Η Αθήνα επιχειρεί να βγει «αλώβητη» από το νέο μέτωπο της Λιβύης, καθώς στα ήδη σοβαρά προβλήματα και εμπλοκές με το θέμα των θαλάσσιων ζωνών και του Τουρκολιβυκού Μνημονίου προστέθηκε ένα ακόμη μεγαλύτερο: Το μεταναστευτικό που απειλεί να μετατρέψει την Κρήτη σε βασικό προορισμό της «μεγάλης εξόδου» από την Αφρική.
Το τελευταίο μεγάλο χρονικό διάστημα, η Λιβύη είχε βγει από τον χάρτη της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Πλέον, με τις επισκέψεις του Υπουργού Εξωτερικών, Γ. Γεραπετρίτη αλλά και με τις συντονισμένες παρεμβάσεις της Ε.Ε., επιχειρείται να αποκατασταθεί ένας στοιχειώδης δίαυλος επικοινωνίας και συνεργασίας. Στόχος είναι ο έλεγχος των μεταναστευτικών ροών και, φυσικά, η αποτροπή δυσάρεστων εξελίξεων, όπως θα ήταν η κύρωση του Τουρκολιβυκού Μνημονίου από τη Βουλή που εδρεύει στην Ανατολική Λιβύη.
Το εγχείρημα, ωστόσο, είναι εξαιρετικά δύσκολο, όπως φάνηκε από τα γεγονότα της τελευταίας εβδομάδας, την απότομη αύξηση των μεταναστευτικών ροών προς την Κρήτη και την επεισοδιακή αποχώρηση της Ευρωπαϊκής Αντιπροσωπείας από τη Βεγγάζη.
Το σημαντικότερο εμπόδιο είναι η ίδια η ανώμαλη πολιτική κατάσταση στο εσωτερικό της Λιβύης, η οποία ευνοεί την ανομία και τη δράση των κυκλωμάτων διακινητών. Κυρίως, όμως, είναι το γεγονός ότι στη χώρα υπάρχουν δύο κυβερνήσεις: Η GNU, διεθνώς αναγνωρισμένη, με έδρα την Τρίπολη, που όμως κλυδωνίζεται από εσωτερικές έριδες και η GNS με έδρα τη Βεγγάζη, διορισμένη από το κοινοβούλιο με τη στήριξη του στρατηγού Χαφτάρ, η οποία δεν αναγνωρίζεται επίσημα ως οντότητα.
Οι προσπάθειες για συνεργασία στο μεταναστευτικό προσκρούουν, όχι μόνο στην απροθυμία αντιμετώπισης των ενόπλων ομάδων που καλύπτουν τους διακινητές, αλλά και στη «διχοτόμηση» της βορειοαφρικανικής χώρας.
Κάθε πλευρά στον «εμφύλιο» αυτό επιχειρεί, με αφορμή και το μεταναστευτικό, να αποκομίσει οφέλη από τη συνεργασία με την Ε.Ε. και τη διεθνή κοινότητα, η μεν κυβέρνηση της Τρίπολης επιδιώκει να εδραιώσει την κυριαρχία της και να εμφανιστεί ως η μόνη αρμόδια για το σύνολο του εδάφους της χώρας, η δε κυβέρνηση της Βεγγάζης προσπαθεί να πετύχει, έστω και ντε φάκτο, αναγνώρισή της από την Ε.Ε., αφού ελέγχει την Ανατολική Λιβύη και τις αντίστοιχες αρμοδιότητες αστυνόμευσης.
Το διπλωματικό επεισόδιο της περασμένης Τρίτης, με την αποχώρηση της Ευρωπαϊκής Αντιπροσωπείας από τη Βεγγάζη μετά την κήρυξή της ως ανεπιθύμητης, αποτελεί ακριβώς αποτέλεσμα αυτής της εσωτερικής σύγκρουσης στη Λιβύη, αλλά και της ελλιπούς προετοιμασίας του επικεφαλής της αντιπροσωπείας της Ε.Ε. στη χώρα. Δεν είχαν διασφαλιστεί οι τεχνικές ρυθμίσεις που θα επέτρεπαν στους Ευρωπαίους αξιωματούχους να συνομιλήσουν με τον στρατηγό Χαφτάρ, παρουσία μελών της κυβέρνησης GNS, χωρίς αυτό να συνεπάγεται αναγνώρισή της.
