Ως εσωτερικό ζήτημα, που πιθανότατα σχετίζεται με τη διαδοχή του Αρχιεπισκόπου Δαμιανού και είναι αποσυνδεδεμένο από τις συνομιλίες Αθήνας-Καΐρου για το ιδιοκτησιακό καθεστώς, σκιαγραφεί τις εξελίξεις στην Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης στο Σινά ο αμυντικός αναλυτής Λάζαρος Καμπουρίδης σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Liberal και την Ευαγγελία Μπίφη.
Ο κ. Καμπουρίδης, αντιστράτηγος ε. α. και συνεργάτης του αμερικανικού Ινστιτούτου Defense & Foreign Affairs, αποκωδικοποιεί τη στάση που τηρεί η Αίγυπτος μπροστά στην αναταραχή που έχουν πυροδοτήσει οι κινήσεις των στασιαστών στη Μονή Σινά, εξηγώντας γιατί δεν θέλει να θεωρηθεί εμπλεκόμενη.
Παράλληλα αποτυπώνει την παρούσα εικόνα στο τρίγωνο Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου και τη συνολική στρατηγική του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο γεωπολιτικό «σκάκι» της Ανατολικής Μεσογείου: Πού αποβλέπει το άνοιγμα της Άγκυρας προς το Κάιρο· πώς επιδιώκει η Τουρκία να καταστήσει μία «ενωμένη» Λιβύη δορυφόρο και υποχείριό της, αλλά και πως η αλλαγή της αμερικανικής στάσης ως προς τις μειονότητες δείχνει να μπλοκάρει ανάλογους σχεδιασμούς για τη Συρία του καθεστώτος Αλ-Τζολάνι.
Ακολουθεί το κείμενο της συνέντευξης:
Κύριε Καμπουρίδη, τι πραγματικά συμβαίνει στη Μονή Σινά και ποιος ο αντίκτυπος, εφόσον υπάρχει, στις εν εξελίξει συνομιλίες Αθήνας-Καΐρου για το ιδιοκτησιακό καθεστώς;
Ξεκινώντας από το δεύτερο σκέλος, εκτιμώ ότι καθοριστικό σημείο ως προς την εξέλιξη του ιδιοκτήσιακου καθεστώτος της Μονής, που μας ταλαιπώρησε όλους ως Έλληνες τους τελευταίους μήνες, ήταν το ψήφισμα βάσει του οποίου η Μονή αποκτά πλέον το επίσημο καθεστώς του Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου, γεγονός που θα ανοίξει το δρόμο για να επιλυθούν τα προβλήματα που είχαν ανακύψει με το ιδιοκτήσιακό καθεστώς.
Αναφορικά με την παρούσα αναταραχή στη Μονή Σινά και τη στάση δέκα μοναχών, δεν μπορώ να διακρίνω απολύτως κανέναν «δάκτυλο» της Αιγύπτου. Φαίνεται ότι πρόκειται για ένα καθαρά εσωτερικό ζήτημα της Μονής, το οποίος πιθανότατα συνδέεται με τη διαδοχή του Αρχιεπισκόπου Δαμιανού.
Πώς «διαβάζετε» τη στάση των αιγυπτιακών Αρχών μπροστά στις εξελίξεις στη Μονή και τις εκκλήσεις Δαμιανού;
Το γεγονός ότι υπάρχει μία διστακτικότητα από πλευράς αιγυπτιακής αστυνομίας δεν υποδεικνύει κάποιον «δάκτυλο» της Αιγύπτου στα τεκταινόμενα, αν κάποιοι τυχόν θα το έβλεπαν έτσι. Δεν έχει σχέση με κάποια πολιτική βούληση της Αιγύπτου να βάλει «χέρι» ή αν θέλετε να αμφισβητήσει το καθεστώς της Μονής Σινά. Αποδίδεται στη λεπτότητα ή καλύτερα στην ευαισθησία των αιγυπτιακών αρχών μπροστά σε ένα εσωτερικό ζήτημα της Μονής. Δηλαδή, δεν θέλει η Αιγύπτος να της χρεωθεί εμπλοκή στα εσωτερικά της Μονής.
