Κάποιοι επιμένουν ότι οι βασικές οικονομικές γνώσεις είναι πολύ απλοϊκές ώστε να είναι πολύτιμες για τη λήψη αποφάσεων στον πραγματικό κόσμο. Ενώ οι γνώσεις αυτές φυσικά δεν καλύπτουν τα πάντα, συνεχίζω να υποστηρίζω ότι ο κόσμος μας πάσχει από ένα πολύ μεγάλο έλλειμμα εφαρμογής των βασικών οικονομικών γνώσεων, και όχι από το αντίθετο. Όπως συμβαίνει συχνά, ένα τέτοιο έτοιμο παράδειγμα δόθηκε πρόσφατα από τους προοδευτικούς νομοθέτες στην πόλη του Σιάτλ.
Πριν από λίγο καιρό, ψηφίστηκε ένα νέο διάταγμα στο Σιάτλ που επεδίωκε να αυξήσει τους μισθούς των οδηγών παράδοσης τροφίμων που χρησιμοποιούν εφαρμογές όπως το Uber Eats ή το DoorDash. Περιείχε όλα τα συνήθη ρητορικά στολίδια περί «δίκαιων και βιώσιμων μισθών», αλλά δεν ήταν τίποτε περισσότερο από μια μορφή ελέγχου των τιμών. Και τα αποτελέσματα των ελέγχων τιμών δεν αλλάζουν από ρητορικά στολίδια.
Τα βασικά οικονομικά μάς λένε πως όταν η τιμή ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας ωθείται τεχνητά προς τα πάνω, θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε μια μείωση στην ποσότητα της ζήτησης αυτού του αγαθού ή αυτής της υπηρεσίας από τους καταναλωτές. Αυτό μερικές φορές διατυπώνεται πολύ βιαστικά ως «μειούμενη ζήτηση», αλλά αυτή η διατύπωση δεν είναι σωστή.
Τα κατώτατα όρια τιμών (συμπεριλαμβανομένων και των κατώτατων μισθών) δεν μειώνουν τη ζήτηση, αλλά μειώνουν τη ζητούμενη ποσότητα. Αυτή η φαινομενικά ήσσονος σημασίας διευκρίνηση ως προς την ορολογία υπογραμμίζει μια σημαντική διαφορά.
Η ζήτηση αφορά την ποσότητα που θέλουν οι καταναλωτές από κάποιο αγαθό ή υπηρεσία και η ζητούμενη ποσότητα αναφέρεται στην ποσότητα από το εκάστοτε αγαθό ή την υπηρεσία που είναι διατεθειμένοι να αγοράσουν σε μια δεδομένη τιμή. Η μείωση της κατανάλωσης που προκύπτει μετά την εφαρμογή ενός κατώτατου ορίου τιμών δεν συμβαίνει επειδή οι καταναλωτές ξαφνικά άρχισαν να θέλουν λιγότερες ποσότητες από μια υπηρεσία – εξακολουθούν να τη θέλουν όπως και πριν, αλλά ανεξαρτήτως αυτού θα καταναλώσουν λιγότερη από αυτήν.
Αυτός είναι εν μέρει και ο λόγος για τον οποίο οι αλλαγές στην ποσότητα που παρέχεται ή ζητείται λόγω ελέγχων τιμών αντιπροσωπεύουν μια καθαρή απώλεια (deadweight loss) – κι αυτό επειδή αυτές οι αλλαγές δεν οφείλονται σε αλλαγές στις προτιμήσεις και τις απαιτήσεις των καταναλωτών. Υπάρχουν πιθανά κέρδη από το εμπόριο που δεν θα γίνουν ποτέ, χωρίς κανείς να επωφεληθεί από αυτές τις ζημίες.
Και φυσικά, τα διδάγματα των βασικών οικονομικών επιβεβαιώνονται πλήρως. Μόλις τέθηκε σε ισχύ το νέο διάταγμα, οι πολίτες παρατήρησαν ότι το να παραγγέλνουν τρόφιμα έγινε ξαφνικά πολύ πιο ακριβό και άρχισαν να το κάνουν πολύ λιγότερο - ή και διέγραψαν εντελώς τις εφαρμογές παράδοσης φαγητού.
