Του Barry Brownstein
Ενώ η Βενεζουέλα συνεχίζει να βυθίζεται σε συνθήκες ζωντανής κόλασης για όλους εκτός από τον Νικολάς Μαδούρο και τις κυβερνώσες ελίτ, η υποστήριξη του δημοκρατικού σοσιαλισμού στην Αμερική συνεχίζει να αυξάνεται.
Οι λεπτομερειακές καταγραφές της κατάστασης στη Βενεζουέλα, όπως το πρόσφατο φωτορεπορτάζ των New York Times, είναι άφθονες:
«Ο Kenyerber Aquino Merchan ήταν 17 μηνών όταν πέθανε από πείνα. Ο πατέρας του έφυγε πριν τα χαράματα για να τον φέρει στο σπίτι από το νεκροτομείο του νοσοκομείου. Μετέφερε το σκελετωμένο πτώμα του Kenyerber στην κουζίνα και το παρέδωσε σε έναν υπάλληλο του νεκροταφείου που κάνει κατ' οίκον επισκέψεις σε οικογένειες που δεν έχουν χρήματα για κηδείες.
Η σπονδυλική στήλη και ο θώρακας του Kenyerber εξείχαν κατά τη διαδικασία της ταρίχευσης… οι συγγενείς του έφτιαξαν ένα ζευγάρι φτερούγες από το λευκό χαρτόνι μιας άδειας κούτας ειδών δελτίου από τα οποία εξαρτώνται ολοένα και περισσότερες οικογένειες την ώρα που μαίνονται οι ελλείψεις σε τρόφιμα και οι τιμές τους φτάνουν σε δυσθεώρητα ύψη σε ολόκληρη τη χώρα. Τοποθέτησαν απαλά τις μικροσκοπικές φτερούγες πάνω στο φέρετρο του Kenyerber για να βοηθήσουν την ψυχή του να φτάσει στον ουρανό - όπως προστάσει η παράδοση όταν πεθαίνει ένα μωρό στη Βενεζουέλα…
Ο πατέρας του βρέφους, Carlos Aquino, ένας 37χρονος εργάτης κατασκευών άρχισε να κλαίει ασταμάτητα. «Πώς μπόρεσε να γίνει αυτό;» φώναζε αγκαλιάζοντας το φέρετρο και μιλώντας σιγά σαν να ήθελε να παρηγορήσει τον νεκρό του γιο. «Ο πατέρας σου δεν θα σε δει ποτέ ξανά».
Αν πιστεύετε ότι πρόκειται για κάποιο μεμονωμένο περιστατικό, οι δημοσιογράφοι Meridith Kohut και Isayen Herrera θα σας απαλλάξουν από την άγνοιά σας: «Η πείνα πλήττει τη Βενεζουέλα εδώ και χρόνια. Πλέον, σκοτώνει τα παιδιά της χώρας σε ανησυχητικό ρυθμό όπως αναφέρουν οι γιατροί στα δημόσια νοσοκομεία».
Με ρεπορτάζ όπως αυτό, αναρωτιέται κανείς πώς είναι δυνατόν να αυξάνεται στην Αμερική η υποστήριξη προς τον σοσιαλισμό.
Αν κάποιοι Αμερικανοί είναι οικονομικώς και ιστορικώς αναλφάβητοι, η υποστήριξή τους θα εξηγούταν. Αν λανθασμένα θεωρούν σοσιαλιστικές τις σκανδιναβικές χώρες, κι αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει αυτή την υποστήριξη.
Ίσως οι άνθρωποι αυτοί αναζητούν περισσότερο νόημα στις ζωές τους και το να μετέχουν σε ένα μαζικό κίνημα γεμίζει κάποιο κενό.
Κάποιοι φοιτητές έχουν ομολογήσει σε μένα ότι θέλουν να μπορούν να ασκούν εξουσία πάνω σε άλλους. Ίσως βλέπουν τον σοσιαλισμό ως ένα μέσο για την απόκτηση εξουσίας.
Αυτές μπορεί να είναι κάποιες από τις εξηγήσεις της αυξανόμενης υποστήριξης προς τον δημοκρατικό σοσιαλισμό - υπάρχει όμως και κάποιος άλλος παράγοντας. Οι Αμερικανοί επιτρέπουν ολοένα και περισσότερο να επηρεάζεται η σκέψη τους από λογικά σφάλματα.
