Για το ενδιαφέρον των μεγάλων πολυεθνικών να στρέψουν το βλέμμα τους στα κοιτάσματα νοτίως της Κρήτης και τις προσπάθειες της Τουρκίας και της Λιβύης να προκαταβάλουν τις εξελίξεις, μιλά σε συνέντευξή του στο Liberal, ο καθηγητής Γεωλογίας και διευθυντής του Ινστιτούτου Έρευνας Υδρογονανθράκων, Αβραάμ Ζεληλίδης.
Όπως τονίζει «οι μεγάλες εταιρείες στο τέλος θα κερδίσουν, όπως έχουμε δει να γίνεται στο παρελθόν».
Ιδιαίτερη αναφορά κάνει και στις συζητήσεις της Τουρκίας με τη Συρία για ΑΟΖ ενώ σχολιάζει τι φέρνει το στρατηγικό project της ηλεκτρικής διασύνδεσης με την Αίγυπτο και τον ρόλο της Άγκυρας σε αυτό.
Συνέντευξη στη Μαργαρίτα Ασημακοπούλου
Μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες ενδιαφέρονται για έρευνες νοτίως της Κρήτης. Την ίδια στιγμή Τουρκία και Λιβύη με το τουρκολιβυκό και τις μεταναστευτικές ροές δημιουργούν εικόνα κρίσης στην περιοχή. Προσπαθούν να προκαταβάλουν τις εξελίξεις; Αρκετοί ισχυρίζονται πως θέλουν να στείλουν μήνυμα στις μεγάλες εταιρείες, οι οποίες αφού εμπλακούν στις έρευνες υδρογονανθράκων, τότε θα αναγνωριστούν de facto τα κυριαρχικά μας δικαιώματα.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα αναγνωριστούν τα δικαιώματά μας. Από τη στιγμή που ενδιαφέρθηκε επίσημα η Chevron και εμπλέκεται εκεί το ψευδο - τουρκολιβυκό μνημόνιο προφανώς και θέλουν να στείλουν ένα μήνυμα, το μήνυμα όμως αυτό έχει διπλή αποδοχή. Το ένα είναι τι θα κάνουν οι Αμερικάνοι και το δεύτερο είναι τι θα κάνει ιδιαίτερα η Chevron. Και η Chevron τι έκανε; Εκδήλωσε ενδιαφέρον και για τα κοιτάσματα της Λιβύης, η οποία κατάφερε να ενεργοποιήσει αυτούς τους μεγάλους παίκτες και στη δική της περιοχή, οπότε ξανά ανοίγει το παιχνίδι και εκεί, μια χώρα με τεράστια κοιτάσματα με τις μεγάλες εταιρείες πετρελαίου να «κοιτάνε» τώρα και προς σε αυτήν.
Δεν νομίζω, όμως, ότι θα δημιουργήσει κάτι. Απλώς αυτό αποδεικνύει άλλη μια φορά ότι έχουμε καθυστερήσει πάρα πολύ και αδρανούμε επικίνδυνα με το θέμα της ΑΟΖ. Όπως έχουμε καθυστερήσει και με το θέμα της ΑΟΖ με την Κύπρο για την λεκάνη του Ηροδότου. Η εκτίμηση μου είναι ότι η Τουρκία προσβλέπει στον Ηρόδοτο. Δεν την ενδιαφέρουν οι υπόλοιπες περιοχές. Θέλει να βάλει πόδι στον Ηρόδοτο. Αν κάνουμε εμείς ΑΟΖ με την Κύπρο, η Τουρκία αμέσως αποκλείεται. Και αυτήν τη στιγμή το πλέον υποσχόμενο κομμάτι στην Ανατολική Μεσόγειο είναι η λεκάνη του Ηρόδοτου. Τα οικόπεδα 10 της Κύπρου βλέπουν στον Ηρόδοτο, το Ζορ βλέπει στον Ηρόδοτο. Ο Ηρόδοτος είναι η αμέσως επόμενη «hot» περιοχή.
