Υπάρχουν στιγμές που ένα κράτος δείχνει αν έχει ωριμάσει. Όχι με θορυβώδεις μεταρρυθμίσεις ή επικοινωνιακές κορώνες, αλλά με πράξεις που αποκαθιστούν το αυτονόητο. Η απόφαση του πρωθυπουργού να αναθέσει την αποκλειστική ευθύνη για το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη στο Υπουργείο Άμυνας είναι μια τέτοια στιγμή.
Για χρόνια, το ιερότερο σημείο της ελληνικής πολιτείας βρισκόταν σε ένα θολό καθεστώς αρμοδιοτήτων. Η Βουλή, η Αστυνομία, ο Δήμος, το Υπουργείο Πολιτισμού και η Προεδρική Φρουρά μοιράζονταν την ευθύνη χωρίς κανείς να την αναλαμβάνει. Το αποτέλεσμα ήταν προδιαγεγραμμένο. Ο χώρος που θα έπρεπε να λειτουργεί ως σύμβολο ενότητας και σεβασμού μετατράπηκε σε σκηνικό φθοράς και πολιτικής εκμετάλλευσης.
Η εικόνα των πανό και των συνθημάτων μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη δεν είναι «ελευθερία έκφρασης». Είναι αποτέλεσμα δεκαετιών θεσμικής χαλάρωσης και κοινωνικής αδιαφορίας. Από τον ωχαδερφισμό και το «έλα μωρέ τώρα» φτάσαμε στη βεβήλωση των εθνικών μας συμβόλων. Από την ανοχή στη μικρή αταξία περάσαμε στη νομιμοποίηση της μεγάλης. Η Ελλάδα είναι case study της θεωρίας του σπασμένου παραθύρου.
Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, όταν αφήνεις μια μικρή αταξία αναπάντητη, στέλνεις μήνυμα ότι όλα επιτρέπονται. Όταν ένα κράτος δεν προστατεύει τα σύμβολά του, σύντομα θα δει να αμφισβητούνται και οι ίδιοι του οι θεσμοί. Όταν το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη γίνεται σκηνικό για πολιτικά happening, τότε ο δημόσιος χώρος παύει να είναι κοινός. Γίνεται πεδίο κυριαρχίας του πιο θορυβώδους.
Η μεταρρύθμιση που αποφάσισε η κυβέρνηση δεν είναι μια αυστηροποίηση. Είναι η αναγκαία αντεπίθεση της ευνομίας απέναντι στην αδιαφορία και τη φθορά. Για πρώτη φορά μπαίνει τάξη εκεί που κυριαρχούσε η σύγχυση. Το Μνημείο αποκτά θεσμική προστασία, ενιαία διοίκηση και ξεκάθαρα όρια. Κανείς δεν χάνει το δικαίωμα στη διαμαρτυρία. Απλώς αποκαθίσταται η ιεραρχία των αξιών. Στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη η μνήμη προηγείται της διαμαρτυρίας. Ο σεβασμός προηγείται της φωνής.
Όσοι αντιδρούν, το κάνουν για λάθος λόγους. Δεν υπερασπίζονται τη δημοκρατία αλλά την αταξία που τους βολεύει πολιτικά. Είναι οι ίδιοι που θεωρούν «αντίσταση» τη βεβήλωση και «δημοκρατική ευαισθησία» την ανοχή στο χάος. Οι ίδιοι που μπερδεύουν την ασυδοσία με την ελευθερία και την ανευθυνότητα με τον πλουραλισμό.
Η συγκεκριμένη μεταρρύθμιση είναι απάντηση στην κουλτούρα του τίποτα. Για δεκαετίες, όλοι ήταν «αρμόδιοι», άρα κανείς δεν έφταιγε. Τώρα υπάρχει ευθύνη, άρα και λογοδοσία. Είναι ένα βήμα επαναφοράς της σοβαρότητας στο κράτος, όχι ένδειξη αυταρχισμού. Η Δημοκρατία δεν απειλείται όταν προστατεύει τα σύμβολά της. Απειλείται όταν τα εγκαταλείπει.
Στην Ευρώπη, τέτοια σύμβολα φυλάσσονται με σεβασμό σχεδόν ιερό. Ούτε στο Παρίσι, ούτε στη Ρώμη, ούτε στην Ουάσινγκτον θα ανεχόταν κανείς τη βεβήλωση του εθνικού μνημείου. Μόνο στην Ελλάδα, η προστασία του Μνημείου θεωρείται «περιορισμός δικαιωμάτων». Είναι η αναμενόμενη παρεξήγηση μιας κοινωνίας που εδώ και δεκαετίες μπερδεύει την ανοχή με την προοδευτικότητα.
Η απόφαση να περάσει η ευθύνη στο Υπουργείο Άμυνας είναι κίνηση ωριμότητας. Δεν πρόκειται για δημοκρατική οπισθοχώρηση, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι, αλλά για αποκατάσταση του αυτονόητου
Η Ελλάδα έχει αρχίσει να βρίσκει μια νέα ισορροπία. Αυτή η μεταρρύθμιση είναι κομμάτι αυτής της διαδικασίας. Όχι το τέλος της αταξίας, αλλά η αντεπίθεση της ευνομίας απέναντι στη φθορά. Και όσο κι αν ενοχλεί εκείνους που έμαθαν να ζουν μέσα στο χάος, η πολιτεία έχει υποχρέωση να στείλει το μήνυμα πως η ανοχή τελείωσε.
Το Μνημείο δεν είναι πλατεία. Είναι ο καθρέφτης της αξιοπρέπειάς μας. Και ήρθε η ώρα να τον καθαρίσουμε.
