαίνει ότι θα είναι λιγότερο επώδυνη.
Η φούσκα «των πάντων»
Το θετικό είναι ότι η σημερινή παγκόσμια οικονομία δεν μοιάζει με εκείνη που χαρακτηριζόταν από τους αλόγιστους δανεισμούς υψηλού ρίσκου στην αγορά κατοικίας των ΗΠΑ και οδήγησε στη χρεοκοπία της Lehman τον Σεπτέμβριο του 2008. Επιπλέον, από το 2008 έχει καταβληθεί κάθε προσπάθεια για την ενίσχυση των παγκόσμιων τραπεζικών συστημάτων. Αυτό καθιστά πολύ απίθανο σε περίπτωση παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης να βιώσουμε μια παγκόσμια τραπεζική κρίση της κλίμακας του 2008.
Λιγότερο αισιόδοξο είναι πως η σημερινή παγκόσμια οικονομία χαρακτηρίζεται από μια φούσκα «των πάντων». Η παγκόσμια οικονομία, τροφοδοτούμενη επί χρόνια από εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια και μαζική εκτύπωση χρήματος από τις κεντρικές τράπεζες, γνωρίζει συνθήκες που μοιάζουν με φούσκα σε πάρα πολλές από τις αγορές μετοχών, κατοικιών και πίστεως. Ιδιαίτερα πρέπει να επισημανθεί η φούσκα της κινεζικής αγοράς ακινήτων και ο απερίσκεπτος δανεισμός σε ήδη υπερχρεωμένες οικονομίες των αναδυόμενων αγορών. Αυτός ο δανεισμός θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια νέα κρίση χρέους που θα πλήξει αναδυόμενες αγορές.
Η παγκόσμια φούσκα «των πάντων» δείχνει πλέον σημάδια ρήξης - οι κεντρικές τράπεζες ανά τον πλανήτη αναγκάζονται να αυξήσουν τα επιτόκια για να αντιμετωπίσουν τον υψηλότερο πληθωρισμό που έχει σημειωθεί εδώ και πολλές δεκαετίες. Θα μπορούσαμε να βρεθούμε αντιμέτωποι με έντονες αναταράξεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές, και αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει πραγματικά προβλήματα στον σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτο μη τραπεζικό τομέα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.
100 χρόνια διαμιάς
Ένας άλλος τρόπος που η σημερινή παγκόσμια οικονομία διαφέρει προς το χειρότερο από αυτή του 2008 είναι ότι υφίσταται σε έναν αριθμό κραδασμών που υποτίθεται πω γίνονται μια φορά στα 100 χρόνια.
Πρώτον, είχαμε την κρίση του Covid, η οποία προκάλεσε το κλείσιμο μεγάλου μέρους της παγκόσμιας οικονομίας. Στη συνέχεια είχαμε τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, ο οποίος έστειλε τις διεθνείς τιμές του πετρελαίου και των τροφίμων στα ύψη. Τώρα, έχουμε μια ασυνήθιστα σοβαρή ξηρασία στην Ευρώπη, την Κίνα και σε περιοχές των Ηνωμένων Πολιτειών που περιορίζει την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας και παρεμβαίνει στις μεταφορές μέσω ποταμών. Αυτό θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα προβληματικό για χώρες όπως η Γερμανία και η Ιταλία στην περίπτωση που ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν υλοποιήσει την απειλή του να αποκλείσει την Ευρώπη από τις ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου αυτόν τον χειμώνα.
Αυτά τα σοκ έχουν ήδη οδηγήσει όλες τις μεγάλες οικονομίες σε μια συγχρονισμένη επιβράδυνση. Ταυτόχρονα, σε αντίθεση με το 2008, οι μεγάλες δυσκολίες που γνωρίζει η Κίνα στην αγορά ακινήτων δεν της επιτρέπουν να συμβάλει στη διάσωση της παγκόσμιας οικονομίας με ένα μεγάλο δημοσιονομικό και νομισματικό πακέτο-κίνητρο, όπως έκανε το 2008.
Ίσως ο πιο σημαντικός τρόπος κατά τον οποίο η σημερινή παγκόσμια οικονομία διαφέρει από εκείνη του 2008 είναι ότι χαρακτηρίζεται από τον υψηλότερο ρυθμό πληθωρισμού που έχει σημειωθεί από το 1982. Αυτό αναγκάζει τώρα τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες του κόσμου να πατήσουν κάθε είδους φρένο στη νομισματική πολιτική προκειμένου να ανακτήσουν τον έλεγχο επί του πληθωρισμού. Αυτό ενέχει τον κίνδυνο μιας σκληρής προσγείωσης της παγκόσμιας οικονομίας - ειδικά εάν μια τέτοια πολιτική περιορισμού διαρρήξει την παγκόσμια φούσκα «των πάντων» και επιταχύνει μια σειρά χρεοκοπιών στις αναδυόμενες αγορές.
Περιορίζοντας τον κίνδυνο της ύφεσης
Όλα αυτά πρέπει να εγείρουν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την καταλληλότητα της τρέχουσας επιθετικής στάσης της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ ως προς τη νομισματική πολιτική. Συνεχίζοντας να αυξάνει επιθετικά τα επιτόκια σε μια περίοδο αρχόμενης οικονομικής αδυναμίας στο εσωτερικό και ενώ μια οικονομική καταιγίδα βράζει στο εξωτερικό, η Fed φαίνεται να προετοιμάζει μια σκληρή προσγείωση. Ομοίως, με την ταχεία απόσυρση της ρευστότητας της αγοράς, τη συρρίκνωση του μεγέθους του ισολογισμού της και ενώ οι αγορές μετοχών και κατοικιών βρίσκονται ήδη σε επιβράδυνση, η Fed ρισκάρει την κατάρρευση των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Ας ελπίσουμε ότι η Fed θα αναγνωρίσει σύντομα τους κινδύνους που διατρέχει και θα μειώσει τον ρυθμό σύσφιξης της νομισματικής της πολιτικής.
* Ο Desmond Lachman είναι διακεκριμένο στέλεχος του American Enterprise Institute.
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 24 Αυγούστου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
