Βρισκόμαστε σε έναν κόσμο του μακρινού παρελθόντος. Του πολύ μακρινού παρελθόντος. Σε μια γωνιά του βορειότερου νησιού της Ελλάδας, ανάμεσα στους ανθρώπους της προϊστορίας. Πιο συγκεκριμένα, ανάμεσα στους ανθρώπους της Παλαιολιθικής Εποχής, τους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες.
Στο καταπράσινο νησί της Θάσου, η εξορυκτική δραστηριότητα φαίνεται να ξεκινά από τότε. Ο ορυκτός πλούτος του νησιού, λοιπόν, ήταν από πάντα γνωστός. Βρίθει διάφορων μεταλλευμάτων. Μόλυβδος, σίδηρος, χαλκός, άργυρος και χρυσός, αναφέρονται από τον Ηρόδοτο. Γνωστά είναι επίσης το λευκό θασιακό μάρμαρο και τα κοιτάσματα αιματίτη.
Στη Νότια Θάσο, βρίσκεται ένα ορυχείο ώχρας. Πλέον γνωρίζουμε, ότι οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες της Παλαιολιθικής Εποχής, ψοφούσαν γι’ αυτό το ορυκτό. Το χρησιμοποιούσαν ως χρωστική ύλη. Η χρήση της ήταν τόσο συχνή και αναγκαία για την καλλιτεχνική, κυρίως, έκφραση τους, που έφτασε να ονομαστεί «χρυσός» της Παλαιολιθικής Εποχής.
Επισκέπτεστε, λοιπόν, τον Νότο του νησιού και βρίσκεστε ανάμεσα από τις περιοχές Λιμενάρια και Μαριές, στην θέση Τζίνες, πάνω στο βουνό. Μπροστά σας βλέπετε κάτι που μοιάζει με άνοιγμα σπηλιάς. Καλώς ήρθατε, στο αρχαιότερο υπόγειο ορυχείο της Ευρώπης!
20.000 χρόνια πριν, όταν η Θάσος ήταν ακόμα ενωμένη με την απέναντι μακεδονική ακτή, κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες εισήλθαν στο νησί. Η ανακάλυψη του ορυκτού και η μετέπειτα δημιουργία του ορυχείου, πρέπει να ήταν ένα πολύ σημαντικό και χαρούμενο γεγονός της απλής ζωής τους. Από τη στιγμή που άρχισαν να εξορύσσουν, είχαν τη δυνατότητα να παραγάγουν τέχνη.
Το ορυχείο χωρίζεται σε διάφορες στοές, μήκους 4-7 μέτρων, στις οποίες κινούνταν και χωρίζονταν για να ξεκινήσουν τη δουλειά. Τα σημεία στα οποία ήταν τριμμένο το δάπεδο, υποδηλώνουν ότι αυτοί που δούλευαν κινούνταν κυρίως στο κέντρο των στοών. Δίπλα στα τοιχώματα, εγκαταλελειμμένα εδώ και χιλιάδες χρόνια, κείτονταν τα φθαρμένα τους εργαλεία. Πώς θα ήταν άραγε για εκείνους να δουλεύουν εκεί;
Τα ζώα που κυκλοφορούσαν τότε στο νησί, άγριοι ταύροι, ελάφια, ήταν συνηθισμένη λεία των ανθρώπων της εποχής. Πρώτα απ’ όλα, αποτελούσαν τροφή. Τότε, όμως, τίποτα δεν πήγαινε χαμένο. Μετά από κάθε φαγοπότι, τα κέρατα και τα οστά τους, μετατρέπονταν σε υψίστης σημασίας εργαλεία. Από ένα τέτοιο εργαλείο, ανακαλύφθηκε ότι υπήρχε ένα είδος αντιλόπης στο νησί, το οποίο εξαφανίστηκε από την Νότια Ευρώπη και την Βαλκανική χερσόνησο στο τέλος της Εποχής των Παγετώνων (2.000.000-12.000 χρόνια πριν). Οπάλιο και γκρίζος πυριτόλιθος χρησιμοποιούνταν επίσης για την κατασκευή εργαλείων, όπως αποδείχθηκε από τις ανασκαφές.
Μετά από την κατασκευή των απαραίτητων εργαλείων, ερχόταν η ώρα της δουλειάς. Προφανώς χωρίς να υπάρχει το βασικό ωράριο εργασίας που ορίζουμε σήμερα, οι μέρες και ο χρόνος που ξόδευαν στο ορυχείο πρέπει να ποίκιλε. Έτσι, μάλλον έπαιρναν τα εργαλεία τους και έπιαναν δουλειά σε διάφορες στιγμές, όταν προέκυπτε η ανάγκη. Χρησιμοποιώντας τα οστέινα, κεράτινα και πέτρινα εργαλεία τους, αποσπούσαν από τα τοιχώματα των στοών την πολύτιμη χρωστική ύλη.
Αφού τη συνέλεγαν, την μετέφεραν στους τόπους κατοικίας τους και επιδίδονταν στην επεξεργασία της. Η ώχρα απέδιδε διάφορα χρώματα ανάλογα με τον τρόπο επεξεργασίας της. Ακατέργαστη ή μετά από καύση, εναλλασσόταν ανάμεσα στις αποχρώσεις του κόκκινου και του κίτρινου. Διαδικασία που μάλλον έφερε εις πέρας το τελευταίο από όλα τα ανθρωποειδή, στο οποίο ανήκουμε κι εμείς, ο Homo sapiens sapiens.
Μετά την επεξεργασία της, λοιπόν, φαίνεται ότι η ώχρα κατέληγε ως μέσο έκφρασης της καταπιεσμένης καλλιτεχνικής έμπνευσης των τότε ανθρώπων, των οποίων ο νους και το πνεύμα άρχιζαν σε εκείνη τη φάση της ανθρώπινης ιστορίας να γεμίζουν από ιδέες και ανάγκη για απεικόνιση του κόσμου που ζούσαν. Η ώχρα, πιθανώς αναμεμειγμένη με άλλα υλικά, έβαφε τα χέρια των πρώιμων «καλλιτεχνών» και έπειτα τους βραχώδεις τοίχους των σπηλιών, δημιουργώντας τις λεγόμενες σήμερα «προϊστορικές βραχογραφίες». Με αυτήν στιγμάτιζαν τότε το σώμα τους, στολίζοντας το με διάφορα σχέδια, τα οποία αποτελούν τους προγόνους των σημερινών τατουάζ. Η κόκκινή της απόχρωση, τους θύμιζε μάλλον και το αίμα, προσδίδοντάς της έτσι και μια πιο «πνευματική» ίσως διάσταση, αφού έχει βρεθεί και ως εναπόθεση σε τάφους.
Η Θάσος ονομάζεται αλλιώς «Σμαράγδι του Αιγαίου». Αυτό, βέβαια, λόγω των πεντακάθαρων, κρυστάλλινων νερών της και, δυστυχώς, όχι γιατί, ανάμεσα στα άλλα, έχει και ορυχεία σμαραγδιών. Παρόλα αυτά, το ορυχείο στον λόφο Τζίνες αποτελεί μαρτυρία για τη ζωή των πρώτων ανθρώπων που πάτησαν το πόδι τους στην σημερινή Ελλάδα, γεγονός που κάνει το ίδιο έναν ανεκτίμητο θησαυρό.
Βιβλιογραφία:
https://www.fhw.gr/chronos/01/gr/pl/economy/thasos.html
https://www.ethnos.gr/greece/article/13177/sththasotoxrysoryxeiothspalaiolithikhsepoxhs