Το λογικό σφάλμα των καλών προθέσεων
Ο Charlie Munger είναι αντιπρόεδρος της Berkshire Hathaway, της θρυλικής εταιρείας που ελέγχει από κοινού με τον Warren Buffett. Σε μια ομιλία που έδωσε στο Χάρβαρντ με θέμα τα ανθρώπινα λάθη κρίσης, μίλησε για έναν χειρουργό που αφαίρεσε αμέτρητες φυσιολογικές χοληδόχους κύστεις και συνέχισε να ακρωτηριάζει ανθρώπους για πέντε χρόνια πέρα από από το σημείο όπου θα έπρεπε να παυθεί.
Ο Μάνγκερ ήταν περίεργος. Μήπως το κίνητρο του γιατρού ήταν η απληστία; Με έκπληξη έμαθε πως ο ακρωτηριαστής αυτός γιατρός «αγαπούσε» τους ασθενείς του και είχε καλές προθέσεις. Ο Μάνγκερ ζήτησε περισσότερες πληροφορίες από έναν γιατρό που συμμετείχε στη διαδικασία παύσης του χειρουργού:
«Του είπα: 'Πες μου: μήπως σκέφτηκε πως αυτός ήταν ένας τρόπος να εξασκήσει τα ταλέντα του», ο τύπος αυτός είχε πολύ μεγάλες τεχνικές δεξιότητες, 'και να να αποκομίσει μεγάλες αμοιβές ακρωτηριάζοντας και δολοφονώντας κάποιους ανθρώπους κάθε χρόνο, μαζί με κάποιες απάτες;' Και μου είπε 'Σε καμία περίπτωση Τσάρλι. Πίστευε πως η χολή είναι η πηγή κάθε ιατρικού δεινού, και πως αν πραγματικά αγαπάς τους ασθενείς σου, πρέπει να τους αφαιρείς αυτό το όργανο όσο γίνεται νωρίτερα».
Για τους ασθενείς του χειρουργού, οι καλές του προθέσεις δεν προσέφεραν καμία παρηγοριά.
Οι γιατροί που αφαίμαξαν τον ασθενή Τζωρτζ Ουάσινγκτον είχαν καλές προθέσεις - και πολλοί υποστηρίζουν ότι η μη επιστημονική αυτή ιατρική πρακτική επιτάχυνε το θάνατό του.
Οι πολιτικοί που εμπιστεύονται τις άκοπες καλές τους προθέσεις αναπόφευκτα γίνονται υποστηρικτές του αυταρχισμού. Βασίζονται στα όρια της επιρρεπούς στο σφάλμα σκέψης τους και όχι σε αποδεδειγμένες αρχές που προάγουν την ανθρώπινη ευημερία.
Όσοι βασίζονται στις καλές τους προθέσεις ως γνώμονα των πράξεών τους είναι επηρμένοι αντί για ταπεινοί. Δεν τρέφουν κανένα σεβασμό και και δεν κατανοούν την, όπως την ονόμασε ο Χάγιε στο δοκίμιό του Individualism: True or False «αυθόρμητη συνεργασία μεταξύ ελεύθερων ανθρώπων που συχνά δημιουργεί πράγματα μεγαλύτερα απ' όσο μπορεί ποτέ να κατανοήσει πλήρως η ατομική τους σκέψη».
Όταν ο Ούγκο Τσάβες, πατέρας του εφιάλτη της Βενεζουέλας, πέθανε το 2013, ο Πρόεδρος Κάρτερ εξήρε την τολμηρή του ηγεσία λέγοντας «Γνωρίσαμε έναν άνθρωπο που εξέφρασε το όραμα για βαθιές αλλαγές στη χώρα του προς όφελος ιδίως εκείνων των ανθρώπων που ένιωθαν παραμελημένοι και στο περιθώριο».
Ο Κάρτερ ποτέ δεν αμφισβήτησε τις καλές προθέσεις του Τσάβες. Προέβαλε μάλιστα αυτές τις προθέσεις ως απαλλακτικά τις βίας που άσκησε ο Τσάβες: «Μολονότι δεν συμφωνούσαμε με όλες τις μεθόδους της κυβέρνησής του, ποτέ δεν αμφισβητήσαμε τη δέσμευση του Ούγκο Τσάβες στον στόχο της βελτίωσης της ζωής των εκατομμυρίων συμπατριωτών του».
