Ανεβαίνοντας στο βήμα της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης 2025, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει μια μεγάλη ευκαιρία: να επαναφέρει τις πραγματικές, διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στο προσκήνιο της κυβερνητικής πολιτικής, σε ένα διεθνές περιβάλλον που γίνεται όλο και πιο ασταθές και αβέβαιο. Μεταρρυθμίσεις, που θα πρέπει να εφαρμοσθούν σε στενό χρονικό ορίζοντα, ως τις εκλογές του 2027, από ένα κυβερνητικό σχήμα που καλείται να ξεπεράσει τις διαπιστωμένες αδυναμίες και αρρυθμίες του, μεταξύ των οποίων και η αλαζονεία στελεχών στην άσκηση της εξουσίας.
Την ώρα που η κριτική της αντιπολίτευσης στα θέματα της οικονομίας εξακολουθεί να ασκείται με όρους μηδενιστικού λαϊκισμού, το μεγαλύτερο, ίσως, επίτευγμα της διακυβέρνησης από τη ΝΔ μετά το 2019 περνά απαρατήρητο και τείνει να θεωρείται δεδομένο, ενώ δεν είναι. Η Ελλάδα έχει κατακτήσει μια μακροοικονομική σταθερότητα που σήμερα αποτελεί ζητούμενο ακόμη και για μεγάλες οικονομίες, καθώς σωρεύονται βαριά σύννεφα στον διεθνή ορίζοντα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ γίνεται λόγος από αναλυτές για μια τέλεια καταιγίδα στις αγορές ομολόγων, με άνοδο του κόστους δανεισμού από τις ΗΠΑ ως τη Βρετανία και τη Γαλλία, η Ελλάδα αντιμετωπίζεται από τους επενδυτές σαν μια νησίδα σταθερότητας και αυτό αποτυπώνεται με σαφήνεια στα spread δανεισμού της χώρας.
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους, το spread του ελληνικού 10ετούς ομολόγου ήταν στις 3 Σεπτεμβρίου μόλις 70 μονάδες βάσης (0,70%), χαμηλότερο από αντίστοιχο γαλλικό (80 μ.β.), το ιταλικό (88 μ.β.) και πολύ κοντά στο ισπανικό (60 μ.β.).
Οι επενδυτές των κρατικών κρατικών ομολόγων είναι οι σκληρότεροι κριτές των οικονομιών και αυτά τα στοιχεία σηματοδοτούν τη μεγάλη επιτυχία της οικονομικής πολιτικής που με συνέπεια άσκησαν οι κυβερνήσεις Μητσοτάκη από το 2019. Η οικονομική ανάπτυξη είναι σταθερά μεγαλύτερη από τον μέσο όρο της ευρωζώνης, η ανεργία έχει υποχωρήσει κάτω από 8% και το δημόσιο χρέος μειώνεται συνεχώς, καθώς η κυβέρνηση επιτυγχάνει υψηλά πλεονάσματα χωρίς νέους φόρους, με ώθηση από τη μεγέθυνση της οικονομίας και τη μείωση της φοροδιαφυγής.
Αυτές οι επιτυχίες δεν ήλθαν από κάποιο «αυτόματο πιλότο» της οικονομικής πολιτικής, ούτε πρέπει να θεωρούνται αυτονόητες, είναι ο καρπός της πολιτικής που συνέπεια εφάρμοσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Έτσι, ανεβαίνοντας στο βήμα της ΔΕΘ, ο Έλληνας πρωθυπουργός θα έχει την πολυτέλεια να μεταφέρει στην κοινωνία τα οφέλη από αυτή την πολιτική, διαθέτοντας δημοσιονομικό χώρο της τάξεως των 2 δισ. ευρώ για την άσκηση νέων πολιτικών προς όφελος των πολιτών, την ώρα που οι ομόλογοί του ακόμη και σε μεγάλες οικονομίες, όπως η Μ. Βρετανία και η Γαλλία, βρίσκονται μπροστά σε δημοσιονομικές κρίσεις.
Μεταρρυθμίσεις, όχι αποσπασματικές παροχές
Ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, θα αποφύγει το λάθος να αντιμετωπίσει τον δημοσιονομικό χώρο που διαθέτει σαν μια ευκαιρία για αποσπασματικές παροχές σε διάφορες κοινωνικές ομάδες με ψηφοθηρική νοοτροπία. Αντίθετα, είναι έτοιμος να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που δίνει η ιστορικού χαρακτήρα δημοσιονομική εξυγίανση για μεγάλες μεταρρυθμίσεις που θα δώσουν ώθηση στην οικονομία σε μακροχρόνιο ορίζοντα.
Άλλωστε, γίνεται αντιληπτό στην κυβέρνηση ότι μια πολιτική αποσπασματικών παροχών δεν θα είχε αποτελέσματα ούτε με καθαρά ψηφοθηρικούς όρους. Ακόμη και αν ο πρωθυπουργός διέθετε ένα… σακούλι με 10 δισ. ευρώ για παροχές σε επιμέρους κοινωνικές ομάδες, πάντα θα βρίσκονταν κάποιοι που δεν θα έμεναν ικανοποιημένοι, πάντα η αντιπολίτευση θα έβρισκε αφορμές για μηδενιστική κριτική, στη λογική ότι θα έπρεπε να είχαν μοιρασθεί περισσότερα.
