Σε μια εποχή ραγδαίων εξελίξεων στην ιατρική επιστήμη και την τεχνολογία, ο φαρμακευτικός κλάδος βρίσκεται στο επίκεντρο των παγκόσμιων συζητήσεων για την υγεία, την καινοτομία και την πρόσβαση σε ποιοτικές θεραπείες. Ο κ. Σπύρος Φιλιώτης, Αντιπρόεδρος και Γενικός Διευθυντής της Φαρμασέρβ – Λίλλυ, αποτελεί μια από τις πλέον καταξιωμένες προσωπικότητες του χώρου, με μακρά πορεία στην Eli Lilly και πολυετή εμπειρία σε διεθνείς αγορές. Μέσα από το πρίσμα της πολύπλευρης διαδρομής του, μιλά για τις μεγάλες μεταβάσεις του φαρμακευτικού τομέα - από την εξατομικευμένη ιατρική και τη βιοτεχνολογία έως τις προκλήσεις της ελληνικής πραγματικότητας.
Με αφοσίωση στην έρευνα, την καινοτομία και τη συνεργασία με την Πολιτεία, ο κ. Φιλιώτης τοποθετείται για το μέλλον της φαρμακευτικής πολιτικής στην Ελλάδα, την ανάγκη για ένα σταθερό πλαίσιο στήριξης της καινοτομίας, αλλά και τον ρόλο της χώρας μας στη βιοφαρμακευτική παραγωγή και τις κλινικές μελέτες. Παράλληλα, αναδεικνύει τη σημασία της Τεχνητής Νοημοσύνης ως μοχλό μετασχηματισμού του συστήματος υγείας, και περιγράφει τη στρατηγική της Φαρμασέρβ – Λίλλυ για τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες των επόμενων ετών.
Συνέντευξη στη Σοφία Κωστάρα
Κύριε Φιλιώτη, με την εκτενή σας εμπειρία στον φαρμακευτικό κλάδο, από την αρχή της καριέρας σας στην Eli Lilly μέχρι και τη θέση σας σήμερα ως αντιπρόεδρος και γενικός διευθυντής στη Φαρμασέρβ – Λίλλυ, ποια θεωρείτε την πιο σημαντική αλλαγή που έχει επέλθει στον κλάδο αυτά τα χρόνια και πώς έχετε προσαρμοστεί σε αυτήν;
Η σημαντικότερη αλλαγή που έχουμε δει στον φαρμακευτικό κλάδο είναι η στροφή προς την εξατομικευμένη ιατρική και η ραγδαία πρόοδος στη βιοτεχνολογία. Από την εποχή που ξεκίνησα στην Eli Lilly μέχρι σήμερα, η επιστήμη έχει εξελιχθεί δραματικά — με θεραπείες που στοχεύουν σε μοριακό επίπεδο και με δυνατότητες που ούτε καν φανταζόμασταν πριν δύο δεκαετίες. Προσαρμοστήκαμε μέσα από επενδύσεις στην έρευνα, στην καινοτομία και κυρίως μέσω της στενής συνεργασίας με την επιστημονική κοινότητα και το ελληνικό κράτος.
Είστε μέλος του Δ.Σ. του ΣΦΕΕ και τoυ Pharma Innovation Forum (PIF). Ποιες θεωρείτε τις πιο σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο φαρμακευτικός κλάδος στην Ελλάδα και πώς μπορούμε να τις ξεπεράσουμε με συνεργασία και καινοτομία;
Οι μεγαλύτερες προκλήσεις είναι η έλλειψη σταθερότητας και προβλεψιμότητας στο επιχειρείν στον τομέα του φαρμάκου στην Ελλάδα, με βασική αιτία το υπερβολικό clawback που επιβαρύνει δυσανάλογα τις φαρμακευτικές εταιρείες. Παράλληλα, υπάρχει η ανάγκη για ένα σαφές, μακροπρόθεσμο πλαίσιο κινήτρων για την καινοτομία.
Θα πρέπει να σταματήσουν οι αποσπασματικές κινήσεις και να υπάρξει ένα οργανωμένο και ρεαλιστικό Σχέδιο Δράσης για το φάρμακο με συνεργασία όλων των εμπλεκομένων Εταίρων, με συγκεκριμένους βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους και χρονοδιαγράμματα, που θα διασφαλίζει τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και την απρόσκοπτη διάθεση των φαρμάκων στην Ελληνική αγορά. Ένα Σχέδιο Δράσης που θα άρει τα προβλήματα και τις χρόνιες στρεβλώσεις, θα προάγει τον εκσυγχρονισμό, θα δίνει κίνητρα επιχειρηματικότητας και επενδύσεων, θα ευνοεί την έρευνα και την ανάπτυξη και την οικονομία γενικότερα.