Άγκυρα και Βεγγάζη υπέγραψαν τώρα συμφωνία για έρευνες υδρογονανθράκων στην ανατολική μεσόγειο. Θα επηρεάσει τα οικόπεδα ελληνικής δικαιοδοσίας αυτή η συμφωνία;
Εκτιμώ πως όχι. Το ίδιο έκανε η Τουρκία και με την Κύπρο, ισχυριζόταν πως η Κύπρος «τρυπάει» στη δική τους περιοχή, πήγε να φοβερίσει τις εταιρείες, κάποιες ευρωπαϊκές αποχώρησαν, αλλά η Exxon και η Chevron έμειναν στο παιχνίδι. Με το που εμφανίστηκε ο αμερικανικός στόλος «το έβαλε στα πόδια».
Το ίδιο θα συμβεί και τώρα. Η Chevron με την Exxon ήρθαν στην Ελλάδα για να βγάλουν κοιτάσματα που θα εξασφαλίσουν στον Τραμπ ευημερία ως προς το ποιος έχει το πάνω χέρι στη διακίνηση των υδρογονανθράκων. Άρα νομίζω ότι η Chevron με την Exxon θα μας εξασφαλίσουν την ησυχία, την ηρεμία μας αλλά και εμμέσως την ΑΟΖ με τη Λιβύη.
Ακούμε και για νέους παίκτες που φλερτάρουν για τον διαγωνισμό όπως η BP, η Eni και η TotalEnergies.
H BP ήρθε και έφυγε, η TotalEnergies το ίδιο. Η Εni είναι καινούργιος παίκτης για την Ελλάδα, είναι ήδη στην Κύπρο. Έχουν όλοι τους διαβάσει πολύ καλά την περιοχή, ξέρουν ότι έχει ενδιαφέρον και για αυτό έρχονται.
Το θέμα είναι η ελληνική πλευρά να αντιδράσει σωστά, οι διαγωνισμοί ναι μεν προχωρούν αλλά το θέμα είναι να προχωρήσουμε και στις αξιολογήσεις και να αλλάξουμε το αφήγημα ως προς την εκμετάλλευση του πετρελαίου. Αν μείνουμε μόνο στο αφήγημα για φυσικό άεριο, θα φύγουν πάλι οι διεθνείς παίκτες.
Η σκακιέρα στην ανατολική μεσόγειο περιλαμβάνει την Αίγυπτο που αντιδρά στο τουρκολιβυκό, το Ισραήλ και την Ελλάδα. Οι κινήσεις Λιβύης και Τουρκίας προσπαθούν να αναδιατάξουν τον χάρτη. Πού αποσκοπούν και πώς πρέπει να δράσει η χώρα μας.
Πρέπει πρώτα να ξεκαθαρίσουμε τα θέλω μας, τόσο με τους εγχώριους παίκτες όσο και με τη διεθνή πρακτική. Η διεθνής πρακτική λέει ότι όταν μια εταιρεία ενδιαφέρεται για μια περιοχή, ό,τι τρυπήσει και ό,τι βρει θα το βγάλει. Δεν γίνεται να επιλέγουμε μόνο το φυσικό αέριο και όχι το πετρέλαιο, οι αναλογίες ποικίλουν κάτω από τη γη.
Όπως ειπώθηκε και σε ένα πρόσφατο διεθνές συνέδριο της Ισπανίας, ακριβώς νότια της Κρήτης, στο ένα από τα οικόπεδα της Exxon, θα υπάρχει μόνο φυσικό αέριο, λόγω μιας μεγάλης θέρμανσης της περιοχής, πριν εκατομμύρια χρόνια που ό,τι πετρέλαιο υπήρχε κάηκε και έγινε αέριο. Όμως, νοτιότερα, στη μεσογειακή ράχη, εκεί δηλαδή που διεκδικεί και η Λιβύη, έχουμε και πετρέλαιο. Και για αυτό καθυστερεί και η Εxxon να ανακοινώσει την πρώτη της γεώτρηση, γιατί όταν ξεκινήσει δεν θα σταματήσει.
Τώρα, η επαναξιολόγηση των δεδομένων από Τουρκία- Λιβύη νομίζω ότι είναι ένα παιχνίδι γάτας και ποντικιού, ποιος θα κερδίσει και ποιος θα επιβάλλει τα θέλω του. Θεωρώ ότι οι μεγάλες εταιρείες θα νικήσουν στο τέλος και θα αλλάξει το αφήγημα και η ελληνική κυβέρνηση.
Πώς σχολιάζετε συγκεκριμένα τη στάση της Λιβύης που μιλά για παραβίαση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων;
Τα δικαιώματα της Λιβύης έχουν τελειώσει από τότε που το 2011 βγήκε ο χάρτης των παραχωρήσεων. Αν ήθελε να διεκδικήσει χώρο, έπρεπε να το είχε πει τότε. Η διεκδίκηση αυτή δεν έχει να κάνει μόνο με το τουρκολιβυκό μνημόνιο αλλά και με τον κόλπο της Σύρτης, που είναι η μέση γραμμή μεταξύ Ελλάδος-Λιβύης.
Αυτό το δυτικό κομμάτι το εξασφάλισε η Exxon. Εκεί δεν αντέδρασε η Λιβύη, άρα δέχτηκε το κόλπο της Σύρτης ανοιχτό. Οπότε η μέση γραμμή μας έδωσε αρκετά μεγάλο χώρο ως προς το μεσογειακό βουνό.
Τώρα διεκδικεί το ανατολικό κομμάτι, εκεί που εμπλέκεται και η Τουρκία. Είναι ένα δούναι και λαβείν μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας, αλλά νομίζω μέχρι εκεί. Νομίζω ότι το γεγονός ότι η Chevron και η Exxon γύρισαν και αυτοί στο παιχνίδι της Λιβύης, δηλαδή θα ενδιαφερθούν για τις περιοχές που και αυτοί βγάλαν σε πρόσκληση ενδιαφέροντος, θα ηρεμήσουν τα πράγματα. Εκτιμώ πως θα καταλάβουν ότι το συμφέρον τους είναι να ηρεμήσουν και να μην ακούνε την Τουρκία για το τι πρέπει να κάνουν.
Η Άγκυρα φαίνεται πως βρίσκεται σε συζητήσεις και με την Συρία για ΑΟΖ. Μια τέτοια τέτοια εξέλιξη πιστεύετε ότι θα μπορούσε να ανατρέψει τον ελληνικό ενεργειακό σχεδιασμό;
Η Τουρκία προχωράει σε πολλά μέτωπα, έχει παραγγείλει και τέταρτο γεωτρύπανο για να τρυπάει στη θάλασσα. Δεν ξέρω τι έχουν κάνει τα άλλα τρία, αλλά μέχρι στιγμής όλες οι απόπειρες είναι αποτυχημένες.
Έχει τα μάτια της σε όλα τα ενδιαφέροντα blocks. Προσπαθεί να μπει στο παιχνίδι προς τη Συρία, γιατί εκεί είναι η λεκάνη της Λεβαντίνης και θέλει να βάλει πόδι και σε εκείνη την περιοχή. Δεν έχει να κάνει με το τουρκο-λιβυκό, έχει να κάνει με την ΑΟΖ Κύπρου- Λιβάνου-Ισραήλ, στην οποία προσπαθεί να βάλει πόδι για να μπει στα κοιτάσματα της Λεβαντίνης.
Ούτε αυτό νομίζω, όμως, ότι μπορεί να το καταφέρει, γιατί η Συρία τώρα ψάχνεται για άλλα πράγματα, κυρίως στο να βρει ευρωπαϊκή βοήθεια. Δεν νομίζω ότι θα περπατήσει τίποτα κι από εκείνη τη μεριά. Ας περιοριστεί η Τουρκία στη Μαύρη Θάλασσα, που έχει δικαιώματα, και να μείνει εκεί.
Ο παράγοντας Τουρκία βλέπουμε ότι παραμένει ο ελέφαντας στο δωμάτιο και για τη διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ.
