Στις 13 Οκτωβρίου 2025 συμπληρώθηκαν εκατό χρόνια από τη γέννηση της Μάργκαρετ Θάτσερ - μιας γυναίκας που δεν διαμόρφωσε απλώς τη βρετανική πολιτική, αλλά άλλαξε την πορεία του δυτικού κόσμου. Στην εποχή της κρατικής υπερτροφίας, της συνδικαλιστικής ομηρίας και της οικονομικής παρακμής, η Θάτσερ είχε το θάρρος να κάνει το αδιανόητο: να πει την αλήθεια. Ότι ο σοσιαλισμός δεν λειτουργεί, ότι το κράτος δεν μπορεί να ταΐζει επ’ άπειρον την αδράνεια, και ότι η ελευθερία της αγοράς είναι ο καλύτερος δρόμος προς την αξιοπρέπεια και την ευημερία.
Όταν ανέλαβε την πρωθυπουργία το 1979, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν «ο ασθενής της Ευρώπης». Ο πληθωρισμός είχε ξεπεράσει το 20%, οι απεργίες παρέλυαν τη χώρα και η παραγωγικότητα βυθιζόταν. Οι περισσότεροι πολιτικοί είχαν αποδεχθεί τη μόνιμη διαχείριση της παρακμής. Εκείνη, όχι. Με αποφασιστικότητα που άγγιζε την αδιαλλαξία, η Θάτσερ έκοψε τις κρατικές επιδοτήσεις στις ζημιογόνες βιομηχανίες, περιόρισε τη δύναμη των συνδικάτων, προώθησε μαζικές ιδιωτικοποιήσεις και αποκατέστησε τη λογική του κέρδους ως κινητήρια δύναμη της κοινωνικής προόδου.
Ο δρόμος δεν ήταν εύκολος. Η αντιπολίτευση των συνδικάτων, των ΜΜΕ και ενός μεγάλου μέρους της ακαδημαϊκής και πολιτικής ελίτ ήταν λυσσαλέα. Κι όμως, μέσα σε μια δεκαετία, η Βρετανία είχε μεταμορφωθεί: από σύμβολο στασιμότητας έγινε εργαστήριο οικονομικής αναγέννησης. Ο πληθωρισμός έπεσε, η επιχειρηματικότητα αναγεννήθηκε, και το Λονδίνο ξαναβρήκε τη θέση του ως παγκόσμιο οικονομικό κέντρο.
Η Θάτσερ δεν ήταν απλώς μια μεταρρυθμίστρια. Ήταν μια ιδεολογική επαναστάτρια. Είχε το θάρρος να υπερασπιστεί το δικαίωμα του ατόμου να προοδεύει χωρίς την άδεια του κράτους. Όπως έλεγε: «Τα οικονομικά είναι απλά η μέθοδος, σκοπός είναι να αλλάξουν οι ψυχές των ανθρώπων». Αυτή η φράση συνοψίζει τη βαθύτερη κληρονομιά της: η οικονομία δεν είναι τεχνικό ζήτημα, είναι ζήτημα ελευθερίας.
Σήμερα, έναν αιώνα μετά τη γέννησή της, η σκέψη της Θάτσερ παραμένει πυξίδα για όσους πιστεύουν στις αξίες της ατομικής ευθύνης και του περιορισμένου κράτους. H Θάτσερ απέδειξε έμπρακτα ότι η ελεύθερη αγορά δεν είναι απλώς πιο αποτελεσματική – είναι πιο ανθρώπινη, γιατί στηρίζεται στην εμπιστοσύνη προς τον άνθρωπο. Εξίσου όμως απέδειξε ότι η πολιτική επιτυχία με αυτή την ατζέντα μπορεί να είναι μεγάλη - τόσο σε μέγεθος όσο και σε διάρκεια.
Σε μια εποχή που η Δύση ξαναγλιστρά προς τον οικονομικό πατερναλισμό, τη ρυθμιστική μανία και τη φοβία απέναντι στην επιτυχία, το παράδειγμα της Μάργκαρετ Θάτσερ είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Η αλήθεια της παραμένει αμετάβλητη: δεν υπάρχει «δημόσιο χρήμα», μόνο τα χρήματα των φορολογουμένων. Και καμία κοινωνία δεν μπορεί να σταθεί όταν τιμωρεί τη δημιουργία και επιβραβεύει τη μετριότητα.
Η Θάτσερ δίδαξε ότι η ελευθερία απαιτεί θάρρος. Το θάρρος να συγκρουστείς με τα κατεστημένα, να αντέξεις το μίσος, να πιστέψεις ότι η αλήθεια, όσο αντιδημοφιλής κι αν είναι, τελικά νικά. Στον αιώνα από τη γέννησή της, δεν χρειάζεται να την αγιοποιήσουμε. Αρκεί να την ακούσουμε ξανά. Γιατί, όπως είπε και η ίδια, «ενδέχεται να δώσεις την ίδια μάχη παραπάνω από μία φορά μέχρι να την κερδίσεις». Σήμερα, καθώς οι δυνάμεις του κρατισμού και του λαϊκισμού αναζωπυρώνονται, ο αγώνας για την ελευθερία και την ευθύνη πρέπει να ξαναδοθεί. Και η Μάργκαρετ Θάτσερ μάς έδειξε πώς να τον κερδίσουμε.