Ένα τέτοιο σχέδιο θα πρέπει να προβλέπει ενίσχυση του προϋπολογισμού για το φάρμακο και ουσιαστική μείωση των υπέρμετρων υποχρεωτικών επιστροφών μαζί με συνυπευθυνότητα για την όποια υπέρβαση, θα πρέπει να εφαρμοστούν διαρθρωτικές αλλαγές όπως η αυστηρή τήρηση θεραπευτικών πρωτοκόλλων και φίλτρων συνταγογράφησης, μητρώα ασθενών και χρήση πιο σύνθετων εργαλείων διαπραγμάτευσης κ.α.
Μέσω του ΣΦΕΕ και του Pharma Innovation Forum εργαζόμαστε για να προωθήσουμε λύσεις μέσα από τη συνεργασία με την Πολιτεία, με στόχο ένα βιώσιμο και αποτελεσματικό σύστημα υγείας , προς όφελος των πολιτών.
Η Eli Lilly πρωτοπορεί στον χώρο της καινοτομίας, της έρευνας και της ανάπτυξης νέων φαρμάκων, ήδη από το 1923 με το πρώτο εμπορικό λανσάρισμα της ινσουλίνης. Διαβάζουμε ότι σήμερα έχει περίπου 50 νέα φάρμακα στη διαδικασία της αδειοδότησης. Μπορείτε να μας πείτε σε ποιους τομείς και σε ποιες θεραπείες θα πρέπει να περιμένουμε εξελίξεις;
Η Lilly σήμερα επενδύει σημαντικά σε θεραπείες για τον σακχαρώδη διαβήτη, την παχυσαρκία και γενικότερα τα καρδιομεταβολικά νοσήματα, καθώς και τη νόσο Αλτσχάϊμερ, τα αυτοάνοσα νοσήματα, την ψυχιατρική και τον καρκίνο. Ήδη υπάρχουν υποσχόμενα αποτελέσματα από καινοτόμα μόρια που βρίσκονται σε φάση κλινικών δοκιμών ή στην τελική φάση έγκρισης. Ειδικά στην παχυσαρκία έχουμε δει θεαματικές εξελίξεις που μπορούν να αλλάξουν τη ζωή εκατομμυρίων ασθενών.
Γίνεται πολύς λόγος για την ανάπτυξη βιομηχανικών μονάδων Biopharma στη χώρα μας. Ποια είναι η γνώμη σας; Τι θα απαιτηθεί για να περάσει η Ελλάδα σε αυτή τη νέα εποχή;
Πιστεύω ακράδαντα ότι η Ελλάδα μπορεί να γίνει περιφερειακός κόμβος παραγωγής καινοτόμων βιοτεχνολογικών φαρμάκων. Όμως, αυτό απαιτεί στρατηγικές επενδύσεις, υποδομές υψηλής τεχνολογίας, αλλά κυρίως ένα σαφές και ευνοϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο. Οι συνέργειες μεταξύ πανεπιστημίων, βιομηχανίας και κράτους είναι το κλειδί. Η Φαρμασέρβ-Λίλλυ είναι πρόθυμη να συμβάλει ενεργά σε αυτόν τον στόχο.
Στην πορεία σας, έχετε εργαστεί σε διάφορες θέσεις σε παγκόσμιες αγορές, όπως οι ΗΠΑ, η Ισπανία και η Δανία. Ποιες εμπειρίες από τη διεθνή σας καριέρα σάς έχουν βοηθήσει να προσαρμόσετε τις στρατηγικές της Φαρμασέρβ – Λίλλυ στην ελληνική αγορά
Η διεθνής εμπειρία μου, μου έμαθε τη σημασία της ομαδικής κουλτούρας, της στρατηγικής συνέπειας και της διαρκούς καινοτομίας. Αυτές τις αρχές προσπαθώ να μεταφέρω και στην ελληνική πραγματικότητα, προσαρμόζοντάς τες στις τοπικές ιδιαιτερότητες. Η στενή συνεργασία με όλα τα στελέχη της Φαρμασέρβ-Λίλλυ και η συνεχής εκπαίδευση είναι σημαντικά θεμέλια για την επιτυχία μας.
Κύριε Φιλιώτη, η καινοτομία στην υγεία συνεχώς εξελίσσεται και η εταιρεία σας επενδύει σημαντικά σε νέες θεραπείες και κλινικές μελέτες. Ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζετε στην ανάπτυξη νέων θεραπειών για νόσους όπως η παχυσαρκία, ο διαβήτης, ο καρκίνος και ποιοι είναι οι στρατηγικοί σας στόχοι για τα επόμενα χρόνια στον τομέα αυτό;
Οι προκλήσεις είναι πολλαπλές: από το κόστος της έρευνας μέχρι την ταχύτητα αδειοδότησης και την πρόσβαση των ασθενών στις θεραπείες. Ειδικά στην παχυσαρκία, υπάρχει ακόμη και κοινωνικό στίγμα που πρέπει να ξεπεράσουμε. Ο στόχος μας είναι σαφής: να προσφέρουμε αποτελεσματικές, ασφαλείς και προσβάσιμες λύσεις για ασθένειες που πλήττουν εκατομμύρια συνανθρώπους μας. Επενδύουμε συνεχώς σε κλινικές μελέτες και στην εκπαίδευση του ιατρικού κόσμου επάνω στη σωστή χρήση των φαρμάκων μας.
