Παγκοσμίως γνωστός ο αγαπητός μας φιλόσοφος και «ταραξίας» της αθηναϊκής κοινωνίας του 5ου αιώνα π.Χ., ο Σωκράτης. Απλός άνθρωπος, αποτελούσε δάσκαλο φιλοσοφίας ο οποίος δεν ζητούσε ποτέ χρήματα για τα «μαθήματά» του (αντίθετα με άλλους συγχρόνους του). Φορώντας πάντα έναν και μοναδικό χιτώνα, σύχναζε στην αρχαία αγορά της Αθήνας, περπατώντας ξυπόλητος, ψάχνοντας αφορμές για κουβέντα.
Ανήκε στην χρυσή τριάδα των φιλοσόφων που έθεσαν τα ισχυρότερα θεμέλια της δυτικής φιλοσοφίας, μαζί με τον μαθητή του τον Πλάτωνα και τον μαθητή του Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη. Κοινωνικότατος χαρακτήρας, είχε πολλούς φίλους, τους οποίους επέλεγε χωρίς να λογαριάζει διακρίσεις και συμμετείχε τόσο σε συζητήσεις του δρόμου όσο και σε ιδιωτικά συμπόσια επιφανών προσώπων.
Μεγάλος δάσκαλος ο ίδιος, «γέννησε» με τη σειρά του κι άλλους σπουδαίους δασκάλους που μετά τον τραγικό θάνατό του, σκορπίστηκαν στον τότε γνωστό κόσμο για να μεταλαμπαδεύσουν την σοφία του. Και αυτός, όμως, δεν γίνεται να γεννήθηκε γνώστης όλων των βασικών αρχών της φιλοσοφίας. Μέχρι το τέλος της ζωής του εξάλλου, πρωταρχικό προσωπικό του μότο ήταν η φράση «ἕν οἶδα, ὅτι οὐδὲν οἶδα» («ένα ξέρω, ότι δεν ξέρω τίποτα»). Όλοι χρειάζονται έναν καθοδηγητή. Ακόμα και ο Σωκράτης. Ποιος άνθρωπος ήταν αυτός που τον δίδαξε αρχικά την φιλοσοφία; Ποιος είναι υπεύθυνος για το ξεκίνημα αυτής της αιωνίως σεβαστής προσωπικότητας, που οι ρήσεις της παραμένουν επίκαιρες, μετά από περίπου 2.500 χρόνια;
Ο Σωκράτης, όπως μαθαίνουμε από τον Πλάτωνα, είχε δηλώσει ρητά ότι ήταν εναντίον του γραπτού λόγου. Υποστήριζε, ότι λόγος χωρίς συνομιλητή, ήταν ένας λόγος «νεκρός». Το γραπτό δεν μπορούσε να απαντήσει ή να υποβάλλει ερωτήσεις ούτε να διαφωνήσει ή να συμφωνήσει και να εκφράσει άποψη. Ποιος να του έλεγε ότι αν δεν έγραφε γι’ αυτόν ο μαθητής του, η ύπαρξή και οι ιδέες του θα έμεναν για πάντα άγνωστες, ότι η εξέλιξη της ιδεολογίας του δυτικού πολιτισμού και ο ρους της ιστορίας θα είχαν πάρει τελείως άλλη τροπή και ότι σίγουρα ο κόσμος δεν θα ήταν καθόλου όπως τον ξέρουμε σήμερα. Σωκράτη, όλα καλά. No pressure!
Αφού, λοιπόν, εκείνος δεν έγραψε τίποτα, μαθαίνουμε για τη ζωή του από γραπτά άλλων. Ο Διογένης ο Λαέρτιος, ο οποίος έγραψε αιώνες μετά, αναφέρει στο έργο του με τίτλο «Βίοι φιλοσόφων», ότι δάσκαλος του Σωκράτη ήταν ένας φιλόσοφος με καταγωγή από την Ιωνία (περιοχή στα παράλια της Μικράς Ασίας), όπου ιδρύθηκε η πρώτη φιλοσοφική σχολή του κόσμου. Ο Αρχέλαος, γεννημένος στην Ιωνία, αποφάσισε κάποια στιγμή να μετακομίσει στην Αθήνα. Ήταν μαθητής του Αναξαγόρα (άλλου φιλόσοφου και αστρονόμου της Ιωνίας) και ασχολούνταν με την φυσική φιλοσοφία, δηλαδή την φιλοσοφία που αφορούσε την Φύση. Αυτός ήταν ο πρώτος που ίσως ενέπνευσε τον μικρό Σωκράτη να ασχοληθεί με την φιλοσοφία και έθεσε τις βάσεις για την εξέλιξη των ιδεών του, αφού είχε αναπτύξει θεωρίες και για την ηθική και τις έννοιες του καλού και του δίκαιου.
