Την έννοια της συμπεριληπτικής οικονομίας και την εφαρμογή της στην επιχειρηματική πρακτική αναλύει η Ιδρύτρια syNNergy - Επικεφαλής Συμπερίληψης & Επικοινωνιακής Στρατηγικής, Δρ. Νεφέλη Ράντου, σε συνέντευξή της στο Liberal.gr, σημειώνοντας ότι η συμπερίληψη δεν αποτελεί μόνο κοινωνική επιταγή, αλλά οικονομική αναγκαιότητα, καθώς η πρόσβαση σε ευκαιρίες για όλους ενισχύει την παραγωγικότητα, την καινοτομία αλλά και την ανθεκτικότητα των επιχειρήσεων.
Στο «κάδρο» των ευκαιριών, η κα Ράντου αναδεικνύει ότι οι εταιρείες που ενσωματώνουν την προσβασιμότητα διευρύνουν την πελατειακή τους βάση, αξιοποιούν ταλέντα από διαφορετικά υπόβαθρα, μειώνουν το κόστος αποχωρήσεων και την εναλλαγή προσωπικού.
Η ίδια επισημαίνει ότι η συμπεριληπτική στρατηγική μπορεί να μετρηθεί μέσω ειδικών KPIs, ενώ η διεθνείς έρευνες, όπως της McKinsey & Company, καταδεικνύουν σαφή συσχέτιση της ποικιλομορφίας με την καινοτομία, την αποδοτικότητα και την οικονομική επίδοση των οργανισμών.
Σύμφωνα με την κα Ράντου, ένα «brand» το οποίο συμβάλλει σε κάτι ευγενές και αξιακά σημαντικό, «γράφει» θετικά τόσο στο καταναλωτικό όσο και το ευρύ κοινό, κάτι που μεσομακροπρόθεσμα μεταφράζεται σε αυξημένες πωλήσεις και κερδοφορία.
Συνέντευξη στη Σόφη Λιάτη
Τα τελευταία χρόνια η έννοια της inclusive economy έχει περάσει από το κοινωνικό στο οικονομικό λεξιλόγιο. Πώς εξηγείτε αυτή τη μετατόπιση;
Ο λόγος αυτής της μετατόπισης είναι ότι η έννοια της «inclusive economy» και του σχεδιασμού για όλους δεν αποτελεί απλά μία κοινωνική επιταγή ή ένα ζήτημα δικαιωμάτων. Πλέον συζητάμε για ένα οικονομικό περιβάλλον που παράγει ευκαιρίες και οφέλη για όλους καθώς και για τη βιώσιμη ανάπτυξη, όχι μόνο των μεγάλων αλλά και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων – μία ανάπτυξη η οποία δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί αν ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού αποκλείεται από την αγορά εργασίας ή δεν έχει ευκαιρίες ανέλιξης. Η οικονομία για να λειτουργήσει αποτελεσματικά κα εις το διηνεκές πρέπει να είναι συμπεριληπτική και να δημιουργεί ισότιμη πρόσβαση σε ευκαιρίες και πόρους για όλους, χωρίς αποκλεισμούς.
Όσοι λαμβάνουν τις αποφάσεις σε φορείς, εταιρείες και οργανισμούς πλέον διαθέτουν τα δεδομένα και τη γνώση ότι οι πολιτικές συμπερίληψης δημιουργούν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και συσχετίζονται θετικά με τη δημιουργία και την παραγωγικότητα, την καινοτομία, τις ισχυρές επιδόσεις.
Μιλάμε για μια παγκόσμια αγορά δισεκατομμυρίων γύρω από προϊόντα και υπηρεσίες που σχεδιάζονται για όλους. Υπάρχουν παραδείγματα χωρών που έχουν αντιληφθεί ότι πρέπει να εντάξουν τη συμπερίληψη στις πρακτικές τους;
Γεγονός είναι ότι μακραίνει ο κατάλογος των χωρών οι οποίες επενδύουν στην προσβασιμότητα προϊόντων/υπηρεσιών και υιοθετούν πολιτικές ενσωμάτωσης της διαφορετικότητας -από θρησκευτικές πεποιθήσεις, εθνοτικές/φυλετικές μειονότητες και σεξουαλικό προσανατολισμό μέχρι αναπηρία και χρόνιες παθήσεις. Στο κομμάτι της αναπηρίας, ενδεικτικά αναφέρω τον Καναδά με το Accessible Canada Act (2019), το οποίο αποτελεί ένα εθνικό πλαίσιο για μία χωρίς φραγμούς χώρα έως το 2040, με προληπτική αναγνώριση και άρση εμποδίων αλλά και την Αυστραλία η οποία επενδύει ουσιαστικά στον καθολικό σχεδιασμό προϊόντων και υπηρεσιών.
Ακόμα, η Σκανδιναβία και η Νέα Ζηλανδία είναι μπροστά σε πολιτικές άρσης των ανισοτήτων, με μία συμπεριληπτική κουλτούρα η οποία διατρέχει συνολικά δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο διαθέτει ένα ισχυρό νομικό πλαίσιο, μηχανισμό ελέγχου και εθνικές στρατηγικές για την ενεργητική ένταξη ατόμων με αναπηρία στην εργασία.
