Τα εμπόδια και τις ευκαιρίες που έχει να προσφέρει η εφαρμογή της ψηφιακής γεωργίας, αλλά και πώς το ερευνητικό έργο Tallheda μπορεί να συμβάλει στην εκπαίδευση των αγροτών αναλύουν στο Liberal, η Αγγελική Μηλιώτη, Communication Manager του Smart Agro Hub και ο Φώτης Χατζηπαπαδόπουλος, Διευθύνων Σύμβουλος του Smart Agro Hub.
Το πρόγραμμα Tallheda πρόκειται για ένα καινοτόμο ευρωπαϊκό ερευνητικό έργο που υλοποιεί η Smart Agro Hub (χρηματοδοτούμενο από το Horizon Europe) και στοχεύει στην ενίσχυση της εκπαίδευσης πάνω στον κλάδο της ψηφιακής γεωργίας σε Ελλάδα και Σερβία με τεχνογνωσία από το Βέλγιο.
Ο κ. Χατζηπαπαδόπουλος εξηγεί τι είναι η ψηφιακή γεωργία, τα εμπόδια που συναντούν οι αγρότες στην Ελλάδα στην εφαρμογή της και πώς μπορεί να οδηγήσει τους αγρότες στις βέλτιστες πρακτικές καλλιέργειας.
Συνέντευξη στη Ρέα Βέσση
Κύριε Χατζηπαπαδόπουλε, τι εννοούμε με τον όρο «ψηφιακή γεωργία» και πώς διαχωρίζεται από την «ευφυή γεωργία»;
Στην πραγματικότητα, οι όροι «ψηφιακή γεωργία» και «ευφυή γεωργία» συχνά χρησιμοποιούνται εναλλακτικά, αλλά υπάρχουν κάποιες αποχρώσεις. Η ψηφιακή γεωργία είναι ο ευρύτερος όρος που καλύπτει όλες τις τεχνολογίες που ψηφιοποιούν τη γεωργική διαδικασία - από τον εξοπλισμό των τρακτέρ με GPS μέχρι τις εφαρμογές στο κινητό για καταγραφή εργασιών.
Η ευφυής γεωργία πάει ένα βήμα παραπέρα. Εδώ η έμφαση είναι στη λήψη αποφάσεων και στην ακριβή εφαρμογή τους. Περιλαμβάνει τρεις κατηγορίες τεχνολογιών: πρώτον, τεχνολογίες συλλογής δεδομένων από το χωράφι, την ατμόσφαιρα, το φυτό. Δεύτερον, τεχνολογίες επεξεργασίας αυτών των δεδομένων - όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη - που τα μετατρέπουν σε πρακτική συμβουλή. Και τρίτον, μηχανήματα ακριβείας που εφαρμόζουν αυτές τις αποφάσεις στο χωράφι.
Το κλειδί είναι ότι η ευφυής γεωργία δεν υπάρχει χωρίς την ίδια τη γεωργία - τις φάσεις λήψης και εφαρμογής αποφάσεων στο χωράφι.
Πόσο εφικτό είναι να δούμε την ψηφιακή γεωργία να εφαρμόζεται στην Ελλάδα;
Η εφικτότητα υπάρχει, αλλά με προϋποθέσεις. Σήμερα στην Ελλάδα έχουμε πολλά διαθέσιμα τεχνολογικά προϊόντα και υπηρεσίες, τόσο εγχώριας παραγωγής όσο και από το εξωτερικό. Τα εργαλεία δε λείπουν - πλεονάζουν. Επίσης, πραγματοποιείται έρευνα και ανάπτυξη και υπάρχουν ακαδημαϊκά προγράμματα.
Το πρόβλημα είναι ότι δεν αρκεί η ύπαρξη της τεχνολογίας. Η δική μας εμπειρία δείχνει ότι οι Έλληνες γεωπόνοι δεν είναι ακόμα εξοικειωμένοι με τα εργαλεία ευφυούς γεωργίας, και οι αγρότες, παρόλο που έρχονται σε επαφή με τεχνολογικά προϊόντα και επενδύουν κάποια χρήματα, δεν αξιοποιούν πλήρως τις δυνατότητες της ευφυούς γεωργίας.
Έχουμε εντοπίσει τέσσερα βασικά εμπόδια: Πρώτον, έλλειμμα στην πρακτική εκπαίδευση και κατάρτιση. Δεύτερον, έλλειψη ξεκάθαρων αποδείξεων ότι αυτά τα εργαλεία δουλεύουν. Τρίτον, τα περισσότερα εργαλεία δεν έχουν προσαρμοστεί στις ελληνικές συνθήκες και γεωγραφικές ιδιαιτερότητες. Τέταρτον, απουσία ουσιαστικών κινήτρων για υιοθέτηση.
Για αυτό δημιουργήσαμε το Smart Agro Hub - κέντρο ικανοτήτων στην ευφυή γεωργία - για να άρουμε αυτά τα εμπόδια μέσω της συνεργατικής μας προσέγγισης. 
Πώς μπορεί η τεχνολογία να οδηγήσει τους Έλληνες αγρότες στο να εφαρμόσουν τις βέλτιστες πρακτικές καλλιέργειας;
Κλειδί είναι να αναγνωρίσουμε ότι στην Ελλάδα η συμβουλευτική αγορά στηρίζεται κυρίως στην επικοινωνία που έχουν οι αγρότες με τα γεωπονικά τους καταστήματα. Οι γεωπόνοι είναι οι κεντρικοί παράγοντες και κάθε τεχνολογική λύση πρέπει να ενισχύει αυτή τη σχέση, όχι να την παρακάμπτει.
Η τεχνολογία πρέπει να λειτουργεί ως εργαλείο ενδυνάμωσης των γεωπόνων, δίνοντάς τους περισσότερα και καλύτερα δεδομένα για να συμβουλεύουν τους αγρότες. Αυτό σημαίνει πρόσβαση σε πραγματικό χρόνο σε καιρικά δεδομένα, δορυφορικές εικόνες, αισθητήρες εδάφους, ιστορικά στοιχεία απόδοσης.
Παράλληλα, η τεχνολογία πρέπει να διευκολύνει την επικοινωνία μεταξύ γεωπόνου και αγρότη. Όταν ο αγρότης μπορεί να στείλει φωτογραφία από μια ασθένεια στο φυτό και να λάβει άμεση απάντηση, ή όταν ο γεωπόνος μπορεί να παρακολουθεί από απόσταση την κατάσταση πολλών χωραφιών, τότε βελτιώνεται η ποιότητα των συμβουλών.
Επίσης, χρειάζεται τεκμηρίωση με συγκεκριμένα αποτελέσματα από ελληνικές συνθήκες. Οι αγρότες δεν πείθονται από θεωρητικές υποσχέσεις, αλλά από μετρήσιμα οφέλη που βλέπουν σε γειτονικά χωράφια. Γι' αυτό είναι κρίσιμος ο ρόλος του πειραματισμού και των επιδεικτικών εκδηλώσεων.
Τέλος, η προσέγγιση πρέπει να είναι σταδιακή - από απλές εφαρμογές προς πιο σύνθετες, ώστε οι αγρότες να οικοδομούν εμπιστοσύνη στην τεχνολογία.
Τι δυσκολίες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν στην πράξη οι Έλληνες αγρότες; (Π.χ. Κάποιες μέθοδοι μπορεί να απαιτούν τη χρήση Ίντερνετ, ενώ υπάρχουν περιοχές που αντιμετωπίζουν πρόβλημα με το σήμα.)
Οι δυσκολίες είναι πολυεπίπεδες και πρέπει να τις αντιμετωπίσουμε ρεαλιστικά.
Πρώτη βασική δυσκολία είναι η ψηφιακή υποδομή. Όντως, κάποιες αγροτικές περιοχές αντιμετωπίζουν προβλήματα με το σήμα Ίντερνετ ή έχουν αργές συνδέσεις. Αυτό σημαίνει ότι οι τεχνολογικές λύσεις πρέπει να σχεδιάζονται για να λειτουργούν και σε περιβάλλοντα περιορισμένης συνδεσιμότητας.
Δεύτερη μεγάλη δυσκολία είναι το κόστος. Τα οφέλη της ευφυούς γεωργίας είναι συχνά μεσοπρόθεσμα, ενώ οι επενδύσεις είναι άμεσες. Πολλοί αγρότες δεν έχουν τη δυνατότητα ή την πρόθεση να επενδύσουν σε κάτι που δε βλέπουν άμεσο όφελος. Χρειάζονται κίνητρα, επιδοτήσεις ή μοντέλα υπηρεσιών που κατανέμουν το κόστος.
Τρίτον, η πολυπλοκότητα της τεχνολογίας. Πολλά συστήματα απαιτούν τεχνικές γνώσεις που ο μέσος αγρότης δεν έχει. Η λύση δεν είναι να εκπαιδεύσουμε όλους τους αγρότες σε τεχνολογία, αλλά να κάνουμε την τεχνολογία πιο απλή και προσβάσιμη.
Τέταρτον, η αβεβαιότητα για τα αποτελέσματα. Υπάρχει σκεπτικισμός γιατί πολλά εργαλεία που κυκλοφορούν δεν έχουν αποδειχθεί κάτω από ελληνικές συνθήκες. Χρειάζεται εγχώρια τεκμηρίωση και επαλήθευση.
Πέμπτον, η γενεαλογική διαφορά. Οι μεγαλύτεροι αγρότες είναι πιο διστακτικοί με την τεχνολογία, ενώ οι νεότεροι είναι πιο ανοιχτοί αλλά μπορεί να μην έχουν την εμπειρία και τους πόρους.
Τέλος, η αντίσταση στην αλλαγή είναι φυσική ανθρώπινη αντίδραση. Οι αγρότες έχουν δοκιμασμένες μεθόδους που λειτουργούν. Για να αλλάξουν, χρειάζεται να δουν ξεκάθαρα οφέλη και να έχουν εμπιστοσύνη στον σύμβουλό τους.
Η φιλοσοφία πρέπει να είναι ότι η τεχνολογία προσαρμόζεται στις ανάγκες των ανθρώπων, όχι το αντίστροφο.
Από την πλευρά της, η Αγγελική Μηλιώτη εστιάζει στα οφέλη που έχει να προσφέρει το πρόγραμμα Tallheda τόσο σε πρακτικό επίπεδο όσο και σε οικονομικό, όπως και στους βασικούς στόχους του. 
Κυρία Μηλιώτη, ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι του προγράμματος Tallheda;
Ο βασικός στόχος του έργου Tallheda είναι να βοηθήσει στην αναβάθμιση των γεωπονικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα και τη Σερβία, ακολουθώντας τις καλές πρακτικές που έχουν υιοθετηθεί από κορυφαία γεωπονικά πανεπιστήμια του Βελγίου. Το TALLHEDA στοχεύει ταυτόχρονα στην αποτελεσματικότερη προετοιμασία των μελλοντικών γεωπόνων/γεωργών ως προς την αξιοποίηση εργαλείων ψηφιακής γεωργίας. Τέλος, μέσω του Tallheda και της αναβάθμισης των γεωπονικών πανεπιστημίων σε Ελλάδα και Σερβία, σκοπός είναι να μετριαστεί και το φαινόμενο «brain drain», δηλαδή το γεγονός ότι πολλοί απόφοιτοι των γεωπονικών πανεπιστημίων εγκαταλείπουν την Ελλάδα, καθώς συχνά στο εξωτερικό απορροφώνται ευκολότερα και αμείβονται καλύτερα.
Πώς το πρόγραμμα μπορεί να συμβάλει στην εφαρμογή και την προώθηση γνώσεων για την ψηφιακή γεωργία;
Στα πλαίσια του έργου αναπτύσσεται πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό, το οποίο είναι διαθέσιμο online, μετά από εγγραφή του χρήστη στο Virtual Innovation Hub του website του Tallheda. Το υλικό αυτό είναι διαθέσιμο δωρεάν προς όποιον ενδιαφέρεται να αναβαθμίσει τις γνώσεις του στον τομέα της ψηφιακής γεωργίας. Ταυτόχρονα, μέσα από το έργο, θα προταθούν βελτιώσεις και αλλαγές στα προγράμματα σπουδών των πανεπιστημίων-στόχων που θα προκύψουν από την έρευνα που διεξάγεται στα πλαίσια του Tallheda.
Ένας εκπαιδευμένος επαγγελματίας μέσω του προγράμματος, τι εφόδια θα αποκτήσει που θα μπορεί μακροπρόθεσμα να εκμεταλλευτεί στην πράξη; - Δώστε μας ένα παράδειγμα.
Εκτός από τα πρακτικά εφόδια, όπως είναι το εκπαιδευτικό υλικό που παράγεται στο πλαίσιο του έργου, το οποίο είναι εντελώς δωρεάν διαθέσιμο στους ενδιαφερόμενους, δίνεται η δυνατότητα πρακτικής επιμόρφωσης μέσα από τα events μας, όπως τα summer schools, καθώς και η δυνατότητα δικτύωσης με επαγγελματίες του χώρου. Ένα συγκεκριμένο παράδειγμα αποτελούν φυσικά οι διάφορες πτυχιακές, μεταπτυχιακές και διδακτορικές εργασίες που εκπονούνται στα πλαίσια του έργου.
Τι οικονομικά οφέλη θα δει στη δουλειά του ένας εκπαιδευμένος επαγγελματίας μέσω του προγράμματος Tallheda και ποια είναι τα επόμενα βήματα του προγράμματος;
Τα οικονομικά οφέλη που μπορεί να δει ένας γεωργός/γεωπόνος μέσα από την εκπαίδευση του στα πλαίσια του TALLHEDA σχετίζονται με την εφαρμογή λύσεων ψηφιακής γεωργίας. Δηλαδή, μέσα από την εφαρμογή καινοτόμων εργαλείων και λύσεων που σχετίζονται με την ψηφιακή γεωργία, ο γεωργός/γεωπόνος μπορεί να δει έμμεσα οφέλη από τη μείωση των ποσοτήτων εισροών, χάρη στα εργαλεία ψηφιακής γεωργίας, από την αύξηση της παραγωγικότητας, από την αποτελεσματικότερη διαχείριση καιρικών δεδομένων και πολλά άλλα.
Στη διάρκεια του έργου ήδη έχουν γίνει διάφορες δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά και συνέδρια, έχουν δημοσιευθεί διάφορα videos και podcasts, έχει παραχθεί εκπαιδευτικό υλικό και έχουν διεξαχθεί σημαντικά events τόσο στην Ελλάδα και τη Σερβία, όσο και στο Βέλγιο. Το αμέσως επόμενο event θα γίνει τον Αύγουστο του 2025 στο Βέλγιο και θα είναι ένα summer school με κύριο στόχο την εκπαίδευση νέων ερευνητών.
