Η Ελλάδα, επιτέλους, δεν είναι ουραγός. Σύμφωνα με την έκθεση Economic Freedom of the World 2025 (δεδομένα 2023) του Fraser Institute (που αναδημοσιεύει στη χώρα μας το ΚΕΦίΜ), βρισκόμαστε στην 55η θέση με συνολική βαθμολογία περίπου 7,15/10 – μια μέτρια επίδοση. Όμως ο «χάρτης» των επιμέρους δεικτών λέει την αλήθεια που πονά: Μέγεθος Κράτους 4,88 (152η), Κράτος Δικαίου & Δικαιώματα Ιδιοκτησίας 6,46 (43η), Σταθερό Νόμισμα 9,02 (30ή), Εμπόριο 8,51 (35η), Ρυθμιστικό Περιβάλλον 6,89 (47η). Με άλλα λόγια: η ευρω-ομπρέλα μάς δίνει «σκληρό» νόμισμα και ανοιχτό εμπόριο· το κράτος μας, όμως, παραμένει βαρύ και παρεμβατικό.
Γιατί να ενδιαφερθεί ο μέσος πολίτης; Επειδή η οικονομική ελευθερία δεν είναι ιδεολόγημα – είναι ο συντομότερος δρόμος προς μια καλύτερη ζωή για όλους, και κυρίως τους φτωχούς. Οι άνθρωποι που ζουν σε χώρες με υψηλή οικονομική ελευθερία απολαμβάνουν μεγαλύτερη ευημερία, περισσότερα πολιτικά και ατομικά δικαιώματα, αλλά και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Για παράδειγμα, το 2023 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στις πιο ελεύθερες οικονομίες ήταν 66.434 δολάρια, ενώ στις λιγότερο ελεύθερες μόλις 10.751. Στο πιο ελεύθερο τεταρτημόριο, μόνο 2% του πληθυσμού ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας (με λιγότερα από 3,65 δολάρια την ημέρα), ενώ στο λιγότερο ελεύθερο το αντίστοιχο ποσοστό αγγίζει το 52%. Και το προσδόκιμο ζωής; 79 χρόνια στις πιο ελεύθερες χώρες έναντι 62 στις πιο ανελεύθερες. Αυτή είναι η ουσία: όπου υπάρχει περισσότερη οικονομική ελευθερία, υπάρχει περισσότερη ευημερία και περισσότερη δικαιοσύνη.
Τι σημαίνει αυτό για εμάς; Ότι η Ελλάδα έχει δύο πρόσωπα. Το ευρωπαϊκό - σταθερό νόμισμα, πρόσβαση σε αγορές, λιγότερα εμπόδια στο εμπόριο. Και το βαλκανικό - υπερτροφικό κράτος, αργή δικαιοσύνη, ρυθμιστική ασάφεια. Το πρώτο μας ανεβάζει. Το δεύτερο μας τραβά προς τα κάτω. Κι επειδή μετά την πανδημία η παγκόσμια οικονομική ελευθερία υποχώρησε, ειδικά στην Ευρώπη, όποιος δεν μεταρρυθμίζεται, μένει πίσω.
Η πολιτική μας τάξη εδώ και 50 χρόνια λατρεύει να μιλά για «κοινωνικό κράτος». Στην πράξη, όμως, έχτισε μια κρατικοδίαιτη οικονομία: φόροι, επιδοτήσεις, ρυθμίσεις για τους «λίγους», κλείσιμο της αγοράς για τους «πολλούς». Η έκθεση του Fraser μάς δείχνει καθαρά πού πονάμε: το μέγεθος του κράτους. Το πρόβλημα δεν είναι απλώς θέμα δαπανών, είναι η φιλοσοφία ότι το κράτος πρέπει να κάνει τα πάντα για τους πάντες παρά το γεγονός ότι όταν το κράτος κάνει τα πάντα, τα κάνει όλα άσχημα.
Τι κάνουμε λοιπόν; Τρία χειρουργικά βήματα:
Απαραίτητος είναι ένας κανόνας δαπανών και φορολογικής ουδετερότητας. Όχι άλλες μόνιμες παροχές από έκτακτα έσοδα· κάθε νέο ευρώ δαπάνης πρέπει να ισοσκελίζεται με περικοπές αλλού. Μόνο έτσι θα δημιουργηθεί χώρος για μικρότερους φορολογικούς συντελεστές και μια απλούστερη φορολογία που δεν τιμωρεί την εργασία και την επένδυση.
Το ίδιο αναγκαία είναι και η επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης, ειδικά σε ό,τι αφορά την ιδιοκτησία και τις επενδύσεις. Η δεύτερη περιοχή του δείκτη - Κράτος Δικαίου και Ιδιοκτησία - είναι το θεμέλιο της οικονομικής ελευθερίας. Χωρίς ταχεία επίλυση διαφορών και ισχυρά ιδιοκτησιακά δικαιώματα, οι επενδυτές φοβούνται και φεύγουν, αφήνοντας τη χώρα φτωχότερη και πιο αδύναμη.
Τέλος, χρειάζεται ένας ρυθμιστικός «κόφτης» με ρήτρα λήξης. Καμία νέα ρύθμιση δεν πρέπει να θεσπίζεται χωρίς σοβαρή ανάλυση κόστους-οφέλους, και καμία δεν πρέπει να παραμένει σε ισχύ αν δεν αποδειχθεί χρήσιμη στην πράξη. Η καθαρή, ψηφιακή αδειοδότηση και η πλήρης κατάργηση διοικητικών εμποδίων στο εμπόριο υπηρεσιών μπορούν να κάνουν την Ελλάδα πιο ανταγωνιστική και πιο φιλική σε όσους θέλουν να επενδύσουν.
Οι αντίπαλοι της ελευθερίας επιμένουν ότι «η αγορά δεν γεμίζει κατσαρόλες». Τα δεδομένα λένε το αντίθετο: όπου οι άνθρωποι επιτρέπεται να δημιουργήσουν, τρώνε καλύτερα, ζουν περισσότερο, αναπνέουν καθαρότερα. Κι αυτό δεν είναι απλώς ένα τσιτάτο. Είναι το συμπέρασμα από δεκαετίες στοιχείων.
Ο Θουκυδίδης έγραφε: «Τό εύδαιμον τό ἐλεύθερον, τό δ’ ἐλεύθερον τὸ εύψυχον». Ας βρούμε κι εμείς τη γενναιότητα να μικρύνουμε το κράτος, για να ζήσουμε πιο ελεύθεροι προκειμένου να ευημερήσουν περισσότεροι συμπολίτες μας. Η οικονομική ελευθερία δεν είναι το πρόβλημα. Είναι η ευκαιρία μας. Και όσο την καθυστερούμε, τόσο ακριβαίνει.
