Σειρά «Tenebrae»: Το σκοτάδι του παράδοξου και του υπερφυσικού
Η λογοτεχνία του τρόμου εδράζεται στο πανάρχαιο αίσθημα του φόβου του ανθρώπου που συνειδητοποιεί την αδυναμία του να ελέγξει τον πολύπλοκο και ακατανόητο κόσμο. Ξεκινά από την βαθιά του παρόρμηση να δώσει απαντήσεις στα μυστήρια της ζωής και του θανάτου. Στην πραγματικότητα, εστιάζει στη λεπτή μετατόπιση του γνώριμου προς το ανοίκειο, της αποκάλυψης μιας αόρατης ρωγμής στην καθημερινή πραγματικότητα, στην αργή διολίσθηση από το ασφαλές στο απειλητικό. Αυτού του είδους η λογοτεχνία βασίζεται στην τέχνη της υποβολής.
Η νέα σειρά «Tenebrae» των εκδόσεων Μεταίχμιο, υπό την επιμέλεια του συγγραφέα και μεταφραστή Χρυσόστομου Τσαπραΐλη, συλλαμβάνει ακριβώς αυτήν την ουσία. Συγκεντρώνοντας κλασικά έργα του τρόμου, από την αρχαία μυθολογία και τη γοτθική παράδοση έως τον Λάβκραφτ και το σύγχρονο ψυχολογικό θρίλερ, η σειρά φιλοδοξεί να παρουσιάσει κείμενα που εξακολουθούν να μιλούν στο παρόν, ακριβώς επειδή η ανθρώπινη ψυχή δεν έχει πάψει να φοβάται τα ίδια πράγματα: την απώλεια, την απομόνωση, την τρέλα, το άγνωστο...
Οι ιστορίες που εντάσσονται στη «Tenebrae» είναι πύλες για κόσμους όπου η λογική δοκιμάζεται, το οικείο διαστρέφεται και οι πιο μύχιες φοβίες μας παίρνουν μορφή. Η επιλογή των έργων γίνεται με προσοχή όχι μόνο για την αφηγηματική τους δύναμη, αλλά και για τον υπόγειο φιλοσοφικό και κοινωνικό τους απόηχο. Πρόκειται για κείμενα που συνδυάζουν την αφηγηματική ατμόσφαιρα με τη θεματική πυκνότητα, που λειτουργούν ταυτόχρονα ως τρομακτικές ιστορίες και ως στοχασμοί πάνω στην ανθρώπινη φύση.
Με μεταφράσεις πιστές στην ατμόσφαιρα και τον ρυθμό του πρωτοτύπου, με εισαγωγές που φωτίζουν το ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο και με σημειώσεις που αποσαφηνίζουν υπαινιγμούς και αναφορές, η «Tenebrae» στήνει μια γέφυρα ανάμεσα στην κλασική λογοτεχνία τρόμου και τον σύγχρονο αναγνώστη.
Η επιλογή της Shirley Jackson για να εγκαινιάσει τη σειρά «Tenebrae» δεν είναι τυχαία. Η συγγραφέας ενσαρκώνει την ίδια τη φιλοσοφία της σειράς: τρόμος που δεν στηρίζεται στις κραυγαλέες σκηνές αλλά στην υπόγεια διάβρωση της βεβαιότητας, ιστορίες που συνδέονται με κοινωνικές και υπαρξιακές ανησυχίες, παραμένοντας ταυτόχρονα αριστουργήματα αφήγησης. Με δυο λόγια, η εκκίνηση της σειράς έγινε με την πλέον ιδανική επιλογή, μια συγγραφέα που όχι μόνο άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά της στο είδος, αλλά και επηρέασε όσο λίγοι τη σύγχρονη αφήγηση του ψυχολογικού τρόμου.
Με τη Λοταρία και άλλες ιστορίες και το Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο, η σειρά «Tenebrae» δηλώνει την πρόθεσή της να γίνει ένα καταφύγιο για τους αναγνώστες που ζητούν περισσότερα από τον τρόμο: ζητούν λογοτεχνία που θα τους ακολουθεί και μετά το κλείσιμο του βιβλίου, σαν μια σκιά που επιμένει.