Σε ό,τι αφορά τα δύο φύλα, σύμφωνα με τον World Economic Forum Global Gender Gap Report 2025, σε δείκτες που καλύπτουν οικονομική συμμετοχή, εκπαίδευση, πολιτική εκπροσώπηση, επαγγελματικές ευκαιρίες, στις πρώτες θέσεις κατατάσσονται (σταθερά από το 2006) η Ισλανδία, η Φινλανδία η Νορβηγία και η Σουηδία.
Και στη χώρα μας η κατάσταση βαίνει βελτιούμενη σε διάφορους τομείς – απλά είναι πολλά αυτά που πρέπει να γίνουν…
Πιστεύετε πως η συμπεριληπτική οικονομία μπορεί να γίνει επιχειρηματικό πλεονέκτημα;
100%. Η συμπεριληπτική οικονομία ωφελεί πολυεπίπεδα -από την αγορά και τις επιχειρήσεις έως την κοινωνία συνολικά.
Ξεκινώντας από το προφανές -όταν μία εταιρεία δημιουργεί προσβάσιμα προϊόντα/υπηρεσίες απευθύνεται σε μεγαλύτερο κοινό και διευρύνει την πελατειακή της βάση. Σε επίπεδο επιχειρήσεων επίσης, αξιοποιούνται ταλέντα ενώ πλεονέκτημα για την επιχείρηση αποτελεί το γεγονός ότι ομάδες με διαφορετικά υπόβαθρα φέρνουν περισσότερες ιδέες στο τραπέζι.
Από πλευράς εργαζομένων, παρατηρείται ισχυρή δέσμευση και μειωμένη εναλλαγή προσωπικού, άρα η επιχείρηση δε δαπανά ενέργεια και χρόνο στην εκπαίδευση νέων εργαζομένων. Οι πιο συμπεριληπτικές εταιρείες αποδίδουν καλύτερα μακροπρόθεσμα ενώ παρουσιάζουν μικρότερη μεταβλητότητα σε περιόδους κρίσης λόγω ισχυρής κουλτούρας συμπερίληψης.
Σε επίπεδο κοινωνίας, μειώνονται τα ποσοστά ανεργίας και η φτώχια ενώ αυξάνεται η κοινωνική συνοχή. Η αγορά και τελικά η οικονομία γίνεται πιο ανθεκτική και αναπτύσσεται σταθερά ενώ μεγαλύτερο μερίδιο του πληθυσμού έχει πρόσβαση σε ευκαιρίες ανέλιξης και ευημερίας.
Έχοντας πάρει μέρος στο Internatinal Visitor Leadership Program πόσο απέχει η ελληνική επιχειρηματική κουλτούρα από την αμερικανική ως προς την προσβασιμότητα;
Δραματικά. Να εξηγήσουμε αρχικά ότι το International Visitor Leadership Program (IVLP) είναι το κορυφαίο πρόγραμμα επαγγελματικών ανταλλαγών του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, που φέρνει σε επαφή ανερχόμενους ηγέτες από όλο τον κόσμο με Αμερικανούς ομολόγους τους για συνεργασία και ανταλλαγή ιδεών. Γυρνώντας από αυτό το ταξίδι, 20 ημέρες πριν από την εκλογή Τραμπ, σε τρεις πολιτείες των ΗΠΑ, συνειδητοποίησα ξανά πόσο μπροστά είναι η Αμερική σε θέματα συμπερίληψης.
Αυτό που συμβαίνει εκεί αποτελεί συνταγή επιτυχίας και προσωπικά με εκφράζει απόλυτα. Η επιχειρηματική κοινότητα βρίσκεται δίπλα σε κάθε δράση που αφορά τη συμπερίληψη. Είναι πολύ ψηλά στην ατζέντα των επιχειρήσεων να είναι συμπεριληπτικές και να αποδίδουν κοινωνικό πρόσημο στη δράση τους –από τακτικές δωρεές σε φορείς και διευρυμένες εθελοντικές πρωτοβουλίες έως ποσοστώσεις στις προσλήψεις και ποικίλες ενέργειες κατάρτισης και ενσωμάτωσης της διαφορετικότητας.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι πάνω από το 15% του πληθυσμού ζει με κάποια μορφή αναπηρίας. Μιλάμε δηλαδή για μια τεράστια καταναλωτική δύναμη. Γιατί η αγορά καθυστερεί να την αντιμετωπίσει με αυτόν τον τρόπο;
Βάσει των στοιχείων από τον ΠΟΥ, το ποσοστό του πληθυσμού που ζει με κάποια αναπηρία ή χρόνια πάθηση βαίνει συνεχώς αυξανόμενο. Λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, της αύξησης των χρόνιων νοσημάτων/αυτοάνοσων αλλά και της βελτίωσης των διαγνωστικών μέσων, μιλάμε για μία νέα δημογραφική πραγματικότητα.