Ο καθηγητής Owen Williamson του πανεπιστημίου του Τέξας στο Ελ Πάσο μπορεί να υποστήριζε πως ο Πρόεδρος Κάρτερ έπεσε θύμα του λογικού σφάλματος Επιχείρημα εκ των κινήτρων: «Την λανθασμένη δικαιολόγηση φαύλων πράξεων λόγω της φαινόμενης αγνότητας των κινήτρων ή της απουσίας κακής πρόθεσης από πλευράς του δράστη».
Στο βιβλίο του Καπιταλισμός και Ελευθερία (Capitalism and Freedom), ο Μίλτον Φρίντμαν υποστήριξε πως υπάρχουν δύο απειλές για την ελευθερία, η εξωτερική και η εσωτερική. Το 1962, ο Φρίντμαν χαρακτήρισε τη Σοβιετική Ένωση εξωτερική απειλή. Υποστήριξε πως το να διακρίνει κανείς έναν εσωτερικό κίνδυνο είναι δυσκολότερο καθώς οι κίνδυνοι αυτοί είναι πολύ πιο αδιόρατοι:
«Είναι η εσωτερική απειλή που προέρχεται από ανθρώπους με καλές προθέσεις που θέλουν να μας μεταρρυθμίσουν. Ανυπόμονοι έναντι της βραδύτητας της πειθούς και αδημονώντας να πετύχουν τις μεγάλες κοινωνικές αλλαγές που οραματίζονται, αποζητούν να χρησιμοποιήσουν την κρατική εξουσία για να υλοποιήσουν τους στόχους τους έχοντας αυτοπεποίθηση πως θα το καταφέρουν. Αν όμως αποκτούσαν την εξουσία, δεν θα κατάφερναν να πετύχουν τους άμεσους στόχους τους και επιπροσθέτως θα παρήγαν μια συλλογική κατάσταση που θα τους έκανε να ανατριχιάσουν από φρίκη και θα ήταν από τα πρώτα θύματά της».
Το απόφθεγμα «η συγκεντρωμένη εξουσία δεν καθίσταται ακίνδυνη από τις καλές προθέσεις εκείνων που τη δημιουργούν» έχει αναδειχθεί σε μια από τις διασημότερες ιδέες του Φρίντμαν. Την προειδοποίηση του αυτή την παραγνωρίζουν σήμερα όσοι πιστεύουν πως οι «καλές προθέσεις» πολιτικών όπως ο Μπέρνι Σάντερς ή η υποψήφια για το Κογκρέσο Αλεξάντρια Οκάζιο-Κόρτες θα καταστήσουν ακίνδυνες τις καταστροφικές τους πολιτικές.
Ο Φρίντμαν προκάλεσε τους αναγνώστες τους να αναλογιστούν το εξής: «Ποια από τις μεγάλες 'μεταρρυθμίσεις' των τελευταίων δεκαετιών πέτυχε τους σκοπούς της; Υλοποιήθηκαν άραγε οι καλές προθέσεις των υποστηρικτών αυτών των μεταρρυθμίσεων;».
Στενή σχέση με το Λογικό σφάλμα των καλών προθέσεων έχει το Λογικό σφάλμα της θετικής σκέψης. Κατά τη διατύπωση του καθηγητή Ουίλιαμσον, η θετική σκέψη είναι «το εξαιρετικά δημοφιλές λογικό σφάλμα πως επειδή 'σκεφτόμαστε λογικά' αυτό καθαυτό επηρεάζει κατά κάποιο τρόπο την εξωτερική, αντικειμενική πραγματικότητα υπέρ μας πριν ακόμη να σηκώσουμε το μικρό μας δαχτυλάκι».
Ας αποδώσουμε «καλές προθέσεις» στους αξιωματούχους του σημερινού δημοκρατικού σοσιαλισμού. Ας υποθέσουμε πως «σκέφτονται θετικά». Δεν πειράζει. Οι καλές προθέσεις και οι θετικές σκέψεις δεν αντισταθμίζουν το πώς λειτουργεί η πραγματικότητα. Οι καταστροφικές συνέπειες του σοσιαλισμού θα επέλθουν καθώς η ιστορία επαναλαμβάνεται.
--
Ο Barry Brownstein είναι ομότιμος καθηγητής οικονομικών και ηγεσίας στο Πανεπιστήμιο της Βαλτιμόρης. Είναι συγγραφέας του βιβλιου The Inner-Work of Leadership. Για να λαμβάνετε τα κείμενά του, εγγραφείτε στο Mindset Shifts.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 6 Αυγούστου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ «Μάρκος Δραγούμης».
Φωτογραφία AP
