Το όνομα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη ήρθε στο προσκήνιο της εικαστικής μας επικαιρότητας με τρόπο που ελάχιστα αφορούσε τη φύση και το περιεχόμενο του έργου του. Η τρέχουσα έκθεσή του στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς δεν φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως απάντηση ή ανασκευή· δεν διεκδικεί ρόλο υπερασπιστικό ούτε τοποθετεί τον εαυτό της σε θέση απολογίας. Αντίθετα, προσφέρει στον θεατή ένα πυκνό πεδίο στοχασμού πάνω στο αληθινό διακύβευμα της δημιουργικής πράξης και επιχειρεί να επανατοποθετήσει την εργασία του καλλιτέχνη στον άξονα των προθέσεων και των εμμονών που τη διατρέχουν.
Κεντρικό στοιχείο της έκθεσης αποτελεί η εγκατάσταση-καρουζέλ, σχεδιασμένη από τον Σπύρο Νάσαινα, η οποία δεν λειτουργεί απλώς ως εντυπωσιακός εκθεσιακός κόμβος, αλλά ως πολυσήμαντη μηχανή παραγωγής νοήματος. Το έργο θυμίζει, εκ πρώτης όψεως, μια μικρογραφία λαϊκού τσίρκου όπου η άναρχη ηχητική εγκατάσταση παραπέμπει σε υπαίθρια αγορά· στην πραγματικότητα, όμως, προτείνει μιαν αλληγορική ανασύνθεση του σύγχρονου βιώματος, με αναφορές τόσο στην αισθητική του υπερκορεσμού όσο και στη λειτουργία της μνήμης ως ασύντακτης συσσώρευσης.
Λήψη της in situ εγκατάστασης @Νεκταρία Μαραγιάννη
Η εξωτερική ζωφόρος του καρουζέλ συγκροτείται από έναν ετερόκλητο συνδυασμό υλικών: παιδικά παιχνίδια, φωτογραφικά στιγμιότυπα, αποκόμματα έντυπων μέσων, αντίγραφα από γνωστά έργα και πρόσωπα της ιστορίας της τέχνης, εγχώριας και ξένης, ζωγραφικές ασκήσεις, ψηφιακές εικόνες, εφήμερα τεκμήρια και αντικείμενα προερχόμενα από τα περιθώρια της καταναλωτικής εμπειρίας.
Το σύνολο παραπέμπει σε έναν εσωτερικό χάρτη συνειρμών και παραστάσεων, όπου απουσιάζει η ιεράρχηση, η ταξινόμηση, ακόμη και η επιλεκτικότητα – στοιχεία που παραδοσιακά συγκροτούν την αρχειακή λογική. Εδώ, η συσσώρευση δεν υπηρετεί μια δομημένη αφήγηση. Αντίθετα, παράγει μια αισθητική εμπειρία ανοικτού τύπου, που προϋποθέτει τη διαρκή περιμετρική κίνηση του βλέμματος. Ο θεατής, εμπλεκόμενος σε μια οπτικοκινητική διερεύνηση, αδυνατεί να παγιώσει το νόημα· καλείται να κινηθεί εντός ενός θραυσματικού και απροσανατόλιστου χωροχρόνου, όπου το άχρηστο και το απορριπτέο διεκδικούν –με επιμονή και ειρωνεία– τη θέση τους στην αναπαράσταση. Σαν ένα ατέρμονο TikTok σε λούπα, χωρίς αρχή και τέλος.
Το καρουζέλ λειτουργεί στο Μπενάκη ως mise en abyme του ίδιου του εργαστηρίου του καλλιτέχνη. Ο Κατσαδιώτης δεν αναζητεί μιαν εξωτερική θεματολογία. Η καλλιτεχνική του πράξη είναι εσωστρεφής, ενδοσκοπική, υπαρξιακά τοποθετημένη. Το έργο του δεν προσφέρεται για εικονογραφική ανάλυση· πρέπει να ιδωθεί ως ένα σύστημα εσωτερικών παραμέτρων: πολιτικής ευαισθησίας, σωματικής εμπλοκής, ψυχογραφικής έντασης και μορφοπλαστικής εμμονής.
