Η Ευρωπαϊκή Ένωση ξαναχτύπησε. Αυτή τη φορά, με τον μανδύα της «ενίσχυσης των δικαιωμάτων των επιβατών» - ένα πακέτο ρυθμίσεων που υπόσχεται δωρεάν χειραποσκευές, δωρεάν επιλογή θέσης για παιδιά, διαμονές σε ξενοδοχεία όταν χάνεται η ανταπόκριση. Όλα αυτά ακούγονται υπέροχα, όπως ακριβώς ακούγεται και η φράση «δωρεάν γεύμα» πριν ανακαλύψεις τον λογαριασμό.
Γιατί τίποτα δεν είναι δωρεάν. Οι αεροπορικές, οι σιδηρόδρομοι και οι ακτοπλοϊκές δεν έχουν κρυμμένους θησαυρούς για να μοιράζουν χάδια στους επιβάτες. Κάθε επιπλέον «υποχρέωση» που τους φορτώνει το Ευρωκοινοβούλιο θα περάσει αυτούσια στα εισιτήρια. Σήμερα, πληρώνεις την αποσκευή σου μόνο αν τη θες. Αύριο, θα την πληρώνεις οπωσδήποτε - απλώς θα την έχουν βαφτίσει «δωρεάν».
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο το κόστος. Είναι η ίδια η λογική του πατερναλισμού των Βρυξελλών. Η ιδέα ότι η ΕΕ πρέπει να ορίζει, από το ύψος των καθισμάτων μέχρι τον χρόνο αναμονής ανάμεσα σε δύο μεταφορικά μέσα, είναι η επιτομή της οικονομικής μικροδιαχείρισης. Σαν να προσπαθεί ο μπακάλης της γειτονιάς να ορίσει ενιαίο μενού σε όλα τα εστιατόρια της χώρας.
Οι νέες «πολυτροπικές» εγγυήσεις -δηλαδή υποχρέωση για παροχή ξενοδοχείου και γευμάτων όταν χαθεί σύνδεση - θα κάνουν τις εταιρείες να φουσκώνουν τεχνητά τα χρονοδιαγράμματα για να αποφύγουν τις ποινές. Με απλά λόγια: πιο αργά δρομολόγια, λιγότερες συνδέσεις, χαμένη ευελιξία. Και οι πιο τολμηροί συνδυασμοί μεταφορικών μέσων, που σήμερα βρίσκεις σε έξυπνες εφαρμογές, θα εξαφανιστούν, γιατί ο νομικός κίνδυνος θα είναι μεγαλύτερος από το πιθανό κέρδος.
Το χειρότερο; Όλη αυτή η ρύθμιση δημιουργεί και ηθικό κίνδυνο. Αν ο επιβάτης ξέρει ότι η εταιρεία θα πληρώσει ξενοδοχείο και φαγητό αν χάσει την ανταπόκριση, ποιος τον εμποδίζει να κλείσει εξωφρενικά στενά περιθώρια χρόνου; Όταν η ευθύνη μεταφέρεται ολοκληρωτικά στον πάροχο, η προσωπική υπευθυνότητα πάει περίπατο.
Ας δούμε και τη μεγάλη εικόνα: πρόκειται για άλλο ένα επεισόδιο στο σήριαλ «Η ΕΕ ξέρει καλύτερα». Ξεκινά με τα «δικαιώματα» στον τουρισμό, αύριο μπορεί να είναι η τιμή του εισιτηρίου, η σύνθεση του πληρώματος, ακόμα και το μενού της πτήσης. Η γραφειοκρατία δεν γνωρίζει όρια. Και όπως κάθε μορφή κεντρικού σχεδιασμού, καταλήγει να πνίγει την καινοτομία και να ευνοεί μόνο τους μεγάλους παίκτες που έχουν στρατούς δικηγόρων να συμμορφώνονται.
Η αγορά μεταφορών, όπως και κάθε άλλη αγορά, λειτουργεί καλύτερα όταν οι κανόνες είναι λίγοι, σαφείς και εφαρμόζονται για να προστατεύσουν από πραγματική απάτη ή εξαπάτηση - όχι για να ρυθμίζουν ποιος κάθεται πού και ποια βαλίτσα δικαιούται. Όσο περισσότερο οι Βρυξέλλες παριστάνουν τον ταξιδιωτικό πράκτορα της ηπείρου, τόσο πιο ακριβό, πιο αργό και πιο ομοιογενές θα γίνεται το ταξίδι στην Ευρώπη.
Τα «δικαιώματα» που μας υπόσχονται δεν είναι δικαιώματα. Είναι υποχρεώσεις τρίτων να σου παρέχουν κάτι χωρίς άμεση πληρωμή - και αυτό, οικονομικά, είναι απλώς μια μεταμφιεσμένη φορολόγηση της ίδιας της υπηρεσίας. Κάθε φορά που το κράτος ή η υπερεθνική γραφειοκρατία «χαρίζει» κάτι, να θυμάστε: το έχει ήδη χρεώσει στον λογαριασμό σας.
Στο τέλος, ο μόνος κερδισμένος είναι ο μηχανισμός που επιβάλλει την ρύθμιση. Οι πολίτες μένουν με ακριβότερα εισιτήρια και λιγότερες επιλογές, ενώ οι εταιρείες προσαρμόζονται στην ασφυκτική νομοθεσία αντί να ανταγωνίζονται σε ποιότητα και τιμή.
Η ελευθερία να ταξιδεύεις σημαίνει και ελευθερία να επιλέγεις πώς, πότε και με τι κόστος. Αν αφήσουμε τις Βρυξέλλες να μετατρέψουν αυτή την ελευθερία σε ένα βιβλίο κανόνων 500 σελίδων, τότε το «ευρωπαϊκό ταξίδι» θα καταλήξει να μοιάζει περισσότερο με υπερατλαντικό υπερωκεάνιο τρίτης θέσης του 19ου αιώνα - όλα ομοιόμορφα, όλα προβλεπόμενα, και όλα υπό την επίβλεψη του καπετάνιου-γραφειοκράτη.