Φυσικά, το μέγεθος του αντίκτυπο που θα έχει ένας έλεγχος των τιμών εξαρτάται επίσης από πράγματα όπως η ελαστικότητα της προσφοράς ή της ζήτησης – δηλαδή, από το κατά πόσο ανταποκρίνονται οι παραγωγοί ή οι καταναλωτές στις αλλαγές των τιμών. Και σε αυτή την περίπτωση, φαίνεται ότι η ζήτηση για οδηγούς παράδοσης τροφίμων είναι εξαιρετικά ελαστική – οι αυξήσεις των τιμών οδήγησαν σε μεγάλη μείωση της ζητούμενης ποσότητας. Πολλοί οδηγοί παράδοσης φαγητού μάλιστα υποστήριξαν ότι το νέο διάταγμα γύρισε μπούμερανγκ και ως εκ τούτου κερδίζουν πλέον λιγότερα χρήματα από ό,τι πριν.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι λιγότεροι άνθρωποι πλέον κάνουν παραγγελίες. Αλλά ένα άλλο μέρος είναι η άλλη πλευρά των ελέγχων των αμοιβών – ενώ μειώνουν την ποσότητα της ζητούμενης εργασίας, αυξάνουν ταυτόχρονα την ποσότητα της προσφερόμενης εργασίας. Δηλαδή, όταν οι άνθρωποι βλέπουν ένα διάταγμα που επιβάλλει υψηλότερους μισθούς για τους οδηγούς παράδοσης, περισσότερα άτομα θα εισέρχονται στην αγορά των οδηγών, ενώ ταυτόχρονα λιγότεροι άνθρωποι θα θέλουν να επωφεληθούν από τις υπηρεσίες τους. Ως αποτέλεσμα αυτού του διπλού φαινομένου, περισσότεροι οδηγοί θα περιμένουν να λάβουν μια μικρότερη ποσότητα παραγγελιών – γεγονός που μειώνει τις πιθανότητες ο οποιοσδήποτε οδηγός να μπορέσει να λάβει μια παραγγελία.
Με τα λόγια ενός οδηγού στο δεύτερο ρεπορτάζ στο οποίο αναφέρομαι παραπάνω:
«‘Δεν λένε όλη την ιστορία’, είπε ο Shagen. ‘Αν υποθέσουμε ότι εργάζεσαι συνεχώς, τότε ναι, θα βγάλεις τόσα πολλά χρήματα. Αλλά δεν συμβαίνει αυτό σήμερα. Γιατί οι άνθρωποι δεν παραγγέλνουν πια τόσο πολύ. Και τα φιλοδωρήματα μειώνονται επειδή πιστεύουν ότι βγάζουμε όλα αυτά τα χρήματα’.
Ένας οδηγός μας είπε πόσα χρήματα κέρδισε την αντίστοιχη εβδομάδα πέρυσι: 931 $. Αλλά φέτος, αυτή την εβδομάδα, κέρδισε μόνο 464,81 $.
Ο Lardizabal είπε ότι το η καλύτερη περιοχή είναι συνήθως το South Lake Union, κοντά στο Amazon. Αλλά το KING 5 πήγε στην περιοχή αυτή την Κυριακή και κατέγραψε πολλές συνομιλίες με βαριεστημένους εργαζομένους ντελίβερι που όλοι είπαν πως οι μισθοί τους μειώθηκαν.
Επιπλέον, ο Lardizabal και άλλοι είπαν στο KING 5 ότι πιστεύουν πως ανταγωνίζονται πλέον με περισσότερους οδηγούς τώρα.
«Όλοι ήρθαν στην πόλη μας με αυτοκίνητα, αεροπλάνα, τρένα, αυτοκίνητα και μοτοποδήλατα συγκλίνουν στην πόλη’, είπε ο Lardizabal. ‘Δυσκολευόμαστε, και σίγουρα δεν παίρνουμε 26 $ την ώρα».
Όποιος έχει παρακολουθήσει έστω και ένα εισαγωγικό μάθημα στα βασικά οικονομικά (και θυμάται τι έμαθε εκεί) θα τα είχε όλα αυτά αμέσως προβλέψει. Δυστυχώς, φαίνεται ότι δεν υπήρχαν τέτοιοι άνθρωποι μεταξύ των υπευθύνων χάραξης πολιτικής του Σιάτλ. Και όσες φορές κι αν δούμε αυτή την ιστορία να επαναλαμβάνεται, βλέπουμε το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά. Παρ' όλες τις απλοποιήσεις των βασικών οικονομικών, ένας κόσμος που θα έπαιρνε τα διδάγματά τους στα σοβαρά θα συνιστούσε μια τεράστια βελτίωση σε σχέση με αυτό που έχουμε αυτή τη στιγμή.
*Ο Kevin Corcoran είναι βετεράνος πεζοναύτης και σύμβουλος οικονομικών και ανάλυσης υγείας.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 18 Ιουλίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
