Ένα μεγάλο «στοίχημα» για τη διαχείριση και αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας επιχειρεί να κερδίσει το οικονομικό επιτελείο, με ένα νέο νομοσχέδιο που αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή τις επόμενες εβδομάδες. Ο στόχος που έχει τεθεί είναι να μπει τάξη σε ένα χάος δεκαετιών: Σε κοινωφελή ιδρύματα που έχουν πάψει να λειτουργούν ακόμη και από τον 19ο αιώνα, σε σχολάζουσες κληρονομιές που δεν έχουν ποτέ αξιοποιηθεί και σε ακίνητα τα οποία, ενώ ανήκουν τυπικά στο Δημόσιο, παραμένουν αναξιοποίητα και συχνά εγκαταλελειμμένα και επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία.
Ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης, μιλώντας χθες στο Athens Investment Forum, αποκάλυψε ότι το σχέδιο έχει ήδη προχωρήσει σε επίπεδο σχεδιασμού, αλλά η καταγραφή των περιουσιακών στοιχείων αποδεικνύεται ιδιαίτερα δύσκολη και χρονοβόρα. «Καταρχάς, πρέπει να ξέρουμε τι έχουμε», σημείωσε χαρακτηριστικά. Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία, έχουν εντοπιστεί περίπου 2.000 αδρανή ιδρύματα και 7.000 σχολάζουσες κληρονομιές.
Τι προβλέπει το νέο θεσμικό πλαίσιο
Το νέο θεσμικό πλαίσιο θα προβλέπει τη δημιουργία ενός ιδρύματος ειδικού σκοπού που θα λειτουργεί ως «ομπρέλα» για όλες τις αδρανείς κοινωφελείς περιουσίες. Το ίδρυμα θα έχει την ευθύνη διαχείρισης, εκκαθάρισης και αξιοποίησης των περιουσιακών στοιχείων που περιέρχονται στο Δημόσιο, με στόχο να τα επαναφέρει στην οικονομική δραστηριότητα.
Ένας από τους βασικούς άξονες του σχεδίου είναι η ψηφιοποίηση της διαδικασίας. Θα δημιουργηθούν ένα Ηλεκτρονικό Μητρώο Κοινωφελών Περιουσιών και μια Πλατφόρμα Σχολαζουσών Κληρονομιών, τα οποία θα διασυνδέονται με τα υπόλοιπα μητρώα του Δημοσίου. Έτσι, κάθε μεταβολή ή πράξη θα καταχωρίζεται αυτόματα και θα είναι προσβάσιμη στις αρμόδιες αρχές.
Η νέα πλατφόρμα θα επιτρέπει:
- Την άμεση ενημέρωση για δημοτολογικά και φορολογικά στοιχεία που σχετίζονται με κληρονομιές.
- Την ταχύτερη εκκαθάριση υποθέσεων και καταβολή ποσών σε δικαιούχους ή προμηθευτές.
- Την επικαιροποίηση των δεδομένων για θανόντες που κατέλειπαν περιουσίες στο Δημόσιο.
Στο... μικροσκόπιο οι σχολάζουσες κληρονομιές
Σήμερα, το Δημόσιο δεν διαθέτει ένα σύστημα πλήρους ενημέρωσης για κάποιον που φεύγει από τη ζωή και αφήνει πίσω του περιουσία χωρίς κληρονόμους ή για το αν αυτοί αποποιούνται τελικώς την κληρονομιά.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ακίνητα μεγάλης αξίας να ρημάζουν για χρόνια ή απαξιώνονται πλήρως. Συχνά, μάλιστα, το Δημόσιο χάνει περιουσίες λόγω πλαστών διαθηκών ή καθυστερήσεων στην αναγνώριση του δικαιώματός του.
Με το νέο πλαίσιο, το κράτος θα αναγνωρίζεται αυτόματα ως δικαιούχος όταν δεν υπάρχουν κληρονόμοι, με fast track διαδικασίες. Η εκκαθάριση θα γίνεται με βάση την αξία της κληρονομιάς:
- Για ποσά έως 20.000 ευρώ, αρμόδια θα είναι η αποκεντρωμένη διοίκηση.
- Από 20.000 έως 1 εκατ. ευρώ, ορίζεται εκκαθαριστής από ειδικό μητρώο.
- Πάνω από 1 εκατ. ευρώ, υποχρεωτικά θα αναλαμβάνει ελεγκτική εταιρεία.
Το Δημόσιο θα έχει επίσης άμεση πρόσβαση στα μητρώα του Υπουργείου Δικαιοσύνης και στο Εθνικό Μητρώο Πολιτών, ώστε να ενημερώνεται αυτόματα για διαθήκες και δικαιώματα.
Αν τρίτος αμφισβητεί το δικαίωμα του Δημοσίου, θα πρέπει να προσφύγει στο Μονομελές Πρωτοδικείο, ενώ δεν θα γίνονται δεκτές ιδιόγραφες διαθήκες εις βάρος του.
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα όμως σκέλη του νομοσχεδίου είναι ότι τα ακίνητα που θα περιέρχονται στο Δημόσιο μετά την εκκαθάριση θα μπορούν να αξιοποιούνται για στεγαστική πολιτική – είτε μέσω μακροχρόνιας μίσθωσης είτε μέσω παραχώρησης για κοινωνική στέγη. Οι μισθώσεις θα έχουν διάρκεια τουλάχιστον 12 ετών, και τα ακίνητα θα μπορούν να αξιοποιούνται από φορείς του Δημοσίου για προγράμματα στήριξης ευάλωτων ομάδων.
Φορολογικά κίνητρα και δικλείδες
Το νομοσχέδιο εισάγει και φορολογικές ελαφρύνσεις για τα ενεργά κοινωφελή ιδρύματα, συνοδευόμενες όμως από αυστηρούς κανόνες διαφάνειας.
Καταργείται σταδιακά ο φόρος εισοδήματος 22% για τα ενεργά ιδρύματα (μείωση 50% το 2026, πλήρης απαλλαγή το 2027), ενω παρελθόν θα αποτελέσει και ο φόρος δωρεάς 0,5% για δωρεές προς κοινωφελείς σκοπούς.
Την ίδια στιγμή, επεκτείνεται η έκπτωση δωρεών από το φορολογητέο εισόδημα για τις επιχειρήσεις - δωρητές, ενώ οι δωρεές θα απαλλάσσονται αυτόματα από ΦΠΑ, χωρίς να απαιτείται υπουργική έγκριση.
Ωστόσο, μόνο τα ιδρύματα που θα χαρακτηρίζονται ενεργά - δηλαδή εκείνα που δημοσιεύουν οικονομικές καταστάσεις - θα απολαμβάνουν των κινήτρων. Όσα παραμένουν ανενεργά για τρία έτη, θα χάνουν τα φορολογικά οφέλη.
Η κυβέρνηση, με απλά λόγια, φιλοδοξεί με το νέο πλαίσιο να «σπάσει» έναν κύκλο ακινησίας δεκαετιών και να φέρει στην επιφάνεια περιουσίες που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για το δημόσιο συμφέρον.
Από τη διάσωση ιστορικών ιδρυμάτων έως την αξιοποίηση ακινήτων για κοινωνικές ανάγκες, το σχέδιο αυτό στοχεύει να μετατρέψει το ανενεργό και ξεχασμένο απόθεμα του Δημοσίου σε πραγματικό εργαλείο κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής.