Λήψη της in situ εγκατάστασης @Νεκταρία Μαραγιάννη
Η χαρακτική, η οποία αποτελεί τον πυρήνα της δουλειάς του, δεν αντιμετωπίζεται ως τεχνική, αλλά ως γλώσσα – ή, ακριβέστερα, ως πεδίο αναμέτρησης με τα όρια της έκφρασης. Στο έργο του, η μήτρα δεν τυπώνει απλώς· κατατέμνεται, επανασυντίθεται, συρράπτεται. Ο καλλιτέχνης επεμβαίνει μετά το τύπωμα, αποδομώντας και συναρμολογώντας εκ νέου τα στοιχεία της εικόνας σε ένα κολάζ απολύτως ιδιότυπο: ράβει τα κομμάτια μεταξύ τους με λεπτές κλωστές, χρωματικά ταυτισμένες, καθιστώντας τη χειρωνακτική πράξη αθέατη αλλά αποφασιστική. Την πρακτική αυτή είχε πρωτοδείξει πριν από περίπου τρία χρόνια στην γκαλερί Ζουμπουλάκη με τον εύγλωττο τίτλο «Μεταποίηση».
Εκείνο που όμως ξεχωρίζει στο έργο του Κατσαδιώτη –και σπανίως συναντά κανείς στο πεδίο της χαρακτικής– είναι η εγρήγορση με την οποία συνομιλεί με τις τεχνολογικές μεταβολές της εποχής. Χωρίς να προδίδει την υλικότητα του χαρακτικού –δηλώνει λάτρης της οξυγραφίας– ενσωματώνει με φυσικότητα τις δυνατότητες του ψηφιακού μέσου, προτείνοντας μορφές κινούμενης εικόνας που παραμένουν πιστές στο ήθος της παραδοσιακής τεχνικής.
Οξυγραφία από τον Χριστόφορο Κατσαδιώτη, στον χώρο της έκθεσής του στο Μουσείο Μπενάκη @Νεκταρία Μαραγιάννη
Το animation που παρουσιάζεται στην έκθεση, δεν λειτουργεί ως αυτόνομη πρακτική· αποτελεί προέκταση του ίδιου σώματος έργου, μία μορφή εσωτερικής μετάβασης από τη στατικότητα του χαρτιού στη ροή του χρόνου και στον ρυθμό της εικόνας. Οι φιγούρες, άλλοτε ολόκληρες και άλλοτε σε αποσπασματικά μέλη, αποσπώνται, φιλμάρονται, ντεκουπάρονται και συρράπτονται εκ νέου σε μια αλληλουχία ψηφιακών μεταμορφώσεων. Το αποτέλεσμα παραπέμπει σε ένα ιδιότυπο θέατρο χαρακτικών, όπου ο ήχος και η κίνηση ανασυνθέτουν το εικαστικό ίχνος.
Λήψη από το εσωτερικό της in situ εγκατάστασης @Νεκταρία Μαραγιάννη
Στην αισθητική του Κατσαδιώτη εντοπίζεται ένας σπάνιος συνδυασμός οξύτητας και εφευρετικότητας. Μοιάζει να κινείται ως φυσικός επίγονος του James Ensor· υπηρετεί την τέχνη της οξυγραφίας με τη διπλή σημασία του όρου – τόσο ως χημική εγχάραξη όσο και ως καυστική ειρωνεία. Τα έργα του φέρουν τα ίχνη του γκροτέσκου ρεαλισμού του Ότο Ντιξ, συγχωνευμένου με εικόνες παρμένες από το ντανταϊστικό σύμπαν, τα παιδικά παιχνίδια της κόρης του, ή ακόμη και από τη μακρά παράδοση των ζωόμορφων χαρακτικών του Pieter Bruegel. Η τέχνη του συνθέτει, κατά τον τρόπο της μετανεωτερικής ευαισθησίας, ένα ενδιάμεσο πεδίο: ανάμεσα στο σατιρικό και το μελαγχολικό, στο χειροποίητο και το ψηφιακό, στην αναφορά και τη μεταμόρφωση.
Λήψη της έκθεσης του Χριστόφορου Κατσαδιώτη. Πηγή φωτ.: Μουσείο Μπενάκη
Εάν ο θεατής αποδεχτεί την πρόκληση να μην εξηγήσει, αλλά να σταθεί και να παρατηρήσει, τότε ίσως βρεθεί μπροστά σ’ ένα είδος καθρέφτη παραμόρφωσης· όχι του καλλιτέχνη, αλλά του κόσμου που τον περιβάλλει – και, ενδεχομένως, και του εαυτού του.
Λήψη της in situ εγκατάστασης @Νεκταρία Μαραγιάννη
Την Παρασκευή 11 Ιουλίου στις 18:30 ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης θα ξεναγήσει το κοινό στην έκθεση που έχει στήσει στο Μπενάκη της Πειραιώς 138.
Κεντρική φωτ.: Λήψη της in situ εγκατάστασης του Χριστόφορου Κατσαδιώτη στο Μουσείο Μπενάκη @Νεκταρία Μαραγιάννη