Παρά τα θετικά βήματα της Φαρμασέρβ-Λίλλυ στον τομέα της καινοτομίας, το ελληνικό σύστημα υγείας εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις, όπως η έλλειψη προβλεψιμότητας και τα περιορισμένα κίνητρα για τις κλινικές μελέτες. Ποιες πρωτοβουλίες και συνεργασίες θεωρείτε ότι μπορούν να επιταχύνουν τη βελτίωση αυτού του περιβάλλοντος, ώστε η Ελλάδα να καταστεί πιο ελκυστική για διεθνείς φαρμακευτικές επενδύσεις;
Πράγματι, χρειαζόμαστε ένα σταθερό και προβλέψιμο επιχειρηματικό περιβάλλον που να είναι φιλικό προς την καινοτομία, καθώς και κίνητρα για την αύξηση του αριθμού των κλινικών μελετών που πραγματοποιούνται στη χώρα μας. Η ύπαρξη ενός λειτουργικού και βιώσιμου οικοσυστήματος για την κλινική έρευνα, όπου τα μέρη του έχουν διακριτούς ρόλους και συνεργάζονται αρμονικά είναι απαραίτητη προϋπόθεση ώστε να δρομολογηθούν και να επιταχυνθούν εξελίξεις.
Η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να γίνει πιο ελκυστική σε επενδύσεις για κλινική έρευνα. Για να συμβεί αυτό, είναι απαραίτητο να αυξήσει τον ανταγωνιστικό χαρακτήρα της. Η μείωση της γραφειοκρατίας και η αύξηση της ταχύτητας έναρξης των κλινικών δοκιμών αποτελούν βασικά κριτήρια ανταγωνιστικότητας. Επίσης, η ανάπτυξη κουλτούρας κλινικών μελετών στα νοσοκομεία θα βοηθήσει αποφασιστικά. Η θέσπιση κατάλληλων κινήτρων προς τις φαρμακευτικές επιχειρήσεις με στόχο την αύξηση του αριθμού των κλινικών μελετών θα παίξει σημαντικό ρόλο στο να γίνει η χώρα μας ελκυστικός προορισμός για την κλινική έρευνα.
Η ψηφιοποίηση των διαδικασιών, η διαχρονική στελέχωση με κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό των αρμοδίων αρχών (Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων, Εθνική Επιτροπή Δεοντολογίας, Νοσοκομεία, κλπ.), η στενή συνεργασία με τα Νοσοκομεία και τα Πανεπιστήμια είναι κομβικής σημασίας. Μέσα από τοπικές και διεθνείς πρωτοβουλίες αλλά και συνεργασίες Δημόσιου-Ιδιωτικού τομέα μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα οικοσύστημα καινοτομίας που θα προσελκύσει το διεθνές ενδιαφέρον.
Η πρόοδος της Τεχνητής Νοημοσύνης στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης φαίνεται να είναι μία από τις μεγαλύτερες καινοτομίες του μέλλοντος. Πώς βλέπετε την ενσωμάτωσή της στην καθημερινή πρακτική των ελληνικών νοσοκομείων και φαρμακείων, και ποιο ρόλο μπορεί να παίξει η Φαρμασέρβ-Λίλλυ στην υιοθέτηση αυτών των τεχνολογιών;
Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει τη δυναμική να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που γίνεται η διάγνωση, η πρόληψη και η διαχείριση των νοσημάτων. Είμαστε ακόμα στην αρχή, αλλά τα πρώτα βήματα είναι ενθαρρυντικά. Στην Φαρμασέρβ-Λίλλυ έχουμε κατανοήσει τον σημαντικό ρόλο της ψηφιακής τεχνολογίας και ειδικά της Τεχνητής Νοημοσύνης στο άμεσο μέλλον. Η εκπαίδευση των στελεχών αποτέλεσε τη βάση στην προσπάθεια μας αυτή. Οι αλλαγές αυτές έχουν γίνει ήδη ορατές στη διεξαγωγή των κλινικών μελετών, είτε σε επίπεδο σχεδιασμού, είτε σε επίπεδο συμμετοχής των ασθενών σε αυτές. Σε συνεργασία με την Πολιτεία και τους εμπλεκομένους φορείς, η Φαρμασέρβ-Λίλλυ συν-διαμορφώνει την επόμενη μέρα, προτείνοντας λύσεις και καλές πρακτικές στην εφαρμογή της νέας ψηφιακής τεχνολογίας.