Στο «Συμπόσιο», έργο του Πλάτωνα που πλέκεται γύρω από την συζήτηση για τον έρωτα, ο ίδιος ο Σωκράτης αναφέρει ότι διδάχτηκε από μια σοφή γυναίκα. Αυτή η γυναίκα, ήταν η Διοτίμα. Το όνομά της σήμαινε «αυτή που τιμά τον Δία» και ήταν ιέρεια στην αρχαία Μαντίνεια, στην Αρκαδία. Πιστεύεται ότι ήταν υποστηρίκτρια των θεωριών του Πυθαγόρα, γνώστρια της πυθαγόρειας αριθμοσοφίας και των γεωμετρικών του θεωρημάτων. Στο έργο, ο Σωκράτης λέει ότι η Διοτίμα ήταν αυτή που τον εμφύσησε στα μυστήρια του Έρωτα ως πόθου και ως κινήτρου για το ωραίο και το αληθινό.
Τελευταία υποψηφιότητα στο debate για το ποιος δίδαξε τελικά τον Σωκράτη, έχει και πάλι μια γυναίκα, η Ασπασία. Η Ασπασία είχε καταγωγή από την Μίλητο της Μικράς Ασίας και ήταν πιθανότατα γόνος εύπορης οικογένειας. Είχε εξαιρετική μόρφωση σε πολλούς τομείς, η οποία θα της επέτρεπε αργότερα να ανέλθει στον μελλοντικό τόπο κατοικίας της. Το 450 π.Χ., εγκαθίσταται στην Αθήνα, άγνωστο υπό ποιες συνθήκες. Υπήρξαν συγγραφείς που υποστήριξαν ότι ασκούσε το επάγγελμα της εταίρας, πλέον όμως αυτός ο ισχυρισμός αμφισβητείται από τους κύκλους των ιστορικών. Η δυσφήμηση αυτή του προσώπου της, φαίνεται να οφείλεται στο ότι ήταν από τις ελάχιστες γυναίκες στην αρχαία Αθήνα που απολάμβαναν πρωτοφανή ελευθερία. Όντας ξένη, δεν είχε τις υποχρεώσεις των Αθηναίων πολιτών και μάλλον ζούσε από την περιουσία της οικογένειάς της.
Υπάρχουν φήμες ότι σκοπός της ήταν να ανοίξει σχολή ρητορικής και να εκπαιδεύει γυναίκες. Παρόλο που καμία πηγή δεν μαρτυρεί ότι κατάφερε να τον υλοποιήσει, διοργάνωνε συγκεντρώσεις στο σπίτι της, στις οποίες αγόρευε θαρρετά η ίδια. Την επισκέπτονταν φιλόσοφοι, ρήτορες και πολιτικοί της Αθήνας, μέσω των οποίων είχε χτίσει όνομα στην πόλη. Σε μία από αυτές τις αγορεύσεις, πιθανόν να την συνάντησε ο Περικλής, ο ξακουστός πολιτικός, ρήτορας και στρατηγός του 5ου αιώνα π.Χ. Σε αυτή την συνάντηση, στην οποία ταιριάζει η φράση «τα μεγάλα πνεύματα συναντώνται», ο Περικλής την ερωτεύτηκε και την έκανε γυναίκα του.
Η Ασπασία ήταν πιθανότατα μια δυναμική γυναίκα, με προσωπικές απόψεις και πολλές γνώσεις όσον αφορούσε την ρητορική και την πολιτική. Πιστεύεται, ότι ο ίδιος ο Περικλής συζητούσε τα πάντα μαζί της και ότι η γνώμη της έπαιξε μεγάλο ρόλο στις αποφάσεις του. Η ίδια είχε δικούς της μαθητές, τους οποίους προσκαλούσε επίσης στις αγορεύσεις της. Έτσι μάλλον τη γνώρισε και ο Σωκράτης, ο οποίος ίσως από εκείνη έμαθε την ρητορική τέχνη και διαμορφώθηκε πνευματικά.
Βιβλιογραφία:
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%89%CE%BA%CF%81%CE%AC%CF%84%CE%B7%CF%82#%CE%92%CE%AF%CE%BF%CF%82
https://www.philenews.com/apopsis/article/514409/pios-itan-o-daskalos-tou-sokrati/
https://www.huffingtonpost.gr/culture/archelaos-o-agnostos-filosofos-daskalos-tou-sokrati/
https://blogs.sch.gr/filologika/archives/199#
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%BF%CF%84%CE%AF%CE%BC%CE%B1
https://www.aboutlibraries.gr/libraries/handle/20.500.12777/pro_4648
https://web.archive.org/web/20061201015330/http://home.vicnet.net.au/~hwaa/artemis4.html
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%83%CF%80%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1
