Κάθε χρόνο τέτοια εποχή, σαν χριστουγεννιάτικο έθιμο του κρατισμού, επανέρχεται το λεγόμενο «δώρο» Χριστουγέννων. Και κάθε δύο χρόνια, νιώθουμε την ανάγκη να υπενθυμίσουμε το αυτονόητο: το «δώρο» δεν είναι δώρο. Είναι μια λογιστική απάτη. Μια πατερναλιστική επιβολή. Ένα εργαλείο πολιτικής εξαπάτησης.
Ας ξεκινήσουμε με το προφανές: τα χρήματα του «δώρου» δεν προέρχονται από κάποιον μαγικό κρατικό κουμπαρά. Δεν είναι φιλοδώρημα εργοδοτικής καλοσύνης. Είναι δεδουλευμένα. Είναι τμήμα του συνολικού ετήσιου μισθού κάθε εργαζομένου, απλώς κατανεμημένο με τέτοιο τρόπο ώστε να παρουσιάζεται ως έκτακτη παροχή. Πρόκειται για έναν καθυστερημένο μισθό, μεταμφιεσμένο σε γιορτινή έκπληξη.
Η οικονομική λογική πίσω από αυτόν τον θεσμό είναι εξίσου προβληματική. Αντί ο εργαζόμενος να έχει τη δυνατότητα να διαχειριστεί το σύνολο της αμοιβής του με βάση τις προσωπικές του ανάγκες και προτεραιότητες, το κράτος του υπαγορεύει πότε και πώς θα του καταβληθεί ένα τμήμα του εισοδήματός του. Πρόκειται για κλασική πατερναλιστική παρέμβαση: ο πολίτης αντιμετωπίζεται ως παιδί που χρειάζεται «ενίσχυση» τα Χριστούγεννα, αντί για ώριμος ενήλικας με ελευθερία επιλογής.
Ακόμα χειρότερα, αυτή η πρακτική λειτουργεί στην πράξη ως ένα άτοκο δάνειο από τον εργαζόμενο προς τον εργοδότη. Ο μισθός παρακρατείται σε μικρές δόσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, και επιστρέφεται συγκεντρωτικά στο τέλος. Κανείς δεν θα αποδεχόταν τέτοιους όρους σε μια ιδιωτική συμφωνία, αλλά όταν επιβάλλονται δια νόμου ελάχιστοι διαμαρτύρονται.
Και βέβαια, η επικοινωνιακή εκμετάλλευση δεν λείπει. Κάθε Δεκέμβρη, τα ΜΜΕ αναπαράγουν με σοβαρότητα πότε «θα δοθεί το δώρο», σαν να πρόκειται για κρατική παροχή. Η ίδια η κυβέρνηση, ανεξαρτήτως χρώματος, παρουσιάζει την καταβολή ως δική της επιτυχία. Έτσι, ένα τμήμα του ιδιωτικού μισθολογίου μετατρέπεται σε εργαλείο πολιτικής προπαγάνδας.
Αντί να αμφισβητούμε την ουσία του μέτρου, αναλωνόμαστε σε τεχνικές λεπτομέρειες: πότε θα καταβληθεί, ποιοι το δικαιούνται, αν θα δοθεί «έγκαιρα». Κανείς δεν συζητά το γιατί συνεχίζουμε να θεωρούμε φυσιολογική μια τόσο παράλογη ρύθμιση και ότι ο μοναδικός τρόπος να καταβληθεί έγκαιρα είναι κάθε μήνα μαζί με τον υπόλοιπο μισθό.
Ήρθε η ώρα να τελειώνουμε με τον μύθο του «δώρου». Αν πραγματικά σεβόμαστε τον εργαζόμενο, ας του δώσουμε την ελευθερία να διαχειριστεί τον μισθό του όπως κρίνει. Αν θέλουμε μια ώριμη οικονομία, ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: να αποκαλούμε τα πράγματα με το όνομά τους. Ο 13ος μισθός δεν είναι δώρο. Είναι λεφτά που ήδη ανήκουν στον εργαζόμενο. Και κάθε χρόνο που συνεχίζουμε να τα παρουσιάζουμε σαν γενναιοδωρία, αναπαράγουμε το ψέμα του κρατισμού.
Ο Άγιος Βασίλης, στο αγγλικό τραγουδάκι, προειδοποιεί: «You better not lie». Ας το ακούσουν, επιτέλους, και οι κρατιστές. Γιατί δεν υπάρχει τίποτα πιο ανήθικο από το να ντύνεις την υποκρισία με γιορτινά στολίδια και να βαφτίζεις τον άτοκα καθυστερημένο μισθό «δώρο».