Σε αυτό το πλαίσιο, η κυβέρνηση πιάνει πάλι το νήμα των μεγάλων μεταρρυθμίσεων που αποτέλεσαν το κύριο στοιχείο της πολιτικής της από το 2019 και είναι αποφασισμένη να χρηματοδοτήσει, με τα περιθώρια που αφήνει πλέον η ισχυρή δημοσιονομική θέση της χώρας, μια μεταρρύθμιση ιστορικών διαστάσεων στο φορολογικό σύστημα, η οποία θα αποκαταστήσει τη δίκαιη μεταχείριση της πολύπαθης μεσαίας τάξης και θα ελαφρύνει τα βάρη για την ελληνική οικογένεια, καθώς όλοι αντιλαμβάνονται ότι το δημογραφικό αποτελεί τη σοβαρότερη απειλή για το έθνος.
Η μόνιμη φορολογική ελάφρυνση για τα μεσαία εισοδήματα και για την ελληνική οικογένεια, που αναμένεται να παρουσιάσει ο Κυριάκος Μητσοτάκης σε αυτή τη ΔΕΘ αποτελεί και μια σοβαρή πολιτική απάντηση στην κριτική που ασκείται για τις επιπτώσεις της ακρίβειας στο πραγματικό εισόδημα των Ελλήνων, αλλά και ένα μέτρο που μακροπρόθεσμα θα δώσει ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη, η οποία «στραγγαλίσθηκε» την προηγούμενη δεκαετία από τις μεγάλες φορολογικές επιβαρύνσεις των μνημονίων.
Παράλληλα, όμως, η κυβέρνηση οφείλει να υλοποιήσει όλες τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις που συνοδεύουν τα επενδυτικά προγράμματα του Ταμείου Ανάκαμψης και να αξιοποιήσει με τον καλύτερο τρόπο τα τεράστια ποσά ευρωπαϊκών πόρων που προορίζονται να δημιουργήσουν συνθήκες «επενδυτικού σοκ», δίνοντας νέα δυναμική στην οικονομία.
Η κυβέρνηση έχει αντιληφθεί ότι οι μεγάλες, δομικές μεταρρυθμίσεις πρέπει να υλοποιούνται έγκαιρα και με αποφασιστικότητα γιατί το κόστος της καθυστέρησης ή της αναποτελεσματικής εφαρμογής μπορεί να είναι τεράστιο, όπως φάνηκε καθαρά από τις καθυστερήσεις στις μεταρρυθμίσεις για τους σιδηροδρόμους και για τη διαχείριση των αγροτικών επιδοτήσεων. Στον λίγο χρόνο που απομένει ως τις επόμενες εκλογές, η κυβέρνηση οφείλει να ξαναβρεί τον δρόμο προς τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις από τις οποίες τελικά θα κριθεί και το έργο της από τους πολίτες.
Αρρυθμίες και αλαζονεία
Για να βρει και πάλι η κυβέρνηση τον καλό της εαυτό και να υλοποιήσει με σοβαρότητα τις μεταρρυθμίσεις, παίρνοντας ξανά την πρωτοβουλία των κινήσεων, το κυβερνητικό σχήμα είναι σαφές ότι πρέπει να ξεπεράσει αρρυθμίες και φαινόμενα ανεπαρκούς συντονισμού και να αποδείξει ότι το επιτελικό κράτος δεν ήταν μια εξαγγελία χωρίς αντίκρισμα, αλλά μια πραγματική αλλαγή στην άσκηση της εξουσίας και τη διοίκηση του κράτους.
Σε αυτό το πλαίσιο, είναι αναγκαίο να περιορισθούν και τα φαινόμενα αλαζονείας στην εξουσία, που γίνονται, δυστυχώς, όλο και περισσότερο ορατά. Οι υπουργοί και τα ανώτερα κυβερνητικά στελέχη οφείλουν να «προσγειώσουν» τις προσωπικές, πολιτικές φιλοδοξίες τους, να διατηρήσουν την επαφή με την κοινωνία και τις ανάγκες της και να εργασθούν με όρους συλλογικότητας και αποτελεσματικότητας.
Το Μέγαρο Μαξίμου, που αποτελεί την καρδιά του επιτελικού κράτους, θα πρέπει να επανέλθει σε καλύτερους ρυθμούς άσκησης του συντονιστικού του ρόλου. Πρόκειται για ένα θέμα εξαιρετικής σημασίας, που φαίνεται ότι δεν είναι μόνο θεσμικό, αλλά σχετίζεται και με τα πρόσωπα που ασκούν τον κεντρικό συντονιστικό ρόλο μέσω του πρωθυπουργικού γραφείου. Ο Γρηγόρης Δημητριάδης έχει δώσει εξαιρετικά δείγματα γραφής σε αυτόν τον τομέα και όλα δείχνουν ότι η επιστροφή του στο Μαξίμου θα μπορούσε να επαναφέρει το πρωθυπουργικό γραφείο σε πολύ πιο αποτελεσματική λειτουργία.
* Ο Γρηγόρης Σαμπάνης είναι Οικονομολόγος, πρώην στέλεχος τραπεζών