Ο Ιταλός επικεφαλής του Γραφείου της Ε.Ε. είναι προφανώς ότι θέλει να κρατήσει ισορροπίες και να μην δυσαρεστήσει την Τρίπολη, καθώς η Ιταλία έχει ως συνομιλητή την κυβέρνηση της Τρίπολης σε ό,τι αφορά το μεταναστευτικό αλλά και τα ενεργειακά και έχει επιτύχει τους τελευταίους μήνες να περιορίσει σημαντικά τις ροές προς τη Λαμπεντούζα που ξεκινούν από τα λιμάνια της Δυτικής Λιβύης. Στο επεισόδιο της Τρίτης, ρόλο είχε και ο «πρωθυπουργός», Οσάμα Χάμαντ, ο οποίος διαπιστώνει ότι δεν τον αγνοούν μόνο οι ξένες αντιπροσωπείες, αλλά και ότι υποβαθμίζεται και βρίσκεται σε δεύτερο πλάνο, πίσω ακόμη και από τους γιους του Χάφταρ, οι οποίοι, αντιθέτως, έχουν επαφές με ξένους διπλωμάτες, αποστολές και κυβερνήσεις.
Όμως είναι δεδομένο ότι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει τώρα η Ελλάδα δεν μπορεί να λυθεί χωρίς συνεννόηση και ενεργό συνεργασία με τις Αρχές της Ανατολικής Λιβύης, που έχουν τον έλεγχο επί του πεδίου.
Εάν δεν υπάρξει στενή συνεργασία με την Ανατολική Λιβύη, ώστε να αντιμετωπιστούν τα κυκλώματα διακινητών, που πολύ συχνά έχουν την κάλυψη ενόπλων ομάδων ή/και την ανοχή των Αρχών και δεν επιχειρηθεί στοιχειώδης έλεγχος των συνόρων με την Αίγυπτο αλλά και των νότιων συνόρων με Τσαντ, Νίγηρα και Σουδάν, τα μέτρα που λαμβάνει η Αθήνα για αποτροπή δεν θα μπορέσουν να ανακόψουν τις μεταναστευτικές ροές.
Η Αθήνα, με την επίσκεψη Γεραπετρίτη στη Βεγγάζη, εισέπραξε θετικά μηνύματα από τον στρατηγό Χαφτάρ και τους τρεις γιους του, με τους οποίους συναντήθηκε, κυρίως σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη των διμερών σχέσεων. Για το μεταναστευτικό επιδείχθηκε διάθεση συνεργασίας, αλλά οι λεπτομέρειες είχαν παραπεμφθεί στη συνάντηση με τον Ευρωπαίο Επίτροπο και τους υπουργούς Μετανάστευσης, η οποία τελικά ματαιώθηκε. Η ελληνική πλευρά δεσμεύτηκε πάντως ότι θα υποστηρίξει κάθε αίτημα προς την Ευρώπη για παροχή χρηματοδότησης των αρμόδιων υπηρεσιών και των υποδομών, καθώς και τεχνικών μέσων, ενώ τα ελληνικά πολεμικά πλοία που πλέουν στην περιοχή θα δίνουν απευθείας εικόνα στη Βεγγάζη για το που και πότε επιχειρείται απόπλους των δουλεμπορικών πλοίων.
Έτσι, η Αθήνα αναμένει τώρα και εργάζεται προς αυτή την κατεύθυνση, ώστε να επαναπρογραμματιστεί άμεσα η επίσκεψη των Ευρωπαίων στη Βεγγάζη.
Η πλευρά Χαφτάρ, σύμφωνα με πληροφορίες, συμφώνησε ότι πρέπει να υπάρξει έναρξη συνομιλιών για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, αποφεύγοντας όμως να δώσει το στίγμα για το εάν πράγματι δρομολογείται η κύρωση του Τουρκολιβυκού Μνημονίου. Πάντως, στο τραπέζι τέθηκε η πρόταση του Γ. Γεραπετρίτη για συγκρότηση τεχνικών επιτροπών που θα ξεκινήσουν τις πρώτες επαφές.
Για την Ελλάδα, πάντως, μετά από σχεδόν δύο χρόνια αποτελματωμένων σχέσεων με την Ανατολική Λιβύη, είναι προφανές ότι δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο και θα πρέπει να επιμείνει, εξηγώντας πειστικά στην πλευρά Χαφτάρ αλλά και στον πρόεδρο της Βουλής Α. Σάλεχ, τις αρνητικές συνέπειες που θα έχει, τόσο σε σχέση με την Ελλάδα όσο και με την Ευρώπη, μια κίνηση επαναφοράς του Τουρκολιβυκού Μνημονίου.
Στο πλαίσιο αυτό, η προώθηση των σχέσεων σε τομείς που ζήτησε η Βεγγάζη, όπως η εκπαίδευση στρατιωτικού προσωπικού, οι σπουδές Λίβυων σε σχολές όπως η Ιατρική και το Πολυτεχνείο, η συνεργασία στον τομέα της Πολιτικής Προστασίας και της κλιματικής κρίσης, και η συμμετοχή ελληνικών εταιρειών σε έργα ανοικοδόμησης, από τις κατασκευές και τα δίκτυα μέχρι την ενέργεια και τη γεωργία, θα ενισχύσουν τα ερείσματα της χώρας και θα λειτουργήσουν, όσο αυτό είναι δυνατόν, αποτρεπτικά για νέες δυσάρεστες εκπλήξεις από τη Λιβύη.