Shirley Jackson - Η κυρίαρχος του υπαινικτικού τρόμου
Η Shirley Jackson (1916–1965) ήταν μια συγγραφέας που, παρότι έζησε μια σχετικά σύντομη ζωή, κατάφερε να χαράξει ένα ανεξίτηλο μονοπάτι στην αμερικανική λογοτεχνία. Το έργο της ξεχωρίζει για τον τρόπο που το υπερφυσικό διαπλέκεται με το καθημερινό, για την ικανότητά της να μετατρέπει το οικείο περιβάλλον σε σκηνή παράνοιας και απειλής.
Η Jackson δεν κυνήγησε το φθηνό ξάφνιασμα· ο τρόμος της είναι υπόγειος, υποδόριος, σχεδόν ανεπαίσθητος, μέχρι που ο αναγνώστης συνειδητοποιεί ότι η πραγματικότητα έχει ήδη μεταμορφωθεί. Άντλησε έμπνευση από την κλειστοφοβία της μικρής πόλης, από τα μυστικά που κουβαλούν οι οικογένειες, από την κρυφή βία των κοινωνικών τελετουργιών.
Η επιρροή της είναι τεράστια: από τον Stephen King που την αποκαλεί «μία από τις σημαντικότερες συγγραφείς του 20ού αιώνα», μέχρι τις τηλεοπτικές σειρές όπως το The Haunting of Hill House του Netflix, το έργο της συνεχίζει να στοιχειώνει την ποπ κουλτούρα.
Η Λοταρία και άλλες ιστορίες
Μετάφραση: Χρυσόστομος Τσαπραΐλης, Εκδόσεις Μεταίχμιο, σελ. 368
Δημοσιευμένο για πρώτη φορά στο The New Yorker το 1948, το διήγημα Η Λοταρία έγινε αμέσως διάσημο - και διαβόητο! Η αντίδραση του κοινού ήταν τόσο έντονη, που το περιοδικό κατακλύστηκε από γράμματα αναγνωστών, οργισμένα και απορημένα.
Σ’ ένα φαινομενικά φιλήσυχο χωριό, οι κάτοικοι συγκεντρώνονται για την ετήσια λοταρία. Η ατμόσφαιρα θυμίζει γιορτή, μέχρι που το βραβείο αποκαλύπτεται μια τελετουργική λιθοβολία. Με αυτό το εμβληματικό κείμενο, η Jackson απογυμνώνει τη βία που μπορεί να υποβόσκει στις πιο «αγνές» παραδόσεις, θέτοντας ερωτήματα για τον κομφορμισμό, την τυφλή υπακοή και τη φύση της κοινότητας.
Η συλλογή που φέρει τον τίτλο Η Λοταρία και άλλες ιστορίες περιλαμβάνει πολλά ακόμη διηγήματα, στα οποία το υπερφυσικό, το ψυχολογικό και το κοινωνικό πλέκονται αδιάρρηκτα. Από ανησυχητικές οικογενειακές στιγμές έως μικρές πόλεις που κρύβουν σκοτεινά μυστικά, η Jackson παραμένει αξεπέραστη στη σταδιακή κλιμάκωση της έντασης.
Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο
Μετάφραση: Βάσια Τζανακάρη, Εκδόσεις Μεταίχμιο, σελ. 276
Δημοσιευμένο το 1962, το Ζούσαμε πάντα σε ένα κάστρο είναι το κύκνειο άσμα της Jackson και ίσως το πιο αινιγματικό της έργο. Η αφήγηση γίνεται από την Μέρι Κάθριν Μπλάκγουντ, μια δεκαοκτάχρονη που ζει με την αδελφή της Κόνστανς και τον θείο τους Τζούλιαν, απομονωμένοι σε ένα παλιό οικογενειακό σπίτι. Η υπόλοιπη οικογένεια έχει πεθάνει από δηλητηρίαση, μια τραγωδία που καλύπτεται από σιωπή και υποψίες.
Η φωνή της Μέρι είναι ιδιαίτερη: παιδική και σκληρή, τρυφερή και απειλητική, γεμάτη μικρές εμμονές και μαγικές σκέψεις. Η αφήγηση εγκλωβίζει τον αναγνώστη σε μια κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, όπου το «κάστρο» λειτουργεί ταυτόχρονα ως καταφύγιο και φυλακή.
Το μυθιστόρημα, με το ιδιόμορφο μείγμα παραμυθιού και ψυχολογικού θρίλερ, εξερευνά θέματα όπως η απομόνωση, η κοινωνική προκατάληψη, οι οικογενειακοί δεσμοί και η καταστροφική δύναμη της εξωτερικής εισβολής.
*Ο Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης είναι συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας
