Η ιστοριογραφία δεν είναι ποτέ κλειστός φάκελος. Κάθε νέα μελέτη, κάθε φρέσκια ανάγνωση, ξαναπιάνει το νήμα από την αρχή, ανοίγοντας διάλογο με το παρελθόν αλλά και με το παρόν μας. Στην ελληνική και την παγκόσμια ιστορία, οι πρόσφατες εκδόσεις προτείνουν νέες ερμηνείες: από τον Εθνικό Διχασμό και τη Μεταπολίτευση, ως τις διαδρομές της μετανάστευσης και τις πολιτιστικές εκρήξεις. Παράλληλα, διεθνείς μελέτες για τον φασισμό, την ηθική ψυχολογία ή τις στρατηγικές μικρών κρατών δείχνουν ότι η ιστορία δεν είναι απλώς αφήγηση γεγονότων, αλλά ένας ζωντανός χάρτης ιδεών που μας αφορά άμεσα.
Ελληνική Ιστορία
Ο Εθνικός Διχασμός ξανανοίγει τον φάκελο των θεσμών
Η μελέτη του Ευάνθη Χατζηβασιλείου Εθνικός Διχασμός: Οι επιπτώσεις στους θεσμούς και στην πολιτική κουλτούρα (εκδ.Πατάκη) αντιμετωπίζει τον Διχασμό όχι ως απλό επεισόδιο, αλλά ως μακρά διαδικασία που αλλοίωσε την κοινοβουλευτική πρακτική, τον ρόλο του στρατού και τις «τεχνικές» ανατροπής καθεστώτων. Το βιβλίο διατυπώνει καθαρά ερωτήματα (τι ήταν, πότε έληξε, ποιος επικράτησε) και τα χρησιμοποιεί σαν φακούς για να εξετάσουμε την τρέχουσα δημοκρατική εμπειρία.
Οι «πύλες» της μετανάστευσης
Η Γιώτα Τουργέλη, στο Πύλες εξόδου προς την Αμερική (ΠΕΚ), μετακινεί το βλέμμα από τον μετανάστη στο λιμάνι: πώς οι ελληνικές πόλεις-κόμβοι (1890–1940) έστησαν δίκτυα, υπηρεσίες και οικονομίες γύρω από την υπερατλαντική φυγή.
Η τεχνογνωσία της φτώχειας
Ο Πέτρος Πιζάνιας, στο Οι πτωχοί των πόλεων (Εστία), φωτίζει τις «μικρές» τεχνικές επιβίωσης του Μεσοπολέμου.
Ο Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος, στο: Αγωνίες για το νέο Σύνταγμα (εκδ. Πατάκη), προσφέρει μαρτυρία και στοχασμό πάνω στη στιγμή που η χώρα ξαναέστησε το θεσμικό της πλαίσιο. Ένα βιβλίο που «συνομιλεί» με κάθε σκέψη περί επικείμενων αναθεωρήσεων.
Οι πρωθυπουργοί ως καθρέφτης της Μεταπολίτευσης
Ο Θανάσης Διαμαντόπουλος στο Οι πρωθυπουργοί της Μεταπολίτευσης, (εκδ. Μεταίχμιο) χαρτογραφεί πρόσωπα και κρίσιμες καμπές, δείχνοντας πώς συγκροτήθηκε το σημερινό πολιτικό μας DNA.
Ζαχαριάδης – Καραγιώργης: το επίμετρο μιας φιλίας
Ο Γιώργος Α. Λεονταρίτης, στο Ζαχαριάδης – Καραγιώργης: «Απομεινάρια μοναξιάς» (εκδ. Καστανιώτη), στρέφει το ενδιαφέρον στο «μετά»: άγνωστα τεκμήρια για το τέλος δύο βίων που καθόρισαν την ελληνική Αριστερά και για το βάρος που κληροδότησαν.
Πολιτισμός στην «σκοτεινή» τριετία
Στο Big Bang 1970–1973 (εκδ. Μεταίχμιο), οι Στάθης Καλύβας και Νατάσα Τριανταφύλλη επιχειρούν την τοιχογραφία μιας απρόσμενα λαμπερής πολιτιστικής έκρηξης στη σκιά της δικτατορίας.
Αθήνα, διαδρομές και οδοί
Ο Νίκος Βατόπουλος εγκαινιάζει τις Διαδρομές στην Αθήνα με το Από το Μουσείο στην Κυψέλη (εκδ. Μεταίχμιο): ψυχογεωγραφία γειτονιών ως βιωματικός περίπατος.
Οι Θανάσης Γιοχάλας – Ζωή Βαΐου, στο Οδός Πανεπιστημίου (19ος–21ος αι.) (εκδ. Εστία), αφηγούνται την ιστορία ενός άξονα που συμπυκνώνει την πόλη.
Ανατολική Μεσόγειος, πριν από τον Αλέξανδρο
Ο Χρήστος Δ. Διονυσόπουλος, στο Ο Ασιατικός επεκτατισμός… και οι Ελληνοαιγυπτιακές σχέσεις 3000–332 π.Χ. (εκδ. Καπόν), ανασυνθέτει μακροχρόνιες οικονομικές και πολιτισμικές ανταλλαγές, επανεκτιμώντας κρίσιμα επεισόδια (λαοί της θάλασσας, επαναστάσεις, ναυμαχία Σαλαμίνας).
Παγκόσμια Ιστορία
Μέση Ανατολή: ιδιοκτησία και μνήμη
Ο T. G. Fraser, στο Σε ποιον ανήκει αυτή η γη; (εκδ. Μεταίχμιο), αποτυπώνει τον 20ό–21ο αιώνα της περιοχής συνδέοντας γεωγραφία, συγκρούσεις και κληρονομιές.
Η πάλη για την εξουσία ως «τέχνη»
Ο Δημήτρης Καλτσώνης, στο Η τέχνη του πολέμου για την εξουσία (εκδ. Τόπος), διασταυρώνει Σουν Τσου με Λένιν, Μάο και Κάστρο, για να περιγράψει κανόνες και μεθόδους απόκτησης και άσκησης ισχύος.
Γεωγραφία που δεσμεύει
Ο Tim Marshall επιστρέφει με ανανεωμένους Αιχμαλώτους της γεωγραφίας (εκδ. Διόπτρα): ένας άτλας πολιτικής πραγματικότητας των τελευταίων δέκα ετών.
Παλαιστίνη – δέκα αφηγήσεις αντοχής
Η Francesca Albanese, στο Όταν ο κόσμος κοιμάται (εκδ. Τόπος), συγκεντρώνει ιστορίες όπου το ιδιωτικό τραύμα διαλέγεται με το διεθνές δίκαιο και την καθημερινότητα της κατοχής.
Γιουγκοσλαβία: πόλεμος και συγκρίσεις
Ο Θάνος Βερέμης, στο Ο γιουγκοσλαβικός εμφύλιος και η δυτική εμπλοκή (εκδ. Καστανιώτη), ανατέμνει τις βαλκανικές διαλυτικές δυνάμεις και καθρεφτίζει ελληνικά τραύματα.
Φιλοσοφία – Ιδέες
Δύο αναγνώσεις του φασισμού
Η Σώτη Τριανταφύλλου (Φασισμός, η ιστορία μιας ιδέας, εκδ. Πατάκη) και οι Ian Dunt – Dorian Lynskey (Ιστορία μιας ιδέας: Φασισμός, εκδ. Μεταίχμιο) διερευνούν την γένεση, τις μεταμορφώσεις και τις ρίζες (εθνικισμός, λαϊκισμός, αυταρχισμός) ενός φαινομένου που επιστρέφει με νέες μάσκες.
Πλάτων χωρίς θρύλους
Ο Robin Waterfield, στο Πλάτωνας: Μια φιλοσοφική βιογραφία (εκδ. Πατάκη), κοσκινίζει μύθους και τεκμήρια για να ανασυνθέσει έναν Πλάτωνα ανθρώπινο, πολιτικό και βαθιά στοχαστικό.
Φυσική και φιλοσοφία της επιστήμης
Ο Ευτύχης Μπιτσάκης, στον επικαιροποιημένο Δαίμονα του Αϊνστάιν (εκδ. Τόπος), επανεξετάζει αιτιότητα και τοπικότητα, με νέες προσθήκες και βιβλιογραφία, για να συναντηθούν ξανά θεωρία και κοσμοθεωρία.
Έξι μικρά κράτη, έξι στρατηγικές
Ο Οδυσσέας Αθανασίου, στο Από τη σκιά στην κορυφή (εκδ. Μεταίχμιο), χαρτογραφεί γιατί ορισμένες μικρές χώρες πέτυχαν: από θαλάσσιες αυτοκρατορίες έως ψηφιακά οικοσυστήματα.
Ηθική ψυχολογία και πολιτισμός Ο Jonathan Haidt, στο Ο Δίκαιος νους (ΠΕΚ), υποστηρίζει ότι η ηθικότητα ως εξελιγμένος μηχανισμός συνεργασίας είναι θεμέλιο του πολιτισμού.
Από τους Abolitionists στο BLM
Ο Θανάσης Μήνας, στο Black Power (εκδ. Πόλις), ιχνηλατεί τη διαδρομή των αφροαμερικανικών κινημάτων, από την κατάργηση της δουλείας ως το Black Lives Matter, σε ένα χρονικό ιδεών, οργάνωσης και ρητορικής δύναμης.
