Μιχάλη Μοδινού Η υπόθεση της Ερυθράς Βασίλισσας, εκδ. Καστανιώτη, σελ. 272
Ο Μιχάλης Μοδινός από τα πρώτα του βιβλία μέχρι τα πιο πρόσφατα, μας μεταφέρει την αίσθηση ότι η λογοτεχνία είναι ένα ταξίδι δίχως προορισμό, μια διαρκής συνομιλία με τον χρόνο, τον τόπο και τον εαυτό. Στην Υπόθεση της Ερυθράς Βασίλισσας, αυτή η αίσθηση γίνεται πιο πυκνή, πιο προσωπική, σχεδόν εξομολογητική. Από την πρώτη κιόλας ανάγνωση γίνεται σαφές ότι δεν έχουμε μπροστά μας ένα ενιαίο αφήγημα, αλλά μια συλλογή ιστοριών που λειτουργούν ως αποστάγματα ζωής, μικρά στιγμιότυπα που αποκτούν υπόσταση χάρη στη χειρουργική ματιά του συγγραφέα. Ο Μοδινός εστιάζει στις μικρές χειρονομίες, στις σιωπές, στις καθημερινές τελετουργίες των ηρώων του. Το βλέμμα του ανασύρει στην επιφάνεια το υποδόριο, εκείνη την αδιόρατη κίνηση της συνείδησης που μπορεί να γίνει αφετηρία ενός ολόκληρου αφηγηματικού κόσμου.
Η συλλογή στηρίζεται σε μιαν ευρεία γεωγραφική και θεματική γκάμα. Από τις Άλπεις όπου δύο παλιοί εραστές συναντιούνται, έως τις εσχατιές της Αμερικής, από τον μικρόκοσμο ενός μοναχικού συγγραφέα μέχρι τις ατμόσφαιρες του μαγικού ρεαλισμού, τα διηγήματα ανοίγουν ένα κοσμοπολίτικο πεδίο αναφοράς. Αυτή η διεθνής διάσταση είναι γνώριμη στο έργο του Μοδινού, ωστόσο, εδώ αποκτά μια νέα πυκνότητα και οι τόποι λειτουργούν ως καθρέφτες της μνήμης και όχι ως απλές τοπογραφίες. Το εύρος των αναφορών εμπλουτίζεται με διακειμενικά στοιχεία. Η «Ερυθρά Βασίλισσα» μας παραπέμπει στην Αλίκη του Κάρολ και στο αέναο τρέξιμο που δεν σε πηγαίνει πουθενά, ενώ η ιστορία «Ένα Νόμπελ για τη Ρεμέδιος» διαλέγεται ευθέως με το Εκατό χρόνια μοναξιάς του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Αυτές οι αναφορές δεν λειτουργούν ως επιδείξεις γνώσης, αλλά εντάσσονται οργανικά στην αφήγηση, δημιουργώντας ένα παιχνίδι με τη λογοτεχνία που καλεί τον αναγνώστη να συμμετάσχει.
Το κεντρικό νήμα που δένει τις ιστορίες είναι η σχέση με τον χρόνο και τη μοναξιά. Οι ήρωες ζουν στο παρόν, αλλά διαρκώς επιστρέφουν στο παρελθόν, στις φλόγες που σιγοκαίνε ακόμη, στους έρωτες που δεν ολοκληρώθηκαν, στις χαμένες ευκαιρίες. Η καθημερινότητα εμφανίζεται σαν πεδίο μάχης ανάμεσα στη φθορά και στην εμμονή να συνεχίζουμε. Ο ηλικιωμένος που σχεδιάζει την έξοδό του κάθε μέρα, ο συγγραφέας που παλεύει να αρθρώσει μιαν αφήγηση ενάντια στη σιωπή, το ζευγάρι που ξαναβρίσκει τις παλιές του μνήμες. Όλοι στέκουν απέναντι στην ίδια Ερυθρά Βασίλισσα, που απαιτεί να τρέχουμε συνεχώς για να μείνουμε απλώς στη θέση μας.
Η γλώσσα του Μοδινού είναι μεστή, καθαρή, χωρίς να στερείται λυρισμού. Στις στιγμές περισυλλογής απλώνεται με αναστοχαστική διάθεση, ενώ σε άλλες μαζεύεται και αποκτά πυκνότητα. Η μικρή φόρμα, που μπορεί να εγκυμονεί τον κίνδυνο του κατακερματισμού, εδώ γίνεται όχημα συνοχής. Παρά τις εναλλαγές τόπων και διαθέσεων, οι ιστορίες μοιράζονται την ίδια ατμόσφαιρα της σιωπηλής αναμέτρησης με τον χρόνο. Δεν λείπουν βέβαια οι προκλήσεις. Η ποικιλία των θεμάτων και των τόνων μπορεί σε κάποια σημεία να δημιουργήσει την αίσθηση διασποράς, ενώ η πληθώρα των διακειμενικών αναφορών ίσως να φανεί βαριά σε αναγνώστες που δεν έχουν τα σχετικά αναγνωστικά εφόδια.
Η Υπόθεση της Ερυθράς Βασίλισσας είναι τελικά ένα βιβλίο που μιλά για την αέναη κίνηση της ζωής, για τον αγώνα να περισώσουμε κομμάτια εμπειριών και σχέσεων μέσα στον ανελέητο ρυθμό του χρόνου. Δεν προσφέρει παρηγοριά, δεν κλείνει πληγές. Αντίθετα, τις αναδεικνύει ως σημείο αναφοράς. Στη διαδρομή του από το μυθιστόρημα προς τη μικρή φόρμα, ο Μοδινός αποδεικνύει ότι μπορεί να συμπυκνώσει τον κόσμο του χωρίς να τον φτωχύνει, να δώσει στο ελάχιστο την πυκνότητα του ουσιώδους. Πρόκειται για ένα έργο που καταγράφει την αλήθεια των στιγμών και θα βρει τον τρόπο να μείνει στη μνήμη του αναγνώστη, όπως κάθε αφήγηση που δεν προσπαθεί να ανατιμήσει τη ζωή αλλά να τη συλλάβει στη σπάνιά της ένταση.
