Διατεθειμένοι να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με την Τουρκία για την τελωνειακή ένωση εμφανίζονται στην κοινή τους δήλωση οι «27» ηγέτες της ΕΕ, απευθύνοντας ταυτόχρονα προειδοποίηση προς την Άγκυρα να απέχει από μονομερείς ενέργειες στην Αν. Μεσόγειο και σημειώνοντας ότι αν επαναλάβει τις γεωτρήσεις θα βρεθεί αντιμέτωπη με κυρώσεις. Το μήνυμα είναι ότι η ΕΕ θέλει συνεργασία με την Άγκυρα, αλλά με τρόπο «σταδιακό, αναλογικό και αντιστρέψιμο», σε περίπτωση που η Άγκυρα δεν τηρήσει τις δεσμεύσεις της.
Σε αυτό το ισορροπημένο κλίμα, και σε μια λογική «καρότου και μαστίγιου» κινείται το τελικό κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής, για το οποίο κυβερνητικά στελέχη εκφράζουν ικανοποίηση καθώς, όπως λένε, «πατά» πάνω στην έκθεση Μπορέλ και επιβεβαιώνει τα αποτελέσματα προηγουμένων Ευρωπαϊκών Συμβουλίων σε ό,τι αφορά στη γειτονική χώρα.
Συγκεκριμένα, στην κοινή δήλωση αναφέρεται ότι οι χώρες-μέλη θα εργαστούν προς την κατεύθυνση εκσυγχρονισμού της τελωνειακής ένωσης, υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκία δεν θα επαναλάβει την παραβατική συμπεριφορά της έναντι των κρατών-μελών της ΕΕ.
Σε αυτήν περιγράφεται μια διαδικασία με όρους και προϋποθέσεις, δηλαδή με αιρεσιμότητες, και πέραν της όποιας θετικής ατζέντας για την Τουρκία, επαναλαμβάνεται προς αυτήν το μήνυμα για περιοριστικά μέτρα και εργαλεία που έχει στη διάθεσή της η ΕΕ εφόσον η Άγκυρα δεν συμμορφωθεί.
Conclusions on Eastern Mediterranean have been adopted at #EUCO chaired by @eucopresident pic.twitter.com/3zfy5izOKj
— Barend Leyts (@BarendLeyts) March 25, 2021
Συγκεκριμένα το κείμενο συμπερασμάτων αναφέρει:
.pdf)
Συζητήσαμε την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο και τις σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία και χαιρετίζουμε την κοινή ανακοίνωση με τίτλο «Πορεία των πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας», η οποία εκπονήθηκε από τον ύπατο εκπρόσωπο και την Επιτροπή, όπως είχε ζητήσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2020.
Υπενθυμίζουμε το στρατηγικό συμφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Χαιρετίζουμε την πρόσφατη αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο με τη διακοπή των παράνομων δραστηριοτήτων γεώτρησης, την επανέναρξη των διμερών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και τις προσεχείς συνομιλίες για το Κυπριακό υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών.SN 18/21 6 EL
Εφόσον η τρέχουσα αποκλιμάκωση διατηρηθεί και η Τουρκία τηρήσει εποικοδομητική στάση, και με την επιφύλαξη των καθορισμένων προϋποθέσεων που αναφέρονται σε προηγούμενα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, προκειμένου να ενισχυθεί περαιτέρω η πρόσφατη θετικότερη δυναμική, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έτοιμη να συζητήσει με την Τουρκία κατά τρόπο σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο για την ενίσχυση της συνεργασίας σε διάφορους τομείς κοινού ενδιαφέροντος και να λάβει περαιτέρω αποφάσεις κατά τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Ιούνιο: α) όσον αφορά την οικονομική συνεργασία, καλούμε την Επιτροπή να εντείνει τις συνομιλίες με την Τουρκία για την αντιμετώπιση των υφιστάμενων δυσκολιών στην εφαρμογή της Τελωνειακής Ένωσης, εξασφαλίζοντας την αποτελεσματική εφαρμογή της σε όλα τα κράτη μέλη, και καλούμε παράλληλα το Συμβούλιο να επεξεργαστεί εντολή για τον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης· Η εντολή αυτή μπορεί να εγκριθεί από το Συμβούλιο με την επιφύλαξη πρόσθετης καθοδήγησης από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο· β) είμαστε έτοιμοι να εγκαινιάσουμε διαλόγους υψηλού επιπέδου με την Τουρκία για θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος, όπως η δημόσια υγεία, το κλίμα και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας καθώς και περιφερειακά ζητήματα· γ) καλούμε την Επιτροπή να διερευνήσει τρόπους ενίσχυσης της συνεργασίας με την Τουρκία σε θέματα διαπροσωπικών επαφών και κινητικότητας.
Καλούμε την Τουρκία να απέχει από νέες προκλήσεις ή μονομερείς ενέργειες κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου. Λαμβάνοντας υπόψη την κοινή ανακοίνωση, επαναβεβαιώνουμε την αποφασιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να χρησιμοποιήσει, σε περίπτωση τέτοιας ενέργειας, τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της για να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της καθώς και για να διαφυλάξει την περιφερειακή σταθερότητα.