Οι φορείς και οι οργανισμοί που επιδεικνύουν ή θα επιδείξουν ταχύτερα αντανακλαστικά είναι βέβαιο ότι ωφελούνται/θα ωφεληθούν. Εκτιμώ ότι είναι μονόδρομος η αποδοχή αυτής της νέας πραγματικότητας και η προσαρμογή στις νέες συνθήκες από φορείς, εταιρείες, οργανισμούς και κυβερνήσεις.
Η τεχνολογία και κυρίως το AI ανοίγουν νέους δρόμους για την προσβασιμότητα. Πώς το εφαρμόζουν οι εταιρείες;
Η τεχνολογία, και ιδιαίτερα η τεχνητή νοημοσύνη, έχει αλλάξει ριζικά τη ζωή όλων μας ενώ για πολλές ομάδες συνανθρώπων μας ανοίγονται πράγματι νέοι δρόμοι. Εφαρμογές οι οποίες περιλαμβάνουν απλοποίηση περιεχομένου, αυτόματη μετάφραση, προσαρμοσμένες οδηγίες, φωνητική επικοινωνία, εξατομίκευση βοηθούν στην άρση ανισοτήτων.
Στην περίπτωση των ατόμων με αναπηρία, οι υπότιτλοι σε πραγματικό χρόνο σε πολλές πλατφόρμες και η μετατροπή της ομιλίας σε γραπτό κείμενο έχουν ωφελήσει τους κωφούς/βαρήκοους ενώ η περιγραφή φωτογραφιών στα social media (alt text που δημιουργείται αυτόματα) και οι φωνητικές εντολές στα κινητά διευκολύνουν τη ζωή των ατόμων με οπτική αναπηρία. Ακόμα, για όσους έχουν ΔΕΠ-Υ, AI εργαλεία λειτουργούν ως «ψηφιακοί βοηθοί» και βοηθούν στην οργάνωση καθηκόντων και τη διαχείριση email, ραντεβού και deadlines, μειώνοντας το γνωστικό φορτίο και το άγχος ενώ συνδέονται με το ατομικό προφίλ προσοχής. Στην περίπτωση της νευροδιαφορετικότητας, εργαλεία εξατομικευμένης μάθησης έχουν αναπτυχθεί όπως και κατάλληλα ψηφιακά και φυσικά περιβάλλοντα εργασίας, με προσαρμοσμένες διαδικασίες onboarding ώστε να είναι εύκολα προσβάσιμα.
Αναμένουμε φυσικά να δούμε πολλά ακόμα, με στόχευση από πλευράς επιχειρήσεων να αξιοποιήσουν την τεχνητή νοημοσύνη για να καταστήσουν την τεχνολογία πιο ανθρώπινη.
Πώς μπορεί μια εταιρεία να μετρήσει τον πραγματικό οικονομικό αντίκτυπο μιας συμπεριληπτικής στρατηγικής;
Οι οργανισμοί πλέον μετρούν τη συμπερίληψη όπως μετρούν και κάθε άλλη επιχειρησιακή προτεραιότητα. Δημιουργούν δηλαδή Diversity Equity Inclusion KPIs – Δείκτες Απόδοσης, οι οποίοι καταδεικνύουν αν ο οργανισμός είναι πραγματικά συμπεριληπτικός και προσφέρει ευκαιρίες σε όλες τις πληθυσμιακές ομάδες. Τα υψηλά σκορ σε αυτούς τους δείκτες μεταφράζονται και σε θετικό οικονομικό αντίκτυπο καθώς σε συμπεριληπτικούς οργανισμούς οι εργαζόμενοι μένουν περισσότερο και μειώνεται το κόστος αποχωρήσεων, δεν απουσιάζουν συχνά λόγω αναρρωτικών αδειών/burn out/κακής ψυχικής υγείας και τελικά αποδίδουν αποτελεσματικότερα.
Επιπλέον, καταγράφεται ότι η παραγωγικότητα συμπεριληπτικών ομάδων αυξάνεται και άρα τα λάθη και το rework μειώνονται, ενώ η έρευνα της McKinsey & Company «Diversity Matters Even More: The Case for Holistic Impact» του 2023 καταδεικνύει σαφή σύνδεση μεταξύ ποικιλομορφίας/συμπερίληψης και του «holistic impact» - δηλαδή κοινωνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών επιπτώσεων. Επιπλέον, πέρα από τα συμβουλευτικά reports, η διεθνής επιστημονική βιβλιογραφία τεκμηριώνει ότι η εργασιακή ποικιλομορφία εμφανίζει στατιστικά σημαντική συσχέτιση με αυξημένα επίπεδα καινοτομίας.
Τέλος, ένα «brand» το οποίο συμβάλλει σε κάτι ευγενές και αξιακά σημαντικό, «γράφει» θετικά τόσο στο καταναλωτικό όσο και το ευρύ κοινό, κάτι που μεσομακροπρόθεσμα μεταφράζεται σε αυξημένες πωλήσεις και κερδοφορία.