Αν δεν ξεκαθαρίσει το τοπίο με την ΑΟΖ Ελλάδας-Κύπρο, όσο εμείς δεν προχωράμε στην οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Κύπρο, πάντα η Τουρκία θα αμφισβητεί το δικαίωμα να περάσει ο αγωγός από χώρους που ανήκουν και σε αυτή. Εμείς το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να προχωρήσουμε την ΑΟΖ με την Κύπρο.
Αυτόματα θα έχουμε κοινή επαφή με την Κύπρο και το καλώδιο θα μπορεί να περάσει χωρίς να ρωτήσουμε κανέναν. Όσο εμείς δεν προχωράμε σημαίνει ότι αμφισβητούμε οι ίδιοι τον εαυτό μας και έτσι λοιπόν η Τουρκία βάζει εμπόδια και προσπαθεί να καθυστερήσει αυτή τη διασύνδεση.
Ένα ακόμα project ισχυρής γεωπολιτικής σημασίας είναι και η ηλεκτρική διασύνδεση με την Αίγυπτο. Τι φέρνει το έργο αυτό στην ασφάλεια του εφοδιασμού μας και στην ενίσχυση της ενεργειακής εθνικής ανεξαρτησίας;
Αυτό είναι το επόμενο εμπόδιο για την Τουρκία. Αυτό που προσπαθεί να κάνει η Άγκυρα με τη Λιβύη είναι να κόψει αυτή την επαφή με την Αίγυπτο, για αυτό αντιδράει και η ίδια η Αίγυπτος.
Θυμίζω, βέβαια, ότι όταν κάναμε την ΑΟΖ με την Αίγυπτο, δεν το πήγαμε μέχρι τέλους οπότε και με την Αίγυπτο μείναμε μέχρι τον 28ο μεσημβρινό, κάτι που σημαίνει ότι δεν είναι ολοκληρωμένη και η ΑΟΖ με την Αίγυπτο. Αυτό είναι ένα πρόβλημα καθώς ενώ ο αγωγός θα μπορούσε να περάσει από συντομότερες διαδρομές, τώρα θα κάνει μεγαλύτερες κινήσεις και θα χρειαστεί να καλύψει μεγαλύτερες αποστάσεις γιατί θα πρέπει να κάνει ένα ζιγκ-ζαγκ και να πάει εκεί που έχουμε ορισμένη την ΑΟΖ, την οποία πλέον η Τουρκία θα την αμφισβητήσει. Κι αυτό γιατί το τουρκολιβικό μνημόνιο μας την κόβει αυτήν την ΑΟΖ, εκεί δηλαδή που αντιδράει τώρα η Τουρκία και η Λιβύη είναι το ανατολικό περιθώριο της παραχώρησης που θέλει Chevron.
Το παιχνίδι των αγωγών και των δικτύων είναι παγκόσμιο, δεν αφορά μόνο εμάς. Η Τουρκία είχε πάρει το πάνω χέρι με τους αγωγούς που περνούσαν απ' το έδαφος της. Προσπαθούσε να πάρει και τα κοιτάσματα της Λεβαντίνης, εμμέσως και του μέσω αγωγών που θα πήγαιναν δια μέσου της Τουρκίας.
Ευτυχώς για εμάς οι σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ δεν είναι καλές, οπότε η αξιοποίηση των κοιτασμάτων της Λεβαντίνης γύρισαν τώρα να πάνε σε τερματικούς σταθμούς στην Αίγυπτο, για να γίνεται η υγροποίηση εκεί και συγχρόνως να γίνεται η μεταφορά στην Ευρώπη.
Είναι ένα πολύπλοκο παιχνίδι, το παιχνίδι των αγωγών και των δικτύων, που θέλει στρατηγικές, γρήγορες και άμεσες κινήσεις, αλλά και αντιδράσεις. Για εμάς, η πρώτη αντίδραση πρέπει να είναι η ΑΟΖ με την Κύπρο και συνακόλουθα η ολοκλήρωση της ΑΟΖ με την Αίγυπτο.