Εκτιμούμε το γεγονός ότι η Τουρκία φιλοξενεί περίπου 4 εκατομμύρια Σύριους πρόσφυγες και συμφωνούμε να συνεχιστεί η βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής. Καλούμε την Επιτροπή να υποβάλει στο Συμβούλιο πρόταση για τη συνέχιση της χρηματοδότησης υπέρ των Σύριων προσφύγων στην Τουρκία, καθώς και στην Ιορδανία, τον Λίβανο και άλλα σημεία της περιοχής.SN 18/21 7 EL
Όσον αφορά τη διαχείριση της μετανάστευσης, στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής της ΕΕ που καλύπτει όλες τις μεταναστευτικές οδούς, η συνεργασία με την Τουρκία θα πρέπει να ενισχυθεί, ιδίως σε τομείς όπως η προστασία των συνόρων, η καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης καθώς και η επιστροφή στην Τουρκία παράτυπων μεταναστών και αιτούντων άσυλο που δεν γίνονται δεκτοί, σύμφωνα με τη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας, εφαρμοζόμενη χωρίς διακρίσεις.
Υπενθυμίζουμε τα προηγούμενα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και παραμένουμε απολύτως προσηλωμένοι σε μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (ιδίως τις αποφάσεις αριθ. 550, 789 και 1251). Προσβλέπουμε στην επανέναρξη των διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, στις οποίες η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συμμετάσχει ως παρατηρητής, και θα διαδραματίσουμε ενεργό ρόλο στην υποστήριξη των διαπραγματεύσεων, μεταξύ άλλων ορίζοντας αντιπρόσωπο στην αποστολή καλών υπηρεσιών του ΟΗΕ.
Το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα παραμένουν μείζον ζήτημα. Οι στοχευμένες επιθέσεις κατά πολιτικών κομμάτων και μέσων ενημέρωσης και άλλες πρόσφατες αποφάσεις συνιστούν σοβαρή οπισθοδρόμηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα και αντιβαίνουν στις υποχρεώσεις της Τουρκίας για σεβασμό της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των δικαιωμάτων των γυναικών. Ο διάλογος για τα θέματα αυτά παραμένει αναπόσπαστο μέρος της σχέσης ΕΕ-Τουρκίας.
Σύμφωνα με το κοινό συμφέρον της ΕΕ και της Τουρκίας για ειρήνη και σταθερότητα στον περίγυρό τους, αναμένουμε από την Τουρκία και όλους τους παράγοντες να συνεισφέρουν θετικά στην επίλυση περιφερειακών κρίσεων, όπως στη Λιβύη, τη Συρία και τον Νότιο Καύκασο, και θα παραμείνουμε σε επαγρύπνηση όσον αφορά το θέμα αυτό.
Καλούμε τον ύπατο εκπρόσωπο να προωθήσει τις εργασίες σχετικά με την πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο.
Θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις και θα επιδιώξουμε συντονισμένη προσέγγιση με τους εταίρους. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα επανέλθει στο θέμα αυτό κατά τη σύνοδό του τον Ιούνιο
Αναφορές υπάρχουν και στο μεταναστευτικό-προσφυγικό, καθώς η Τουρκία καλείται να συνεργαστεί για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και τις επιστροφές μεταναστών προς την Τουρκία με βάση την Κοινή Δήλωση Ε.Ε-Τουρκίας, η οποία, όπως αναφέρεται, θα πρέπει να εφαρμοστεί χωρίς διακρίσεις.
Όπως λένε κυβερνητικές πηγές, το τελικό κείμενο είναι αποτέλεσμα σημαντικών αλλαγών σε σύγκριση με το αρχικό και σε κάθε περίπτωση η ΕΕ δεν δίνει «λευκή επιταγή» στην Τουρκία. Πρόκειται για μια διαδικασία σταδιακή (σε φάσεις), αναλογική και αναστρέψιμη. Τα όποια θετικά μέτρα δηλαδή μπορούν να αναστραφούν εφόσον η Τουρκία επανέλθει σε παραβατικές συμπεριφορές. Και σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία θα πρέπει να δείξει συνέπεια και συνέχεια και θα συνεχίσει να αξιολογείται, καθώς οι όποιες αποφάσεις παραπέμπονται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου.
Νωρίτερα το Reuters ανέφερε ότι οι ηγέτες της ΕΕ θα ξεκινήσουν προετοιμασίες για μια βαθύτερη τελωνειακή ένωση με την Άγκυρα, ως κίνηση επιβράβευσης του Τούρκου προέδρου Τ. Ερντογάν επειδή σταμάτησε τις προκλητικές ενέργειες και τις έρευνες στην Αν.Μεσόγειο.
Σύμφωνα με το αμερικανικό πρακτορείο, μια τυχόν επέκταση της τελωνειακής ένωσης θα επιτρέψει σε τουρκικά αγαθά και υπηρεσίες να εισρεύσουν στην εσωτερική αγορά του μεγαλύτερου εμπορικού μπλοκ στον κόσμο, κάτι που εφόσον συμφωνηθεί, σημαίνει ότι οι διαπραγματεύσεις θα διαρκέσουν αρκετά χρόνια.
Σε κάθε περίπτωση η ΕΕ ανησυχεί ότι η Τουρκία μπορεί να αλλάξει πορεία καθώς επιδιώκει έναν μεγαλύτερο περιφερειακό ρόλο, όπως έχει δείξει η προ μηνών συμπεριφορά της στην Αν.Μεσόγειο.
Στη λογική αυτή, το τελικό κείμενο αναφέρει ότι η ΕΕ προειδοποιεί ότι «θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στην διάθεσή της προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της», αναφορά που παραπέμπει σε ταξιδιωτικές απαγορεύσεις, πάγωμα περιουσιακών στοιχείων συγκεκριμένων προσώπων, όπως και κυρώσεις σε σημαντικούς τομείς της οικονομίας, όπως η ενέργεια και ο τουρισμός.