Δεδομένης της παρουσίας θρησκευτικών μειονοτήτων στην επικράτειά της, η Αίγυπτος είναι ευαίσθητη στο θέμα αυτό και, μάλιστα θα έλεγα, δείχνει μία λεπτότητα όσον αφορά τα δικαιώματα των θρησκευτικών μειονοτήτων. Συνεπώς, η Αίγυπτος αποφεύγει να παρέμβει σε ένα τέτοιο ζήτημα και έτσι εξηγείται η αν θέλετε παθητική στάση των αστυνομικών σε σημείο που να προκαλεί προβληματισμό. Όμως προσωπικά δεν βλέπω κανέναν «δάκτυλο» της αιγυπτιακής πλευράς.
Υπάρχει ένα στοιχείο που μπορεί να μας διαφεύγει. Ξέρετε, έχω συνεργαστεί με τους Αιγύπτιους στρατιωτικούς και όταν διατελούσα ακόλουθος Άμυνας: είναι κοσμικοί, δηλαδή πιστεύουν στην ελευθερία της πίστης και της θρησκείας και δεν θέλουν η θρησκεία να είναι εμπλεκόμενη με την πολιτική. Είναι προσεκτικοί διότι έχουν και τη Μουσουλμανική Αδελφότητα ως εχθρό στην Αίγυπτο. Γνωρίζω καλά πώς σκέφτονται, γι' αυτό και ερμηνεύω υπό αυτό το πρίσμα τη στάση της αστυνομίας: ‘πρόκειται για εσωτερικό ζήτημα και εγώ δεν παρεμβαίνω’.
Επανερχόμενη, θεωρείτε ότι αυτή η εσωτερική σύγκρουση στη Μονή Σινά δεν δύναται να επηρεάσει κατά όποιον τρόπο αποφάσεις του αιγυπτιακού κράτους για το καθεστώς;
Μπορεί να συμπίπτουν σε κάποιο βαθμό χρονικά ως συμβάντα, δεν σχετίζεται όμως το ένα με το άλλο και δεν μπορούν να συνδεθούν.
Με το πρόσφατο κοινοβουλευτικό ψήφισμα που χαρακτηρίζει τη Μονή ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, στην ουσία τίθενται οι βάσεις για να επιλυθούν τα προβλήματα με το ιδιοκτησιακό καθεστώς μιας και πλέον η Μονή θα έχει ένα επίσημο στάτους για να μπορεί να διεκδικήσει ξανά αυτά που έχασε μέσω της προγενέστερης απόφασης τοπικού δικαστηρίου.
Περνώντας στη μεγάλη εικόνα των ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο, στο πλαίσιο του «ανοίγματος» της Τουρκίας προς την Αίγυπτο πυκώνουν οι επισκέψεις αξιωματούχων -ο Χακάν Φιντάν μετέβη πρόσφατα στο Κάιρο- ενώ πληθαίνουν τα τουρκικά δημοσιεύματα που προαναγγέλλουν ακόμη και συμμετοχή της Αιγύπτου στο εν εξελίξει πρόγραμμα κατασκευής του τουρκικού μαχητικού KAAN
Ναι, το θέμα της συμμετοχής της Αιγύπτου στο πρόγραμμα του τουρκικού μαχητικού KAAN έχει τεθεί από την επίσκεψη του προέδρου Αλ-Σίσι στην Άγκυρα τον Σεπτέμβριο του 2024. Η Τουρκία είχε προτείνει στην Αίγυπτο να συμμετάσχει σε αυτό το διεθνές κονσόρτσιουμ ώστε να προχωρήσει το πρόγραμμα. Φαίνεται ότι αυτό το έχουν δει θετικά και άλλες χώρες -και η Αίγυπτος-, περιλαμβανομένων επίσης των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και κάποιων ασιατικών χωρών.
Υπάρχει μία προσέγγιση της Τουρκίας με την Αίγυπτο, η οποία ξεκίνησε αμέσως μετά τους φονικούς σεισμούς της 5ης Φεβρουαρίου του 2023 με επίσκεψη τότε του υπουργού Εξωτερικών της Αιγύπτου στην Τουρκία. Ακολούθησαν οι ανταλλαγές επίσκεψεων Ερντογάν και Αλ-Σίσι αντίστοιχα.
Η Τουρκία και η Αίγυπτος έχουν υπογράψει συμφωνίες στα πεδία της γεωργίας, της εκμετάλλευσης λιμένων, καθώς και στους τομείς παραγωγής αμυντικού υλικού - εργοστάσια παραγωγής βλημάτων πυροβόλων των 155 χιλιοστών στην Αίγυπτο. Διά της προσέγγισης και μέσα από τη διαδικασία του τουρκικού μαχητικού KAAN, η Τουρκία θεώρησε ότι θα μπορέσει να «τραβήξει» την Αίγυπτο σε μία συζήτηση για οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών Η Αίγυπτος εφανίζεται διστακτική στο σκέλος αυτό.
Φάνηκε ότι η τουρκική πλευρά -μετά και την επιτυχία της διείσδυσης στη Βεγγάζη της Ανατολικής Λιβύης- θέτει ως επόμενο στόχο να δελεάσει τους Αιγύπτους να συζητήσουν και για τις θαλάσσιες ζώνες, καθώς αυτό θα ήταν πολύ καταστροφικό ως προς την οριοθέτηση ΑΟΖ που έχουμε υπογράψει εμείς και η Κυπριακή Δημοκρατία με την Αίγυπτο.
Όσον αφορά το ζήτημα των θαλασσιών ζωνών ανάμεσα σε Τουρκία και Αίγυπτο, δεν είναι κάτι το οποίο θεωρώ εφικτό. Η Αίγυπτος έχει δείξει ότι είναι επιφυλακτική.
Διακρίνετε κάποια αλλαγή στάσης του Καΐρου σε σχέση με τον τριμερή μηχανισμό Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου;
Δεν διαφαίνονται κάποια «σύννεφα» στο πεδίο αυτό. Η Αίγυπτος για πρώτη φορά συμμετείχε φέτος και σε τουρκική αεροπορική άσκηση, την «Anatolian Eagle», στο Ικόνιο - δηλαδή φαίνεται ότι οι σχέσεις τους επανέρχονται και σε επίπεδο κοινών στρατιωτικών ασκήσεων, ωστόσο το ζήτημα του τριμερούς μηχανισμού Ελλάδα, Κύπρου και Αιγύπτου είναι ανεξάρτητο.
Αυτό το σχήμα εναπόκειται στην Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία να το προωθήσει. Γιατί, ξέρετε, τα πράγματα δεν έρχονται μόνα τους αλλά είναι στο χέρι της Ελλάδος να δείξει το ανάλογο ενδιαφέρον και να μην αφήσει χώρο στην Τουρκία για τη διείσδυση που επιθυμεί στην Αιγύπτο.
Ποια περαιτέρω βήματα κάνει η Άγκυρα στη Λιβύη και πού προσβλέπει;
Βάσει όσων λέγονται και γράφονται, τουλάχιστον στην Άγκυρα, η πρόσφατη τριμερής συνάντηση μεταξύ Ερντογάν, Μελόνι και Ντμπεϊμπά είχε τελικά ως στόχο, από τουρκικής πλευράς, μια προσπάθεια διάρρηξης του τριγώνου Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ.
Με το άνοιγμα που έχει κάνει στον στρατάρχη Χαφτάρ, η Τουρκία δεν επιδιώκει μόνο να επικυρωθεί το τουρκολιβυκό μνημόνιο και από πλευράς Βεγγάζης, αλλά θέλει μία ενωμένη Λιβύη η οποία θα είναι δορυφόρος και υποχείριό της και θα χρησιμοποιείται ως βατήρας για τη διείσδυσή της στην Αφρική. Θα πρέπει να σας πω ότι στην Τουρκία σε κυβερνητικό επίπεδο επικρατεί το μότο «μία Λιβύη, ένας στρατός», όπως ακριβώς και το «μία Συρία, ένας στρατός».
Δηλαδή η Τουρκία θέλει να αποτελέσει τον παράγοντα για ένα «συνοικέσιο» ανάμεσα στην Τρίπολη και τη Βεγγάζη. Να δώσει ρόλο στον Χαλίφα Χάφταρ είναι μεταξύ των όσων η Άγκυρα του έχει υποσχεθεί - της τεχνολογίας οπλικών συστημάτων, εκμεταλλεύσης των υδρογονανθράκων, καθώς επίσης και παροχής εκπαιδεύσης στο στρατό, την αεροπορία και το ναυτικό της Ανατολικής Λιβύης.
Άρα, λοιπόν, έχουμε μία Τουρκία η οποία επιδιώκει να έχει μία Λιβύη ενωμένη-δορυφόρο της.
Και στο μέτωπο της Συρίας;
Μπορεί η Τουρκία να πανηγυρίζει για την επιτυχία της στη Λιβύη -αν και θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ακόμη δεν έχει επικυρωθεί το τουρκολιβικό μνημόνιο από την πλευρά Χαφτάρ, καθώς αυτό είναι το ζητούμενο- όμως υπάρχει ταυτόχρονα κατήφεια στην Άγκυρα όσον αφορά τη στροφή της πολιτικής Τραμπ στο Συριακό.
Θυμίζουμε ότι ο Αμερικανός πρέσβης στην Άγκυρα που διατηρεί και καθήκοντα απεσταλμένου του πρόεδρου Τραμπ για τη Συρία και το Λίβανο, Τόμας Μπάρακ, είχε δηλώσει στις αρχές Ιουλίου ότι οι μειονότητες στη Συρία -δηλαδή οι Αλαουίτες, οι Δρούζοι και οι Κούρδοι- δεν μπορούν να φέρονται ως μειονότητες, δεν μπορούν να φέρονται ως κάτι διαφορετικό, και υποστήριξε ένα κεντρικό κράτος, μια κεντρική κυβέρνηση.
Μετά τις μαζικές δολοφονίες στην περιοχή της Σουέιντα των Δρούζων στη νότια Συρία από τις δυνάμεις του Αλ-Τζολάνι, οι Κούρδοι πλέον δεν δέχθηκαν να παραδώσουν τον οπλισμό τους και να ενταχθούν στον συριακό στρατό. Οι Αμερικανοί διεφάνη ότι άρχισαν να αναθεωρούν τη στάση τους έναντι του Αλ-Τζολάνι και προωθήθηκε αμερικανικό πολεμικό υλικό στις περιοχές των Κούρδων. Μετά δε και τις τελευταίες εντελώς διαφορετικού χαρακτήρα δηλώσεις του Τόμας Μπάρακ -που μιλάει πλέον για δυνατότητες των μειονότητων να αυτοπροσδιορίζονται- βλέπουμε ότι η Άγκυρα στέκεται πολύ σκεπτική και ήδη Τούρκοι αναλυτές μιλούν για ήττα της Τουρκίας μιας και φαίνεται ότι ο Ντόναλντ Τραμπ αλλάζει την πολιτική του στο ζήτημα του Συριακού.
Αυτό που η Τουρκία επιδιώκει είναι ένα κεντρικό κράτος χωρίς τη διάσταση των μειονοτήτων - καθώς από την άλλη αυτό είναι που επιθυμεί το Ισραήλ. Γι’ αυτό λέμε περί ήττας της Τουρκίας στη Συρία. Εάν η πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών είναι αναγνώριση των μειονοτήτων, στην ουσία μιλάμε για έναν αποδυναμωμένο Αλ-Τζολάνι. Άρα, λοιπόν, η Τουρκία δεν θα μπορεί να έχει δορυφόρο τη Συρία.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, κάτοχος MBA από το Nottingham Trend University, Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του ΔΠΘ, και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ διετέλεσε μέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1995-1999, Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα/παράλληλη διαπίστευση στο Μπακού την περίοδο 2013-2017. Είναι συνεργάτης του αμερικανικού Ινστιτούτου αναλύσεων, «Defense & Foreign Affairs». Αποστρατεύθηκε τον Μάρτιο / 2022.
